Irudia bainoago, istorioa

Telefonoz eta buruz defendatu du hautaketa. «Ez dut ordenagailua eskura, baina moldatuko gara». Eta ikusi gabe baina ikusten ariko balitz bezala da hitz egiten duenean. Hain zuzen, ikusi gabe ikusi ahal dituelako daude ondorengo lanak Lara Izagirreren (Zornotza, Bizkaia, 1985) film kuttunen zerrendan. Milurte honetakoak dira bostak, eta bere lehen film luzea ere sartu du sortan: Un otoño sin Berlín. Haren ostean, Nora bigarren lan luzea estreinatzear da orain Izagirre, Donostiako Zinemaldiko Zinemira sailean. Euskaraz egin duen lehen filma da, eta Ane Pikaza du protagonista. «Film argitsua da, Little Miss Sunshine-n modura», alderatu du. «Hitz egiten du bizitzako gauza politez eta ez hain politez; heriotza barne. Pelikula arin bat egin nahi nuen, aretotik irribarre batekin ateratzekoa. Eta taldekoak, behintzat, hala geratu gara».

Zeri jartzen dion azpimarra, hor azaleratzen da nahi gabe zinemagilearen begirada. Hurbileko kontaera, film baliabideetan ez itsutzea, interpretazio distiratsua, harreman konplexuak... horiek dira Izagirreren gakoetako batzuk. Baita bidea topatzeko ahalegina ere: «Zuzendariak beren bidea aurkitzen ikustea gustatzen zait. Adibidez, Terrence Malickekin gertatu zitzaidana: haren pelikula guztiak ikusiak nituen; gero,El árbol de la vida egin zuen, eta esan nuen: 'Ados, egon da bizitza guztia prestatzen hau egiteko'. Ez da askotan gertatzen, baina gertatzen denean zoragarria da».

Hamar urte dira aurten Gastibeltza Films sortu zuela, eta zintzoki onartu du zein den irakaspen nagusia: «Orain oso-oso-oso zaila dela ekoiztetxe bat izatea, oso. Finantzaketan tentsio handiak daude, eta horren menpe jartzen duzu zure egonkortasun profesionala eta emozionala. Niretzat filmak egiteko prozesua, gidoia idatzi eta muntaketara arte, munduko gauzarik ederrena da, baina ikusi behar dugu nola bizi gaitezkeen hobeto maite duguna egiten. Uste dut badagoela zinema egiteko beste modu bat, baina aurkitu behar dut». Lanean segitzeko gogoa nabari baitzaio, zailtasunak zailtasun: «Eta hemendik sei lanetara, esango dugu: 'Begira, hau da Lararen El árbol de la vida».

1
'TONNI ERDMANN'
Maren Ade. 2016

«Pelikula hau zera iruditu zitzaidan... pasada bat». Barre txikiz aurreratu du: «Ez dakit oso konkretua izan ahalko naizen; dena aterako zait 'pasada bat', 'super ona'...». Garbi du, halere, zergatik egon behar duen zerrendan: «Ikusi nuenean konturatu nintzen denbora asko zela ez nuela halako gauza berezi bat ikusten. Iruditu zitzaidan garai hartan nik ikusten nituen pelikulen arauak apurtzen zituela». Istorioa garatzeko hartutako denbora (162 minutu) eta tonua nabarmendu ditu puskatzen sumatutako arau horien artean: «Nola jolasten den halako umore arraro batekin. Gogoan hartu, eta barre egiten dut». Komedia dramatiko bat baita ekoizpena, Maren Adenek orain arte egin duen azken lan luzea.

Ines izeneko enpresariaren inguruan (Sandra Huller) ardazten da istorioa: Bukaresten kokatuta dagoen enpresa aleman batean egiten du lan, ordu asko eskainiz, eta apenas ikusten duen aitaren bisitak (Peter Simonisch) aldrebesten dio ordura arte hain ordenatua zirudien bizimodua. Nasaitu eta estutu, nasaitu eta estutu doa tentsioa hortik aurrera, eta filmaren amaiera aldera heltzen den sekuentzia bat hautatu du Izagirrek: Inesek lankideak gonbidatzen ditu etxera, bere urtebetetze festa ospatzera, baina biluzik irekitzen die atea gonbidatuei, eta festa hala izango dela iragartzen die. «Ikusi nuen eta esan: 'Benga! Zer gehiago egin dezake zinemagile honek?». Ikuslea interpelatu eta deseroso jartzeko modu hori azpimarratu du: «Ikuslea jartzen du bere buruari galdezka: 'Zer egingo nuke bere lankidea banintz? Kenduko nuke arropa? Etxera itzuliko nintzateke? Niretzat, ikusle modura, plazer bat da hori. Gutxitan gertatzen zait, baina batzuetan, zineman nago eta gogoa izaten dut zutitu eta, bravo, txalo jotzeko. Eta hori izan zen aldietako bat».

