New Yorkeko Munduak
New Yorkeko munduak

Patrikako deabrua

2024ko otsailaren 26a

Robert Louis Stevenson idazlearen ipuinik ezagunenetako da “Botilako Deabrua”. Bertan kontatzen da nola Keawe izeneko hawaiiar batek San Francisco hirira bidaia bat egiten duela eta han gauza berezi baten jabe egiten da: barruan deabrua daraman botila bat erosten dio gizon artega bati. “Deabruak edozein desio betearaziko dizu, bizitza luzatzea izan ezik. Hori bai, hil baino lehen hobe duzu botila saltzea bestela infernura joango zara. Botilak balioa galdu egiten du saltzen den bakoitzean, prezio baxuago batean saldu behar da. Azkenak, hortaz, ezin izango du saldu eta infernura joango da”. Salduko al du botila Keawek?

Ez dakit botila, baina denok dugu eskura barruan deabrua daraman gailu bat: mugikorra. Ematen du gure desio guztiak betetzen dituela, hark bezala. Baina hau inork ez du saldu edo albo batera utzi nahi, gutxi batzuk izan ezik.

Sare-sozialetan dagoen deabruaz ohartu da New Yorkeko Eric Adams alkatea eta haien arteko bost konpainia handienei salaketa jartzea erabaki du. Sare-sozialen eraginez gaztetxoak bakarti, nagi eta goibel omen daude. Osasun mentalean eragin gaiztoa dute. Hazi egin da nabari suizidioen kopurua. Eric Adams alkateak argitu du duela urte batzuk ez zegoela daturik, eta ezin zela ezer egin, usteak baino ez zirela. Baina orain bai, data badago, orain badakite kalteei buruz, izen-abizenekin eta diru-kopuruekin, eta horregatik salaketa.

New Yorkeko hiriko alkateak erabaki hori hartzea jauzi handia da. Agian ez du ezer lortuko epaitegietan, baina hiritarrak ohartarazi ditu gailuen eta sare-sozialen arriskuaz.

Gailuak itzali eta burua beste zerbaiten jartzeko orena da.

Adibidez, Robert Louis Stevenson irakurriz.

 

 

Atal gehiago
New Yorkeko Munduak

Hauskorra

2025eko martxoaren 10a

Pertsona hauskorra da,

eta pertsona hauskorra delako,

hauskorra da demokrazia.

 

Eta demokrazia hauskorra delako,

hauskorra da askatasuna.

Eta askatasuna hauskorra delako,

hauskorra da berdintasuna.

00:00:0000:00:00
New Yorkeko Munduak

New Yorkeko kantak

2025eko martxoaren 3a

Museotik atera eta parkea oinez igaro dut. Hotz egiten duen arren, lakua dagoeneko ez dago izoztua. Jendea paseoan dabil, txanoekin eta bufandekin, bakoitzak bere ametsa egurasten. Zoriontsuak izango ote diren galdetu diot neure buruari. Ezen zaila baita hiri hau, badaki ematen baina kentzen ere bai.

00:00:0000:00:00
New Yorkeko Munduak

Bakoitza bere bidetik

2025eko otsailaren 24a

New Yorken iragan astean. Eraikin luze bateko igogailuan. Bulegoak daude, enpresak, erakundeak, abokatuak. Igogailuetako bat beherantz doa. Dozena erdi lagun barruan. Telefonoak jo dio gizon bati. Hartu du. Kaixo esan du gaztelaniaz. Ume baten ahotsa entzuten da. Gose naiz.

 

00:00:0000:00:00
New Yorkeko Munduak

Erantzuna

2025eko otsailaren 17a

Alaba paper batzuekin iritsi da etxera. Eskolan banatu dituzte. Emigranteen eskubideei buruzkoak dira. Goardiak bila badatoz jakiteko zer egin. Egon da polizia sarekadak egiten New Yorken, paper gabeko migrariak harrapatzen. ICE deitzen da migrarien polizia. Bitxia da ICE inizialek “ice” hitza osatzen dutela ingelesez, “ice”, “izotza”, edo “horma”, euskaraz. Mugan eraiki nahi den horma erraldoi hura bezala.

00:00:0000:00:00
Kirmen Uribe idazlea. NACHO CARRASCO ZABALLA

Kaleko musikaria

2025eko otsailaren 10a

Egok tronpeta jotzen du Grand Centraleko metro geltokian. Astearte goizetan eta ostegun arratsaldetan hantxe egoten da, faltarik gabe. Jendeak dirua uzten dio, egun txarretan berrogeita hamar dolar, onenetan bostehun.

00:00:0000:00:00
New Yorkeko Munduak

Koioteak Central Parkean

2025eko otsailaren 3a

Koiote bikote bat bizi da Central Parkean. Bertako animalia basatien artean handienak dira koioteak. Bikoteetan bizi dira eta ez dira banatzen bietako bat hiltzen den arte. Hori gertatu zen Central Parkeko koioteekin. Koiote emea bakarrik geratu zen bikotekide berria hartu duen arte.

Baina, nola iritsiko zen koiote berria parkera, galdetzen diogu gure buruari. Izan ere, Central Parkea hiriaren erdian dagoen irla berde bat da, handia baina irla azkenean. Kaleak eta etorbideak ditu inguruan. Ez dago naturarako korridorerik.

