New Yorkeko Munduak
New Yorkeko munduak

Diasporaren alde

2024ko urriaren 7a

Halako batean, sartu naiz, asperdura astintzeko edo, abizenen berri ematen duen web orri batean. Jakin nahi izan dut zenbat Uribe dauden munduan zehar eta harridura sortu dit emaitzak. Euskal Herrian, 4000 bat omen daude. Gehiena baina Mexikon daude, 90.000. Hego Amerikan zehar, beste andana, Kolonbian, Perun, Argentinan, Txilen.

 

Jakinmina piztu zait Estatu Batuetan zenbat egongo ziren eta, hara, 22.000. Bitxia egin zait jakitea Estatu Batuetan Euskal Herrian baino Uribe gehiago daudela. Eta Mexikon, zer esanik ez, ia hogei aldiz gehiago. Nik Uribe zanpatu dut baina gauza bera gertatzen da euskarazko gainontzeko abizenekin. Askoz gehiago dira erbestean. Areago, badaude Euskal Herrian desagertu egin diren euskal abizenak, eta kanpoan soilik bizi direnak.

Horrek guztiak gauza bat esan nahi du argi eta garbi: Euskal Herrian geratu zirenak baino dezente gehiago joan zirela atzerrira.

 

Herri migratzailea izan gara, baiki. Hara eta bestera joan izan gara lan bila, aukera berrien bila, gerren ihesi, tokirik ez genuelako gurean. Ez genuke hori ahaztu behar kanpotik datozenei ateak ixten dizkiegunean, itsasoan edo ibaian itotzen utziz. Jakinik guri zabaldu zizkiguten ateak behinola, jabal hartu izan gintuzten erbestean, beharra izan genuenean.

 

Behin baino gehiagotan pentsatzen dut euskal jatorria duten munduko milioika bizilagun horiekin. Euskal Herrian bi milioi gara, baina mundu zabalean biderkatu egiten da kopurua. Jakingo al dute horiek beraien jatorriaz? Ze harreman dute gaur egungo Euskal Herriarekin?

 

Horietako askok, badakit ongi, ahalegin handia egiten dute haien euskalduntasunari eusteko. Egoera zailenetan, bakarrik ere bai, maiz. Pentsatu beharko genuke gehiago gure diasporako kideekin.

 

Joan zirenek, beharbada, uste zuten, bihotzez, sekula ez zirela joan.

Izan ere, inork ez du bihotzik gabe migratzen.

 

 

Atal gehiago
New Yorkeko Munduak

Eskutitza

2024ko azaroaren 11

Ia inork ez du idazten eskutitzik orain. Mezu elektronikoak bai, bideo laburrak, mugikorretik testuak. Baina kartak, ez. Hala ere, badu eskuz idatzitako gutun batek berebiziko indarra, badirudi eskuz idaztean gure barren barrenean miatu eta ateratzen ditugula ezkutuko altxorrak.

New Yorkeko Munduak

Maratoia

2024ko azaroaren 4a

Kolorez esnatzen da hiria azaroaren lehen igandean, Maratoiarekin. Central Parkearen inguruak jendez betetzen dira, hiritarrek profitatzen dute eguna elkarrekin pasatzeko, lagun artean edo familian, maratoia ikusi eta bazkaltzera joateko.

Gu ere urtero joaten gara maratoia ikustera. Bukaera baino pare bat kilometro lehenago, Met museoaren atzealdean, hantxe jartzen gara, ikurrina zabaldu eta lasterkari euskaldunak animatzera.

New Yorkeko Munduak

Schwartz andrearen agurra

2024ko urriaren 28a

Iragan ostegunean egin genion Schwartz irakasleari agurra. Berrogei urtez aritu zen gure semea dabilen Center School eskolako zuzendari. Agurra ez zen izan eliza batean, ohi denez, ezta ezelako erlijio tenpluren batean. Gorazarrea New Yorkeko kultura etikorako elkartearen egoitzan jaso zuen. Halakoxea zen Schwartz.

New Yorkeko Munduak

Larrialdiak New Yorken

2024ko urriaren 21a

Semeak kolpe bat hartu zuela eta larrialdietan izan ginen iragan astean. Buruan zabaldu txiki bat, jolasean zebilela. Gauza handia ez baina ondo itxi beharra nabari zen.

Metroz joan gara ospitalera. Taxia baino bizkorragoa da.

New Yorkeko Munduak

Dena ondo

2024ko urriaren 14a

Metroan noala, aldiro aplikazio berri baten iragarkia ikusten dut. Lana lortzeko, bikotekidea aurkitzeko, ilea ez erortzeko.

Horren karietara, duela egun batzuk solasaldi bat izan nuen gauza hauetan aditua den lagun batekin. Aplikazio baten berri eman zidan. Gauza txarren aplikazioa. Momentuan gertatzen ari diren krimenen berri ematen dizu. Eta abisatu, zure kokapenaren arabera. Horrela, jakingo duzu zure ondoko kalean lapurreta bat izan dela, alboko parkean kolpatu egin dutela norbait, edo poliziak atxilo egin duela zein edo zein hiru karrika beherago.

