«Hiru urte nahikoa dira estatutua aurrera ateratzeko»

Iñigo Urkulluren gobernuari legealdia lasai amaitzeko sostengua eman dio asteon Elkarrekin Podemosek. Ahal Dugu-k eta Equok atzera bota dituzte EH Bilduk eta PPk aurrekontu proiektuari aurkeztutako zuzenketak... De Miguel auziko epaia zabaldu den egunean hartu du Lander Martinezek (Gasteiz, 1989) BERRIA, Eusko Legebiltzarrean.

Zer balorazio egiten duzu epaiaz?

Kontuan hartu behar da zergatik pasatu den hainbeste denbora instrukzioan; zenbat traba izan dituzten. Bestetik, argi dago zulo handi bat zegoela. EAJri dagokio autokritika handia egitea eta azaltzea nola izan zen posible bere barruan horrelako zerbait gertatzea, zer zerikusi duen honek boterean denbora asko eman duten pertsonekin eta zer mekanismo falta diren pertsonak kontrolatzeko. Mekanismoak falta dira ustelkeria eta klientelismoa kontrolatzeko. Lege bat behar dugu ustelkeriaren aurkako fiskaltza propioa eta salatzen duten pertsonak babesteko.

EAJk badu ardurarik?

Penalik, ez; ez du dirurik eraman. Baina ardura du bere barruan gertatu delako, berak gobernatutako erakunde batean.

Iaz zenioen «euskal establishment-ak onartu» zuela auzipetuek egindakoa egin izana. EAJz ari zinen?

EAJz edo boterean urte luzez egon diren pertsonen permisibitateaz. Hau ez da gertatzen jende askok bestaldera begiratzen ez badu.

Bi aste dira aditu taldeak amaitu zituela estatus berri baten testu artikulatua idazteko lanak. Zer iritzi duzu lan horretaz?

Testua oinarri ona eta interesgarria da lanean hasteko.

Ez da behin betiko testu bat?

Ez, ez. Garrantzitsua da jakitea urteak geratzen direla. Testu horren egokitzapen bat egin behar da lege proposamen gisa lantzeko; gero, eztabaida prozesu bat dator, onarpena, Espainiako Kongresuaren onespena, erreferenduma... Hiru urte denbora nahikoa da, borondatea baldin badago, testua aurrera ateratzeko.

Beraz, orain ez da hiru adituk landutako testua berehala eta bere horretan erregistratuko?

Ez dakit negoziatu beharko den, baina gutxienez lege proposamen baten forma hurbilena izan behar du. Boto partikularrak ditu adituenak... ikusi beharko da nola moldatzen diren kasu horiek. Oso finak izan behar dugu.

Legealdi hasieratik da gai hau hizpide, eta 2001etik...

Guri dagokigunez, 2016tik (barrez).

Aditu talde bati enkargua eman zenioten, horiek luzapena eskatu zuten, orain horien agerraldiak datoz... Gaia propio atzeratzen ari da?

Aditu taldeak luzapena eskatu zuen fardela pasatu genielako.

Gai gatazkatsuenak azken asteetan landu dituzte; luzapena eskatzerako, zortzi hilabete igaro ziren.

Egia da suabe hasi zirela; agian ez ziren kontziente nolako lana zuten... Guk bidali genien testu bat ez dakit zenbat boto partikularrekin, oinarriak errespetatzeko eta adostasunak zabaltzeko mandatuarekin... Lan zaila zen.

Edonola ere, irudipena dago eztabaida hau luzatzen ari dela.

Bai, eta luzatuko da, ez delako logikoa prozesu honen parte batzuetan sartzea hilabeteak falta badira legebiltzarra desegiteko. Jakin nahi dut adituek zergatik hartu dituzten erabaki batzuk;zergatik Iñigo Urrutiak erabaki duen bere kabuz testu bakarra aurkeztea eta ez zuzenketak jartzea besteari, edo zergatik Mikel Legardak edo Alberto Lopez Basagurenek ez duten babestu erabakitzeko eskubideaz egin dugun proposamena. Arantxa Elizondok esan digunaz harago, jakin nahi dut beste adituen iritzia.

Adituek autonomia izan dute edo politikoki ere negoziatu da?

Guk Elizondorekin adostu genuen berak espazioa nahi zuela lan egiteko, eta ez zuela alderdikerietan erori nahi. Guk informazioa jaso dugu jakiteko prozesua nola zihoan. Baina Elizondok izan ditu erabakiak hartzeko aukera guztiak.

Adituen testu nagusia egokitzen al da oinarrietara?

%100ean ez, normala denez. Bi mandatu zeuden: adostasunak zabaltzea eta oinarriak errespetatzea. Nik hitz egin dezaket guk sinatu genuenaz, eskubide sozialez: agertzen da nahi genuen guztia? Ez. Oinarrietan zeuden elementu asko eta guk planteatutako egitura? Bai. Gu, horrekin, konforme. Beste atal batzuk baloratzea beste batzuei dagokie. Kendu dira gauza batzuk, baina oinarrien funtsa, botere egitura, ogasuna... Hori guztia eta oinarrien balioa jaso da.

Zergatik kendu dira gai batzuk, mandatua bazen oinarriekin bat egitea eta ondoren, ahal bazen, adostasunak zabaltzea?

Adituei haien agerraldian egin beharreko galdera bat da. Elementu batzuek, herritartasunari eta naziotasunari buruzko eztabaidak kasurako, proposamen kontrajarriak dituzte. Orduan, proposamen jakin batzuk kanpoan utzi behar dira. Testu honek aukera ematen du edozein modifikaziotan sartzeko. Ez ditu bideak ixten; elementu guztiak daude jasota.

