New Yorkeko Munduak
New Yorkeko munduak

Eskultorearen senarra

2024ko otsailaren 5a

Aubudon Terrace Historic District deitzen da New Yorkek duen toki ia sekretu bat. Bertan kokatzen da Hispanic Society izeneko liburutegi eta museoa eta baita Estatu Batuetako arte eta letren akademia ere. 155. eta 157. kaleen bitartean, hiriko gainontzeko museoetatik aparte, Washington Heights deritzon auzo bizi eta askotarikoan.

Tokia ez oso ezaguna, turista asko ez da hurreratzen hara. Baina gunea ikusgarria da, ondoan du hilerri zahar bat, nondik ikusten den Hudson ibaiaren zabala.

Hispanic Society museoko bilduma bikaina da: Velazquez, Greko, Goya eta hainbat gehiago. Badago gela oso bat Joaquin Sorollaren mihiseez osatua, olio koadro eskergak. Zortzi urtetan egon zen margolaria hura burutzen. Sekulako lana, hil ere egin zen artista, erakusketa zabaldu aurretik.

Archer Milton Huntington zeritzon ameslari baten ametsa da Aubudon Terrace gune osoa. Trenak eraikitzen aberastu zen familia bateko kide, endaz jaso zuen dirua kulturan gastatzea erabaki zuen. Maitemindu zen Iberiar munduko arteaz eta koadroak eta liburuak erosi zituen, bilduma ikaragarri handi bat eratu arte. Nahi zuen jendeak horiek musutruk ikustea eta gaur egun ere horrela daude ikusgai lanak, debalde.

Museoaren kanpoan bada patio bat eskultura erraldoi batzuekin: Cid gerlaria zaldi gainean, Kixotearen erliebea… itzelak. Irudiak denak ere gizonezkoenak, museoaren fatxadan agertzen diren izenak bezalaxe: Cervantes, Camoes…

Bada, agian jendeak ez dakiena da eskultura ikusgarri horiek emakume batek egin zituela, Anna Hyattek, Huntington haren emazteak. Estatu Batuetako eskultorerik ezagunenetakoa da Hyatt Huntington. Berak eginak dira New Yorkeko Joana Arkukoa edo José Martiren irudiak. Denak ere zaldi gainean. Ez zegoen munduan zaldiak hobeto zizelkatzen zuen artistarik. Annaren aita Harvard -eko irakaslea zen, paleontologia eta zoologian aditua, eta hark sartu zion animalientzako maitasuna. Eskultore ezaguna izan zen bizian, eta ez Huntingtonen emaztea zelako. Berak egin zuen bere bidea.

Ez alferrik bikotekide biek egun berean betetzen zituzten urteak, martxoaren 10ean. Biek berdin.

Atal gehiago
New Yorkeko Munduak

Koioteak Central Parkean

2025eko otsailaren 3a

Koiote bikote bat bizi da Central Parkean. Bertako animalia basatien artean handienak dira koioteak. Bikoteetan bizi dira eta ez dira banatzen bietako bat hiltzen den arte. Hori gertatu zen Central Parkeko koioteekin. Koiote emea bakarrik geratu zen bikotekide berria hartu duen arte.

Baina, nola iritsiko zen koiote berria parkera, galdetzen diogu gure buruari. Izan ere, Central Parkea hiriaren erdian dagoen irla berde bat da, handia baina irla azkenean. Kaleak eta etorbideak ditu inguruan. Ez dago naturarako korridorerik.

New Yorkeko Munduak

Iruzurtia

2025eko urtarrilaren 27a

New Yorkeko liburutegien artean bosgarren etorbideko liburutegi publikoa da zalantzarik gabe ezagunena. Baina handik hurre, bada merezi duen beste liburutegi ikusgarri bat, Morgan liburutegia. Izen bereko bankariak eraiki zuen. Etxearen alboan altxatu zuen liburutegia, lorategian, etxean liburuak ez zitzaizkion sartzen eta.

New Yorkeko Munduak

Ailegatu da ekaitza

2025eko urtarrilaren 20a

Ez dakit non irakurri dudan urteko egunik tristeena dela gaurko astelehen hau, urtarrileko hirugarrena. Egun iluna delako, argi ordu gutxirekin, eta urte berrian izaten ditugun asmo on horiek okertzen hasten direlako. Donostiar eta azpeitiar batzuentzat ere izango da goibela, parrandazaleentzat batez ere. Hemen ez dugu San Sebastianik baina jai eguna bada, Martin Luther King handiaren eguna. Justiziaren lerroa etengabe aurrera doala esan zuen hark. Esan ez ziguna da lerro hori ez dela beti zuzena, atzera ere egiten duela batzuetan aurrerabideak. Medioetan oso gutxi hitz egiten da Luther Kingen egunaz. Bitxia da eskubide zibilen aldeko aktibistaren egun berean izatea Trump presidentearen bigarren kargu hartzea. Urteko egunik tristeenean hau ere.

New Yorkeko Munduak

Kabiatik ateratzen

2025eko urtarrilaren 13a

Larunbat honetan, seme txikia bere kabuz atera da kalera lagunekin. Lehen aldia izan da, duela zazpi urte New yorkera etorri ginenetik.