New Yorkeko Munduak

Diasporaren alde

2024ko urriaren 7a

Halako batean, sartu naiz, asperdura astintzeko edo, abizenen berri ematen duen web orri batean. Jakin nahi izan dut zenbat Uribe dauden munduan zehar eta harridura sortu dit emaitzak. Euskal Herrian, 4000 bat omen daude. Gehiena baina Mexikon daude, 90.000. Hego Amerikan zehar, beste andana, Kolonbian, Perun, Argentinan, Txilen.

New Yorkeko Munduak

Existentzia gardenak

2024ko irailaren 30a

“Existentzia” deitzen zen 1987 urtean TU-K taldeak atera zuen maketak. Musika indiea, gotikoa batzuetan, oinarri elektronikoekin. Txomin anaia zen kideetako bat. Kantetarako letrak behar zituela eta konturatu zen haren anaia gazteak, nik, poemak idazten zituela eta poema horiek “lapurtuta” konposatu zituen lehen abestiak. Orduan batxilergoko lehen mailan negoen, hamasei urterekin.

New Yorkeko Munduak

Drill

2024ko irailaren 23a
New Yorkeko Munduak

Elkarrizketa

2024ko irailaren 16a

Ematen du egun batetik bestera ez dela ezer aldatzen, gauzak bere horretan jarraitzen dutela dirudi, eta horrela iraungo dutela, luzaroan. Baina begirada altxatu eta atzera begira, orduan egunen joana bizkorra da oso, eta orduan bai ikusten direla aldaketak, nola egin duen mudantza munduak, eta gure bizitzak.

Podcastak
BERRIKETAN Logo
Berriketan

Guggenheim: Zuzendari berria, lehengo bidean

Bilboko Guggenheim museoko zuzendari berriaren izendapena du hizpide Berriketan saioaren atal honek. Miren Arzalluzek zuzenduko du museoa 2025eko apiriletik aurrera, Juan Ignacio Bidarteri lekukoa hartuta. Arzalluzen curriculuma errepasatzeaz gain, Bilboko Guggenheim museoaren ibilbideaz, polemikez eta erronkez aritu zaigu Iñigo Astiz BERRIAko Kultura saileko kazetaria.

Ez Gatoz Paristik logo nagusi urdina
Ez gatoz Paristik

Ispilua

Dinosauroa iratzarri zenean, matxismoak han segitzen zuen.

Eboluzio behar handirik gabe.

Dinosauroa iratzarri zenean, kulturaren ispiluak han segitzen zuen.

Arrakala askorik gabe.

Gizarteari isla egiten.

BERRIKETAN Logo
Berriketan

Lokatzetan sartuta

Valentziako hondamendiaren ondokoa du hizpide Berriketan saioaren atal honek. Herrialde Katalanetan gutxienez 214 hildako eragin zituen tanta hotzetik 15 egun igarota, hango egoera zein den azaldu digu Isabel Jaurena BERRIAko kazetariak, Valentziara berriemaile berezi joan baita.

Kinka
Kinka

Lemoiz, borroka odoltsu baten irakaspenez eta energia nuklearraren berpizkundeaz

Hirugarren denboraldiko hirugarren atalean, ahots ezagun bat ekarri dugu Kinka saiora: Iñaki Petxarroman idazle eta kazetariarena. 'Lemoiz. Herri garaipen bat nuklearizazioaren aurka' liburuxka idatzi dut, eta auziari buruzko mugarri nagusiak errepasatu ditu gurean. Horrez gain, gaur egunetik ere behatu dio gaiari, eta energia nuklearraren berpizkundeaz zein bestelakoez ere aritu da solasean. Hiztegian, ekozentrismoaz hitz egin dute Nagore Arin eta Oli Artola solaskideek.

New Yorkeko Munduak
New Yorkeko munduak

Eskutitza

Ia inork ez du idazten eskutitzik orain. Mezu elektronikoak bai, bideo laburrak, mugikorretik testuak. Baina kartak, ez. Hala ere, badu eskuz idatzitako gutun batek berebiziko indarra, badirudi eskuz idaztean gure barren barrenean miatu eta ateratzen ditugula ezkutuko altxorrak.

BERRIKETAN Logo
Berriketan

Isiltasunez blindatutako indarkeria

Sexu indarkeria eta hari aurre egiteko protokoloak ditu hizpide Berriketan saioaren atal honek. Iñigo Errejonen kasutik abiatuta, indarkeria kasu hauek salatzeko dauden zailtasunak, egoera horiei aurre egiteko moduak eta alderdiek erantzuteko dituzten tresnak eta gabeziak azaldu dizkigu Isabel Jaurena feminismo gaiak lantzen dituen BERRIAko kazetariak.

Orain, aldi berria dator. Zure aldia. 2025erako 3.000 babesle berri behar ditugu iragana eta geroa orainaldian kontatzeko.