2
'FISH TANK'
Andrea Arnold. 2009

Andrea Arnoldek idatzi eta zuzendutako lana da Fish Tank, eta zinemagilea gertukotzat balu bezala mintzo da haren begiradaz Izagirre: «Andrea Arnold oso errealista da egiten dituen gauza guztietan, eta hori niri asko gustatzen zait. Baina, gero, errealismo horretatik atseden une batzuk hartzen ditu, eta halako parentesi batzuk sortu. Ordura arteko denbora-espazioa apurtzen du, oso modu sotilean». Hala erakusten duen pasarte bat hautatu du, hain justu. Denbora-espazioa lehenengo: Erresuma Batua, Mia izeneko 15 urteko nerabe batek (Katie Jarvis) amorruz eta desilusioz bizi du ingurua; etxea, lagunartea, auzoa. Ama mutil lagun berri batekin ateratzen hasiko da, eta neska ulertzeko ahaleginak egingo ditu hark; Mia mugituko du horrek. Eta badator parentesi-sekuentzia: laku batera doaz protagonista, ahizpa txikia, ama eta haren mutil laguna. Uretan sartu, eta gizonak lepo gainean hartzen du Mia. «Hor gauza oso interesgarri bat egiten hasten da soinuaren bitartez: errealitateko soinua ixten du (ahizpa, ura, paisaia guztia...), eta bakarrik haien arnasa entzuten dugu, aurrerago pelikulako beste une batean garrantzitsua izango dena». Eta fikziozko errealitate hori hartu eta uzteko modu leun horrekin geratzen da Izagirre: «Errealitate bat hain gordin erakutsita, badirudi ezin zarela joan modu sotil batean beste leku batera; baina berak hori egiten du, jauzi bat, eta gero itzuli egiten da, arazorik gabe».

Zinemagintza ikasketak egitera New Yorkera joan zen garaiarekin lotzen du filma zuzendariak. Eskolakoekin ikusi zuen, eta klik egin zion zerbaitek. Talde oso plurala zela oroitu du, eta normalean gertatzen ez zen zerbait gertatu zela film honekin: «Lehen aldiz, guztioi gustatu zitzaigun». Eta ulertu zuen klik-a: ordura arte emakumeek zuzendutako film oso gutxi ikusi zituela ohartu zen, eta horrek fokua aldarazi zion. «New Yorken bazegoen bideoklub erraldoi bat, Kings, eta han hasi nintzen emakume zinemagileen lan pilo bat ikusten».

Ez da kasualitatea, bada,BERRIArentzat hautatutako lanek emakumezkoen sinadura eramatea. «Ez gara ohartzen, baina zinemari zinemaren erdia falta zaio», esan du, irmo. «Zinemak gizonen mundu bat erakusten digu oraindik. Gauzak aldatzen ari dira, baina niretzat gogorra izan zen konturatzea, emakume zinemagile bezala gainera, bakarrik erdi hori ikusten nuela. Hortik aurrera, bidea egiten goaz».

3
'LOST IN TRANSLATION'
Sofia Coppola. 2003

Izenburua aipatze hutsarekin atera zaio: «Hainbeste gustatzen zait pelikula hori...». 18 urterekin ikusi zuen, eta ez dio edonolako pisua aitortzen: «Benetan film honengatik planteatu nuen lehenengo aldiz zinema egin nahi nuela». Herriko lagunekin Zornotza aretora joaten ziren garaia ekartzen dio gogora. «Astebururo joaten ginen, edo bestela bideoklubetik hartzen genituen: 10 Things I Hate About You , eta maitasun erromantikoko kontu horiek. Hori da beti ikusten genuena». Hots, amaiera bera beti. Baina heldu zen Sofia Coppolaren bigarren filma, eta unibertso berri baterako atea zabaltzearen parekoa izan zen Izagirrerentzat. «Ordurako Spielberg eta beste erraldoi batzuk ezagutzen nituen, baina batek ere ez zuen lortu ni beste aldean kokatzea eta esatea: 'Nik ere hau egin nahi dut'».