Bi mahai proposatu izan dituzue: bat estatutua aldatzeko eta bestea erabaki eskubidea adosteko.

Mantentzen dugu bide alternatibo bat bilatu behar dugula erabakitzeko eskubidearen eztabaida ez blokeatzeko.

Pentsa liteke eskema horretan estatutuaren erreforma onartzen baina erabakitzeko eskubidea sine die blokeatzen dela.

Beste aukera da biak blokeatuta egotea; ez batean ez bestean aurrera ez egitea. Uste dut estatutuaren erreforma bat bukatzea pisuzko elementu politiko bat izan daitekeela erabakitzeko eskubidearen eztabaida bideratzeko.

Hiru adituen testuak pasatuko al luke Espainiako Kongresuaren galga? Baduzue berme hori?

Unidas Podemosen aldetik, bai; PSOEren aldetik, momentuz, ez. Baina Unidas Podemos Espainiako Gobernuan izango denez, lurraldetasunaren eztabaidan sakonduko da, eta inbestidurarako ematen ari diren harremanek derrigortu egingo dute Espainiako Estatuan eztabaida hori izatera.

Uste duzu PSOEmugituko dela?

Aukera dago PSOEk eztabaidaren eskua irekitzeko eta Unidas Podemosek, gobernu barruan egonda, presio handiagoa egiteko.

Euskal estatutu baten eredua erabili nahi da Katalunian irtenbide gisa planteatzeko?

Bi bide dira. Estatutuaren eztabaida tabu da Katalunian. Hango kideekin hitz eginda, argi daukate soluzioa ez dela etorriko estatutu baten eskutik, bi gobernuen eta hango alderdien arteko negoziaziotik baizik. Euskadin bada blokeo bat lurraldetasunaren eztabaidan? Horrek gelditzen al du Euskadiren ariketa instituzional osoa? Ez. Katalunian, bai.

Aurrekontuei bide emango diezue. Onak dira?

Ez dira gureak, urrun daude gure herri eredutik. Akordioarekin, hobeak dira. Berdeagoak eta moreagoak? Bai, argi eta garbi. Helburu guztiak betetzen ditu? Ez, noski, baina hainbat lan lerro irekitzen dira, presente egongo direnak agenda politikoan. Gainera, hainbat ekintzak milaka pertsonaren bizimoduan eragingo dute.

Negoziatutako diruaren erdia baino gehiago konpromiso kredituetan jaso da. Nola bermatuko duzue Jaurlaritzak konpromisoei eutsiko diela?

Nola bermatu 2020ko sailak beteko direla? Hainbat berme mekanismo jarriko ditugu; hala adostu dugu Jaurlaritzarekin. Hiru hilean behin bilduko gara jarraipen batzorde batean, ikusteko zein den neurri hauen progresioa.

Mitxel Lakuntzak (ELA) esan du: «Ez dira ez berdeak, ez moreak, ezta sozialak ere; duela bi urte PPrekin onartu ziren ia berdinak dira». Hala da?

Berdinak ez. Gure hainbat lehentasun mahai gainean jarri ditu Jaurlaritzak. Badakit zein den Lakuntzaren iritzia, eta berak badaki nirea: hitz egin dugu pertsonalki. Errespetatzen dut haien iritzia, eta ulertzen dut jarrera, baina hau galdetuko nuke: nahiago dugu duela bi urte PPrekin adostutako kontuekin jarraitzea?

«Gu ez gara aldatu, aurrekontuak ere ez», esan du Jon Hernandez Ezker Anitzako zuen taldekideak. Ahal Dugu aldatu da?

Aurrekontuak pixka bat aldatu dira, Jaurlaritzak biratxo bat eman du eztabaida hauek jarri dituelako mahai gainean. Alderdi politikoak aldatu egin behar dira; areago egungo garai politikoan. Gauzak ia astero aldatzen dira. Alderdi baten betebeharra da gizartearen beharrak eta aldaketa politikoak ulertzea, eta horretara egokitzea, bere printzipioei jarraituz. Ahal Dugu aldatu da? Beharbada. Gure printzipioak, ez.

Esan izan duzu jendeak ikusi behar zuela Ahal Dugu baliagarri gisa. Zuen irakurketa da ez zinetela baliagarriak?

Egin dugun irakurketa da gure estrategiak ez direla guztiz eraginkorrak izan; botoetan jaitsi gara. 2015ean eskatzen ziguten oso kritikoak izatea Rajoyrekin eta EAJrekin. Bost urte geroago, jendeak esaten dizu akordioetara heldu behar duzula.

Oposizio lanagatik jaitsi zarete?

Ez bakarrik. Barne iskanbilek eragin handia izan dute.

Espainiakoek edo hemengoek?

Biek. Hemengoak konpondu ditugu, baina irudi hori ezarria zegoen. Madrilgoak min handia egin digu.

Ezker Anitzak aurrekontuen kontra bozkatuko du, eta antikapitalistek dimisioak eman dituzte. Garai zailak dituzue?

Ez. Eztabaida normaldu behar da. Antikapitalistei dutena baino espazio handiagoa eman zaie. Dimisioek estatuko egoerarekin zuten zerikusia. Iritzia eman dute, zilegi da; ondo. Ezker Anitzarekin desadostasuna adostu da. Aldaketa estrategikoek eta gogoeta sakonek eztabaidak eragiten dituzte; politika gatazka da, ezin da saihestu. Oinarrien %90ek babesa eman digute bide honi jarraitzeko. Zuzendaritza politiko batek ezin ditu erabaki guztiak hartu barne baretasunaren izenean.