New Yorkeko Munduak

New Yorken ez dago Airbnb-rik

2024ko abenduaren 9a

Lehengusinak deitu zidan esateko New Yorkera etorriko zirela oporretan. Betidanik nahi izan dutela ezagutu hiria, irudiak bai oso agerian dituztela, filmetatik, liburuetatik, musikatik, eta bisitatu nahi dutela horregatik, egundo egon gabe ere, hainbeste markatu dituen hiria. Warholen margoak, Velvet Undergrounden diskak, Basquiaten pintadak. Leonard Cohen, Patti Smith eta garai bateko bohemioak biltzen ziren Chelsea hotela.

New Yorkeko Munduak

Mundua edertzen du euskarak

2024ko abenduaren 2a

Mundua edertzen du

bertsoak

Mundua edertzen du

naturak

Mundua edertzen du

arteak

Mundua edertzen du

lagunak

Mundua edertzen du

gauak

Mundua edertzen du

ametsak

Mundua edertzen du

larruak

Mundua edertzen du

bihotzak

Mundua edertzen du

justiziak

Mundua edertzen du

begiruneak

Mundua edertzen du

oroimenak

Mundua edertzen du

berdintasunak

Mundua edertzen du

irriak

Mundua edertzen du

biziak

Mundua edertzen du

herriak

Mundua edertzen du

euskarak

euskarak

edertzen du mundua.

 

2024ko euskararen nazioarteko egunean.

Eta Mikel Urdangarinek kantara ekarria.

New Yorkeko Munduak

Titiriteroa

2024ko azaroaren 25a

Paul Auster idazleari omenaldia egin zioten Villa Albertine liburu-denda txairoan. Siri Husvedt haren alargunak hitz egin zuen aurrena, bikain. Ondotik, itzultzaileek, editoreek, irakurleek hartu zuten hitza. Azkena, Philipe Petit funanbulista izan zen.

New Yorkeko Munduak

Amu Ezpanin

2024ko azaroaren 18a

Osaba Santik itsasoari begiratzen zion izaki bizidun bati bezala. Itsasoan ez zegoenean balkoian egoten zen, hari begira, eta ikusten zuen nola aldatzen zen aldartez, ekaitza bazekarren edo bare bazen.

 

New Yorkeko Munduak

Eskutitza

2024ko azaroaren 11

Ia inork ez du idazten eskutitzik orain. Mezu elektronikoak bai, bideo laburrak, mugikorretik testuak. Baina kartak, ez. Hala ere, badu eskuz idatzitako gutun batek berebiziko indarra, badirudi eskuz idaztean gure barren barrenean miatu eta ateratzen ditugula ezkutuko altxorrak.

Podcastak
BERRIKETAN Logo
Berriketan

Sua, sua!

Suteak ditu hizpide Berriketan saioaren atal honek. Urtarrilean zenbait sute piztu dira Hego Euskal Herrian. Kristina Martin BERRIAko kazetaria suteen jatorriaz, prebentzioaz eta suhiltzaileen lanaz hitz egin digu.

Kinka
Kinka

Kinkaren Bonus Tracka Gorka Laurnaga

Hirugarren denboraldi honetan, Bonus Tracka izango du Kinka saioak. Hamabostean behin argitaratutako ale nagusiaren osagarri izango da; izan ere, galdera berdin bati erantzungo diote elkarrizketatu guztiek, eta euren lan, jardun edo ikerketa arlotik etorkizuna nola amesten duten azalduko dute. Hemengo honetan, Gorka Laurnaga Aroztegiko Elkartasun Komiteko kideak erantzun dio galdera horri.

New Yorkeko Munduak
New Yorkeko munduak

Koioteak Central Parkean

Koiote bikote bat bizi da Central Parkean. Bertako animalia basatien artean handienak dira koioteak. Bikoteetan bizi dira eta ez dira banatzen bietako bat hiltzen den arte. Hori gertatu zen Central Parkeko koioteekin. Koiote emea bakarrik geratu zen bikotekide berria hartu duen arte.

Baina, nola iritsiko zen koiote berria parkera, galdetzen diogu gure buruari. Izan ere, Central Parkea hiriaren erdian dagoen irla berde bat da, handia baina irla azkenean. Kaleak eta etorbideak ditu inguruan. Ez dago naturarako korridorerik.

BERRIKETAN Logo
Berriketan

Euskara ez ikasteko hamaika zio

Euskara ez dakitenek euskaltegiekin duten harremana du hizpide Berriketan saioaren atal honek. Siadecok ikerketa bat egin du hori aztertzeko, eta galdera egin diete ikasprozesua amaitu gabe utzi dutenei ere. Zergatik ez dute izenik eman euskaltegian? Zein da euskara ikasteko asmoa dutenen motibazioa? Arantxa Iraola BERRIAko hezkuntza eta euskara gaietako kazetariak azaldu dizkigu ikerketa horren xehetasunak.

BERRIKETAN Logo
Berriketan

Ibarretxe plana: ahalegin baten kronika

Ibarretxe plana du hizpide Berriketan saioaren atal honek. Duela hogei urte Juan Jose Ibarretxe lehendakaria Espainiako Diputatuen Kongresura joan zen Eusko Legebiltzarrak gehiengo osoz onartutako estatutua erreformatzeko proiektua defendatzera. Madrilen atea itxi zioten. Gertakari politiko historiko hori gogoratu dugu Imanol Murua garai hartako BERRIAko politika saileko kazetariarekin.

Orain, aldi berria dator. Zure aldia. 2025erako 3.000 babesle berri behar ditugu iragana eta geroa orainaldian kontatzeko.