00:00:0000:00:00
New Yorkeko Munduak

Iruzurtia

2025eko urtarrilaren 27a

New Yorkeko liburutegien artean bosgarren etorbideko liburutegi publikoa da zalantzarik gabe ezagunena. Baina handik hurre, bada merezi duen beste liburutegi ikusgarri bat, Morgan liburutegia. Izen bereko bankariak eraiki zuen. Etxearen alboan altxatu zuen liburutegia, lorategian, etxean liburuak ez zitzaizkion sartzen eta.

00:00:0000:00:00
New Yorkeko Munduak

Ailegatu da ekaitza

2025eko urtarrilaren 20a

Ez dakit non irakurri dudan urteko egunik tristeena dela gaurko astelehen hau, urtarrileko hirugarrena. Egun iluna delako, argi ordu gutxirekin, eta urte berrian izaten ditugun asmo on horiek okertzen hasten direlako. Donostiar eta azpeitiar batzuentzat ere izango da goibela, parrandazaleentzat batez ere. Hemen ez dugu San Sebastianik baina jai eguna bada, Martin Luther King handiaren eguna. Justiziaren lerroa etengabe aurrera doala esan zuen hark. Esan ez ziguna da lerro hori ez dela beti zuzena, atzera ere egiten duela batzuetan aurrerabideak. Medioetan oso gutxi hitz egiten da Luther Kingen egunaz. Bitxia da eskubide zibilen aldeko aktibistaren egun berean izatea Trump presidentearen bigarren kargu hartzea. Urteko egunik tristeenean hau ere.

00:00:0000:00:00
New Yorkeko Munduak

Kabiatik ateratzen

2025eko urtarrilaren 13a

Larunbat honetan, seme txikia bere kabuz atera da kalera lagunekin. Lehen aldia izan da, duela zazpi urte New yorkera etorri ginenetik.

00:00:0000:00:00
Podcastak
BERRIKETAN Logo
Berriketan

B12: Ezinbesteko bitamina

B12 bitamina du hizpide Berriketan saioaren atal honek. Beste animalia batzuk janez lortzen dute askok, baina ez da ezinbestekoa hori egitea, osagarriak ere hartu baitaitezke. Hori da, besteak beste, beganoek eta begetarianoek egiten dutena. Bitamina honi buruz jakin beharrekoak azaldu dizkigu Irene Barañano Diaz BERRIAko kazetariak.

00:00:0000:00:00
Kinka
Kinka

Ekotopaketak: «Trantsizio ekosoziala hobeto bizitzeko» eta kolektiboki antolatzeko

Hamabostaldi honetako atalean, hilaren 28an eta 29an Arrasaten egingo diren Ekotopaketa jardunaldiak izan ditu hizpide Kinka saioak, jardunaldiok antolatu dituen Jauzi Ekosoziala mugimenduko Hodei Rodriguez kidearekin. Jauzi bera zertan den azaltzeaz gain, egitarauan bildu dituzten gai eta afera askotarikoez hitz egin du ekintzaileak. Hiztegian, ur-aztarnaz aritu dira Nagore Arin eta Oli Artola solaskideak.

00:00:0000:00:00
New Yorkeko Munduak
New Yorkeko munduak

Hauskorra

Pertsona hauskorra da,

eta pertsona hauskorra delako,

hauskorra da demokrazia.

 

Eta demokrazia hauskorra delako,

hauskorra da askatasuna.

Eta askatasuna hauskorra delako,

hauskorra da berdintasuna.

00:00:0000:00:00
BERRIKETAN Logo
Berriketan

Aro berri bat Kurdistanen

Kurdistango egoera du hizpide Berriketan saioaren atal honek. Abdullah Ocalan lider kurduak armagabetzeko eta desegiteko eskatu dio PKK Kurdistango Langileen Alderdiari, eta hark su etena agindu du. Gatazkaren nondik norakoak azaldu dizkigute Arantxa Elizegi Egilegor eta Mikel Peruarena Ansa BERRIAko editoreek.

00:00:0000:00:00
BERRIKETAN Logo
Berriketan

Gazteako langileen 'desgastea'

2025 Gaztea Sariak ditu hizpide Berriketan saioaren atal honek. Gala bertan behera utzi dute antolatzaileek, Gaztea eta EITB Musika irratietako langileek greba egiteko asmoa zutelako. Azkenean ez galarik, ezta grebarik ere, baina langileen baldintza kaxkarrak agerian gelditu dira. Iratxe Muxika Karrion BERRIAko kazetariak azaldu dizkigu auzi horren gako nagusiak.

00:00:0000:00:00
BERRIKETAN Logo
Berriketan

Eta beste pandemia bat badator?

COVID-19aren pandemiaren bosgarren urteurrena du hizpide Berriketan saioaren atal honek. Gertakari horrek utzitako irakasbideez eta ikasi gabe gelditutakoez aritu gara Ion Orzaiz BERRIAko Gizarte gaietako kazetariarekin. Etor liteke beste pandemia bat? Prest gaude horri buru egiteko?

00:00:0000:00:00
Kazetaritza propio eta independentearen alde, 2025 amaierarako 3.000 irakurleren babes ekonomikoa behar du BERRIAk.