Inoiz baino argiago ikus daitezke Tiermasko terma erromatarrak (Aragoi, Espainia), Aragoi ibaiaren ertzean. Ohikoan, Esako urtegiko urek estaltzen dute herri hustu horren zati handi bat. Egunotan, ordea, nahieran dabiltza turistak, idorteak azaleratutako lur eremuan, oinez. Ur uherrak eta lokatza erretiratuta, belarra ikus daiteke orain, urtegiaren hondoko lurren hezean hazten. Izan ere, udan izandako beroa handiek eta prezipitaziorik ezak areagotu egin dute aurtengo lehortea, eta aspaldiko mailarik txikienean dira urtegi asko.
Ikusi gehiago: Antonio Aretxabala, geologoa eta ikerlaria: «Ur faltaren auzia klima aldaketaz harago doa: tragedia politikoa da»
Hori dela eta, ezinegona piztu da Nafarroan. Esako urtegia dago makurrenen: edukieraren %15 dauka urez betea, azken neurketen arabera. Ebroko Ur Konfederazioak «ezohikotzat» jo du Esako egoera, eta, «hornidura eta emari ekologikoa bermatuta» daudela ziurtatu arren, ohartarazi du Bardeako nekazaritza lurren ureztatzea eten dezakeela, «urtegiaren maila 50 hektometro kubikotik jaisten bada». Oraintxe, 67 hektometro kubiko daude han bilduta. «Irail bukaerarako edo urri hasierarako espero dugu ureztatze kanpainaren amaiera, baina, seguruenik, murrizketak ezarri beharko ditugu, euri faltagatik», azaldu du Ebroko Ur Konfederazioko arduradun Teresa Caverok.
Nafarroako gainerako urtegien maila ere apala da, aurreko urteetako datuekin alderatuta, baina Konfederazioak esan du «normal-normal» funtzionatzen ari direla. Hala, beteta dago Allozko urtegiaren %48, Itoizkoaren %39 eta Eugikoaren %60. Horrek ez du, hala ere, Nafarroako zenbait eskualdetan ezarritako alarma egoera eragotzi. Erroibarren, adibidez, uztailetik ezarriak dituzte ur murrizketak.
Ikusi gehiago:Egoera larriagorako prestatzen ari dira Iparraldean
Datuon argitara, Nafarroako Gobernuak Lehortearen Mahaia aktibatu du, «sektoreko eragileekin diagnostikoa adostu eta prezipitazio faltaren bilakaera eta ondorioak aztertzeko». Mahai horretan ordezkaritza dute, gobernuaz gain, INTIA sozietate publikoak, UAGN eta EHNE sindikatuek, UCAN kooperatiben elkarteak eta Alinar nekazaritza enpresen elkarteak. Hain zuzen, INTIAk mahai horretan aurkeztutako txostenaren arabera, labore ia guztien ekoizpena nabarmen murriztu da, lehortearen ondorioz: bazka-artoaren urteko ekoizpena, adibidez, %44 apalagoa izan da aurten; eta zerealena, berriz, %22 apalagoa. Belardi eta larreei dagokienez, ekoizpena %30 inguru jaitsi da azken hamar urteetako batezbestekoarekin alderatuta.
Araban ere, eskasia
Lehortea gordintasunez nozitzen ari dira Arabako lehen sektorean ere, eta «kezkatuta» daude herrialdeko nekazariak eta abeltzainak. Uda honetan ia ez du euririk egin, eta nekazariek sarritan ureztatu behar izan dituzte laborantzak. «Astero ureztatzen ari dira, tenperaturak oso beroak izan direlako eta landareak eguzki gehiegirekin erretzen direlako», adierazi dute UAGA Arabako Nekazarien Elkartekoek. Lehorteagatik eta lehengaien garestitzeagatik «ataka zailean» daude lurraldeko nekazari eta abeltzainak: «Larri-larri dabiltza».
Ur eskasiaren ondorioak sufritzen ari dira, besteak beste, zereal, ekilore, patata eta erremolatxa ekoizpenetan. Zerealaren ekoizpena %40 jaitsi da joan den urtearekin alderatuta, eta ekilorearena, ia erdira. Patataren uzta aurreratu egin dute, beroagatik, eta ekoizpen txikiagoa espero dute. Horiek ez dira lehorteak kalte egindako sektore bakarrak: eztiaren produkzioa erdira murriztuko da aurten Araban, lehorteak gogor jo baititu herrialdeko erlezainak.
Abeltzainak ere estu daudela diote UAGAn. Izan ere, pentsu gehiago erabili behar dute abereak elikatzeko, eta horrek albo kalteak eragin dizkie: «Behi haztegi askok esnea ekoizteari utzi diote gainkostuei ezin dietelako aurre egin».
Ikusi gehiago:Karrantzara, ura kamioietan
Arabako urtegietan, berriz, ez da hainbeste sumatu idortea. Udan behera egin duten arren, batez besteko mailari eusten diote Uribarriko, Urrunagako eta Albinako urtegiek. Oraintxe bertan, Uribarriko urtegiaren maila %66,8koa da; Urrunagakoa, %63,88, eta Albinakoa, %61ekoa. Garai honetan izan ohi duten mailan daude hiru urtegiak, batez beste; are, 2021ean apur bat apalagoak ziren Uribarriko eta Urrunagako ur mailak: %64 eta %61, hurrenez hurren.
Urtegien egoera ez da larria, baina lehortearen eragina nabaria da herrialdean. Bereziki aipagarria da ura herrialdeko urtegietatik jasotzen ez duten herrien egoera. Uda hasieran, Zuiako, Okondoko eta lautadako ia 9.000 bizilagunek eta hogei bat herrik mugatu behar izan zuten uraren erabilera, lehorteagatik. Herri horiek ez dira urtegiaren bidez hornitzen, ibaietatik eta erreketatik baizik, eta ondorioz, ur horniduran murrizketak egin behar izan dituzte azken hilabeteotan.
Hala egin dute, esaterako, Ozetako bizilagunek. Neurriei esker, egoera bere onera ekartzea lortu dute, eta jada ez dute murrizketarik jasaten. Hala ere, aurrerantzean ere ura «zentzuz» erabili beharko dutela azaldu dio BERRIAri Rodolfo Uriarte Ozetako Batzar Administratiboko presidenteak. «Estu-estu gabiltza, baina gure iturburuetako urarekin hornitzea lortzen ari gara». Arabako Aldundiak hainbat lan egin ditu udalerriko ur eskasia larriagotu ez dadin, baina arazoa behin betiko konpontzeko zain daude herritarrak oraindik.
