New Yorkeko Munduak
New Yorkeko munduak

Diasporaren alde

2024ko urriaren 7a

Halako batean, sartu naiz, asperdura astintzeko edo, abizenen berri ematen duen web orri batean. Jakin nahi izan dut zenbat Uribe dauden munduan zehar eta harridura sortu dit emaitzak. Euskal Herrian, 4000 bat omen daude. Gehiena baina Mexikon daude, 90.000. Hego Amerikan zehar, beste andana, Kolonbian, Perun, Argentinan, Txilen.

 

Jakinmina piztu zait Estatu Batuetan zenbat egongo ziren eta, hara, 22.000. Bitxia egin zait jakitea Estatu Batuetan Euskal Herrian baino Uribe gehiago daudela. Eta Mexikon, zer esanik ez, ia hogei aldiz gehiago. Nik Uribe zanpatu dut baina gauza bera gertatzen da euskarazko gainontzeko abizenekin. Askoz gehiago dira erbestean. Areago, badaude Euskal Herrian desagertu egin diren euskal abizenak, eta kanpoan soilik bizi direnak.

Horrek guztiak gauza bat esan nahi du argi eta garbi: Euskal Herrian geratu zirenak baino dezente gehiago joan zirela atzerrira.

 

Herri migratzailea izan gara, baiki. Hara eta bestera joan izan gara lan bila, aukera berrien bila, gerren ihesi, tokirik ez genuelako gurean. Ez genuke hori ahaztu behar kanpotik datozenei ateak ixten dizkiegunean, itsasoan edo ibaian itotzen utziz. Jakinik guri zabaldu zizkiguten ateak behinola, jabal hartu izan gintuzten erbestean, beharra izan genuenean.

 

Behin baino gehiagotan pentsatzen dut euskal jatorria duten munduko milioika bizilagun horiekin. Euskal Herrian bi milioi gara, baina mundu zabalean biderkatu egiten da kopurua. Jakingo al dute horiek beraien jatorriaz? Ze harreman dute gaur egungo Euskal Herriarekin?

 

Horietako askok, badakit ongi, ahalegin handia egiten dute haien euskalduntasunari eusteko. Egoera zailenetan, bakarrik ere bai, maiz. Pentsatu beharko genuke gehiago gure diasporako kideekin.

 

Joan zirenek, beharbada, uste zuten, bihotzez, sekula ez zirela joan.

Izan ere, inork ez du bihotzik gabe migratzen.

 

 

Atal gehiago
New Yorkeko Munduak

Dena ondo

Metroan noala, aldiro aplikazio berri baten iragarkia ikusten dut. Lana lortzeko, bikotekidea aurkitzeko, ilea ez erortzeko.

Horren karietara, duela egun batzuk solasaldi bat izan nuen gauza hauetan aditua den lagun batekin. Aplikazio baten berri eman zidan. Gauza txarren aplikazioa. Momentuan gertatzen ari diren krimenen berri ematen dizu. Eta abisatu, zure kokapenaren arabera. Horrela, jakingo duzu zure ondoko kalean lapurreta bat izan dela, alboko parkean kolpatu egin dutela norbait, edo poliziak atxilo egin duela zein edo zein hiru karrika beherago.

New Yorkeko Munduak

Diasporaren alde

Halako batean, sartu naiz, asperdura astintzeko edo, abizenen berri ematen duen web orri batean. Jakin nahi izan dut zenbat Uribe dauden munduan zehar eta harridura sortu dit emaitzak. Euskal Herrian, 4000 bat omen daude. Gehiena baina Mexikon daude, 90.000. Hego Amerikan zehar, beste andana, Kolonbian, Perun, Argentinan, Txilen.

New Yorkeko Munduak

Existentzia gardenak

“Existentzia” deitzen zen 1987 urtean TU-K taldeak atera zuen maketak. Musika indiea, gotikoa batzuetan, oinarri elektronikoekin. Txomin anaia zen kideetako bat. Kantetarako letrak behar zituela eta konturatu zen haren anaia gazteak, nik, poemak idazten zituela eta poema horiek “lapurtuta” konposatu zituen lehen abestiak. Orduan batxilergoko lehen mailan negoen, hamasei urterekin.

New Yorkeko Munduak

Elkarrizketa

Ematen du egun batetik bestera ez dela ezer aldatzen, gauzak bere horretan jarraitzen dutela dirudi, eta horrela iraungo dutela, luzaroan. Baina begirada altxatu eta atzera begira, orduan egunen joana bizkorra da oso, eta orduan bai ikusten direla aldaketak, nola egin duen mudantza munduak, eta gure bizitzak.

New Yorkeko Munduak

Gili-Gili

Gili-giliko arropa lortzeko kanpora joaten ziren jabeak, herrialde desberdinetatik ekartzen zituzten jantzi moderno eta kalitatekoak. Laurogei eta laurogeita hamar hamarkadetako gazteek hantxe aurkitu zituzten lehen bakeroak, kamiseta apurtuak eta txupa larruzkoak. Ibonek, haurtzaroko lagun batek, kontatzen zion Manolitari aurtengo udan bertan larruzko jaka berri zibotekoa erosi eta motorrean istripua izan zuela egun hartan bertan. Hil ala bizi egon zen mutila, baina jakak urraturik ere ez zuen izan, oso osorik iritsi zen etxera, hauts pixka bat besterik ez.