Tokion kokatzen da istorioa:zinemagile batek (Bill Murray) eta mutil lagunaren lanari segika heldu den neska gazte batek (Scarlett Johansson) elkar ezagutzen dute hotel batean. Norabidea galduta dirudite biek, eta konplize bihurtzen dira azkar. Hainbestetan ikusi du, ez daki zein pasarte hautatu: «Agian amaiera, Murray taxitik jaisten denekoa; edo karaokeko unea, edo tabernan ezagutzen direnekoa...». Harreman konplexu bat narratzeko trebezia goraipatzen du filmetik, baita sakoneko auzia nola agertzen duen ere: «Zer espero dugun bizitzatik, zer ez, noiz izan gaitezkeen zoriontsu espero ez dugunean, zer ematen digun halako ez-espazio batek...». Azken hori, batez ere: «Hori oso ondo egiten du Copolak: ingurune berezi batzuk sortzen ditu, arrotzak; giro bat non ez zauden etxean lasai. Ez-etxea oso ondo egiten du. Hori asko gustatzen zait».

4
'LITTLE MISS SUNSHINE'
Jonathan Dayton, Valerie Faris. 2006

Zerrenda osoko lan ezagunena izango da ziurrenik Jonathan Dayton eta Valerie Farisen Little Miss Sunshine. Baita «komertzialena» ere, Izagirreren esanetan. Olive da pelikularen epizentroa, 7urteko neskato bat, eta bere inguruan orbitatzen ageri dira familiako beste kideak: ama nekatu bat, bere buruaz beste egiten saiatu den osaba, motibatzaile profesionala izan nahi duen aita, pilotu izan nahi duen anaia daltonikoa eta heroina saltzeagatik zahar etxetik bota duten aitona. Filmariizena ematen dion edertasun lehiaketa batean parte hartzeko hautatzen dute Olive, eta bi eguneko bidaia hasten du familiak, Volkswagen Comi hori batean.

Justuan, baina heltzen dira azkenean lehiaketara. Edertasun kanon orori segitzen dioten neskatoak topatu dituzte han, ordea, eta Olive hortik urrun egonik, gutxietsi egingo dutela beldur dira senideak. Baina bere lekua hartuko du agertokian, kantuan hasi eta antolatzaileak, izututa, kanporatzen saiatzen dira. Erantzuna: familia guztia igotzen da harekin dantzara. Eta horri jarri dio azpimarra Izagirrek, amaierari. «Oso gai latzak kontatzen ditu, baina dena da polita denbora guztian». Beste filmez aritzean ere atera den ideia da: gordinaren eta ederraren arteko uztarketan jartzen du begia. «Gustatzen zait bien arteko nahastea dagoenean. Lekua dagoenean ikusteko».

Lanak familia moduko gai bati nola heltzen dion ere aupatzekoa iruditzen zaio. «Erakusten du, azkenean, saiakera bat beti egin behar dela, zer esanik ez umeen ametsak daudenean erdian». Interpretazioagatik ere maite du filma: «Neskatxo hau ikusteagatik bakarrik ere merezi du. Hori ipini dudan pelikula denetan: antzezpena denetan da oso-oso ona».

5
'UN OTOÑO SIN BERLÍN'
Lara Izagirre. 2015

Bere lehen film luzearekin itxi du zerrenda Izagirrek, eta, aztertzen jarrita, besteetan azpimarratutako elementuak ere ikus daitezke berean. Interpretazioa bera, azkenetik hasteko. «Pelikularekin gertatu zitzaidan gauza politenetakoa izan zen [Jose Luis] Rebordinosek esan zidanean ea nondik atera nuen halako aktore puska. Hori niretzat oinarrietako bat da, beti: aktoreak euren lana super ondo egiten jartzea». Irene Escolar (June) zen aktore hura, Tamar Novasekin (Diego) batera, filmeko protagonista. Jaioterrira itzuli da, Diegoren ondora, bakartuta bizi den idazle gaztearengana. Baina alde egingo du, eta azken sekuentzia hori du kuttun berak: bost minutuko plano sekuentzia bat, June gertutik hartzen, autobuseko leiho alboan. «Plano finko bat, aktorea bere lana egiten. Ederra eta sakona da; uste dut ez dela behar beste ezer».

Azken unean erabaki zuen hura grabatzea. Gidoian «June autobusean doa» baino ez baitzuen jartzen. Baina kamerak piztu, eta bakoitzak bere lekua hartzean, irekita aritzen dela dio, zinematografikoki proposatzen duen eskema «sinplea» izan ohi delako. Ez oso plastikoa. «Ez didate inoiz esango: 'Joe, Lara, zelako kamera mugimendua'. Niri hori ez zait interesatzen. Eta film hauetan ere ez dago halakorik: denak dira pertsonaietatik oso gertukoak, oso ondo komunikatzen dutenak gertatzen ari dena, baina barrutik. Badaude irudiarekin oso ondo jokatzen dakiten zinemagileak, baina niri, oro har, irudia zein polita den begira geratzeak atera egiten nau istoriotik».