New Yorkeko Munduak

Denboraldiko azkena

Denboraldiko azkena Abiada gorrian igaro da ikasturtea eta iritsi gara denboraldiko azken podcastera. New Yorkeko munduak utzi eta Euskal Herriko munduetara etorria naiz, uda hemen pasatzera. Saturraran operaren estreinaldiaren aitzakiaz zeharkatu dut Atlantiko ozeano tzarra. 

New Yorkeko Munduak

Ezezkoa baiezko bihurtu

Arteak eta gizarteak aurrera egiten du ezezkoa baiezko bihurtuta. Ezinezkoa uste dena egia bilakatuta. Debekuari aurre eginez. Eskubideak lortzen dira ezezkoa baiezko bihurtuta.

Saturraran opera baiezko horren aldarria da. Ezin maitatu ziren bi emakumek elkar maitatzen dute. Zergatik ez? Zergatik mugatu behar dugu maitasuna? Zoriontsu egiten gaituen gauza handi hori?

Ane euskalduna, Luna andaluziarra. Bi tradizio, bertokoena eta migratzaileena, amets berarekin. Heroinaren mundu ilunak harrapatuko ditu. Ondo gogoan dut sasoi hori, nerabea nintzen arren. Herrian, etxean bizi izan genuen. Baita haren atzea ere, hiesaren epidemia.

New Yorkeko Munduak

Delaunayren eguzkia

Arteak poza ematen dit. Asebetetzen nauen ekintza da artelanak ikustea, mendira joatea edo lagunekin biltzea bezain ekintza beharrezkoa. Denbora asko igarotzen badut arterik ikusi gabe, tristatu egiten naiz eta urduritu, bitxia da, baina arteak laguntzen dit bizitzan oreka bilatzen, eta adiskidetzen nau, gure espezie ankerrarekin.

Podcastak
BERRIKETAN Logo
Berriketan

Azkenean gurpila zulatu da

Gipuzkoako txirrindularitzak dituen arazo eta oztopoak ditu hizpide Berriketan saioaren atal honek. Lasterketak eta jarduerak antolatzeko hamaika traba izaten dituztela-eta, Gipuzkoako Txirrindularitza Federazioko zuzendaritzak dimisioa eman zuen uztailean, eta manifestazioa egin zuten igandean. Auzi horren gako nagusiak azaldu dizkigu Iñaut Matauko Rada BERRIAko kazetariak.

Kinka
Kinka

Baso eskola eta hezkuntza ekosoziala, elkarren osagarri

Hirugarren denboraldi bati ekin dio Kinka saioak, eta, ikasturte hasieran, baso eskolen eta hezkuntza ekosozialaren gaiari heldu dio Larraitz Altuna EHUko irakasle eta ikerlariarekin batera. Hiztegian, albedoaz aritu dira Nagore Arin eta Oli Artola.

New Yorkeko Munduak
New Yorkeko munduak

Dena ondo

Metroan noala, aldiro aplikazio berri baten iragarkia ikusten dut. Lana lortzeko, bikotekidea aurkitzeko, ilea ez erortzeko.

Horren karietara, duela egun batzuk solasaldi bat izan nuen gauza hauetan aditua den lagun batekin. Aplikazio baten berri eman zidan. Gauza txarren aplikazioa. Momentuan gertatzen ari diren krimenen berri ematen dizu. Eta abisatu, zure kokapenaren arabera. Horrela, jakingo duzu zure ondoko kalean lapurreta bat izan dela, alboko parkean kolpatu egin dutela norbait, edo poliziak atxilo egin duela zein edo zein hiru karrika beherago.

BERRIKETAN Logo
Berriketan

Bost lagun logela bakar batean

Etxebizitza duin bat lortzerik ez duten familien egoera du hizpide Berriketan saioaren atal honek. Fawzi Xerifen familia logela bakarrean bizi da Iruñean. Haienean izan da Edurne Elizondo Nafarroako Hitzako zuzendaria, eta haien egoeraz hitz egin digu.

BERRIKETAN Logo
Berriketan

Salbuespen bat gutxiago

Espetxe urteak murrizteko lege erreforma du hizpide Berriketan saioaren atal honek. Espainiako Diputatuen Kongresuak onartutako erreformaren nondik norakoak eta testuingurua azaldu dizkigu Gurutze Izagirre Intxauspe BERRIAko Politika saileko koordinatzaileak.

Berria FM
Berria FM

Oholtza hartzeaz

Ezinbestean, musika eszena transfeministari buruzko saio batekin ekin dio Berria FMk denboraldi berriari. Alex Sarduik esan zuelarik Euskal Herriko musikagintzan «genero diskriminiaziorik» ez dagoela, master amaierako lana aurkeztear zen Udane Barinagarrementeria Laka: 'Euskal Herriko musika-eszena (trans)feministen gorputz etnografia bat: Elkarrekikotasunak, afektuak eta berresanahitzeak'. Eta deitu diogu, eta harekin mintzatu gara punkaz, oholtza hartzeaz, izerdiaz, biolentziaz, «xamurtasun erradikalaz».

Orain, aldi berria dator. Zure aldia. 2025erako 3.000 babesle berri behar ditugu iragana eta geroa orainaldian kontatzeko.