«Euskararen inposizioaz hitz egitea gorroto diskurtso bat da»

Nafarroan, euskarari lotutako aurreiritziak eta inertziak gainditzea «prozesu luzea» dela uste du Ana Ollo kontseilariak (Iruñea, 1965). Hala ere, «zenbait urrats garrantzitsu» egin dituztela dio.

Prest duzue Euskararen II. Plan Estrategikoa. Noiz sartuko da indarrean?

Aste honetan onartu nahi genuen, baina apur bat atzeratu da. Aurki helduko da, eta lehen planean ezarri genituen ildoetan sakontzea ekarriko du.

Zirriborroan planteatzen zen Nafarroako haur guztiek euskara jaso dezatela, gutxienez, irakasgai moduan...

Plana osatzeko prozesuan zenbait eragilek mahai gainean jarri zuten aukera hori, eta beste erkidego batzuetan ere eginak dituzte gogoeta bertsuak. Valentzian, esaterako. Euskara gure hizkuntza propioa da, eta, Nafarroako zenbait eremutan, baita hizkuntza ofiziala ere. Hortaz, zergatik ez? Dena den, Euskararen Plana 2027ra arteko bide orria da, eta hor jasota dagoena da analisi bat egiteko proposamena. Ikusi nahi dugu aukera hori bideragarria den, eta nola egin daitekeen. Kontsentsuaren bidetik heldu nahi diogu.

Zergatik?

Badaudelako sektore batzuk interes handia dutenak euskara inposizioarekin lotzeko. Nik benetan uste dut ez zaigula komeni eztabaida termino bortitz horietan kokatzea. Halakoak gorroto diskurtsoak dira, eta ezin ditugu onartu. Hortaz, saiatu behar dugu euskara parametro horietatik aldentzen, kontsentsu sozial eta politiko ahalik eta handiena lortuz.

Diskurtso horiek entzun izan dira PSNko zenbait kideren ahotan ere. Tentsioa eragiten dute halakoek gobernu barruan?

Gauza jakina da desadostasunak daudela Geroa Bairen eta PSNren artean, baina ohitu behar dugu halakoetara. Kontsentsurako bidean, beti galtzen da zerbait, eta beste zerbait irabazi. Gu saiatzen gara desadostasun horiek kudeatzen; batzuetan lortzen dugu akordioak lortzea, beste batzuetan ez. Hala ere, gobernu itun politikoan ezarria dago norabide orokorra, eta hor jasota daude, besteak beste, Euskararen II. Plan Estrategikoa egiteko betebeharra, Hizkuntza Gutxituen Europako Ituna betetzea eta euskara konfrontazio partidistatik aldentzea.

Javier Remirez lehendakariordeak honako hau idatzi zuen urtarrilaren 16an: «Hizkuntz politikaren garapena Euskararen Legeak ezartzen du, oinarritzat hartuta eremu bakoitzeko errealitate soziolinguistikoa. Inposiziorik ez, sustapena bai».

Hizkuntza gutxitu bat sustatzea ezin da inoiz inposizio bat izan. Nola inposatuko da egoera gutxituan den hizkuntza bat? Ezin da. Kontrara: beharrezkoak dira sustapen neurriak, hizkuntza hori museoko pieza bihur ez dadin. Hor dugu desadostasun inportante bat PSNrekin. Eta onartu behar da aurrera urratsak egin ditugula aurreko legealdiaz geroztik, baina diskurtso horiek oso bortitzak dira. Gainera, uste dut horien sustraiak ez daudela gizartean. Talde politiko eta hedabide jakin batzuek puztutako eztabaida artifizialak dira.

Zeintzuk dira Plan Estrategikoaren ardatzak?

Planaren ardatz nagusietako bat izanen da euskararen erabilera soziala sustatzea aisialdian, kirolean, hedabideetan... Ahalegina egin nahi dugu euskara hizkuntza bizia izan dadin, ez soilik eskolako edo etxeko hizkuntza. Bestalde, euskara ikasteko aukera zabaldu nahi dugu, helduen euskalduntzean doakotasuneranzko urratsak eginez. Badakigu asko falta zaigula helburu hori lortzeko, baina bide hori urratu nahi dugu. Bestalde, administrazioaren gaitasun linguistikoa ere hobetu nahi dugu: herritarrek ez dute zertan moldatu administrazioaren ezaugarrietara. Alderantziz: administrazioa da herritarren beharretara egokitu behar dena.

Lan deialdietako hizkuntz eskakizunak Euskararen Dekretuan zehazten dira, baina epaileek indargabetu zuten 2017koa. Noiz aurkeztuko da dekretu berria?

Ñabardura batzuk: epaileak ez zuen Euskara Administrazioan Arautzeko Dekretua indargabetu: atzera bota zituen puntu batzuk, baina gainerakoak, gehienak, indarrean dira oraindik. Departamentuetako hizkuntza planak, adibidez, onartuta ditugu jada, eta lanean ari gara sail bakoitzarekin, errotulazio elebiduna eta bestelakoak zehazteko. Euskarazko profila duten lanpostuen zerrenda ere lantzen ari gara, eta aurki eramanen dugu mahai sindikalera. Hori da, benetan, euskarazko arreta berma dezakeena eta horretan eragin nahi dugu. Gobernura iritsi ginenean, administrazioko postuen %0,4 ziren elebidunak. Kultura Departamentuan, adibidez, ez zegoen ezta plaza bakar bat ere euskarazko eskakizuna zuena. Iragan legealdian, postuen %2an ezarri genuen profil linguistikoa, eta honetan %4ra iritsi nahi dugu.

Ez da asko ere...

Oso urrun dago gure helburuetatik eta gizarteak dituen beharretatik. Talde politiko batzuek uste dute kopuru hori jada egokia dela, eta euskarazko postuak ezarri behar direla egungo errealitate soziolinguistikoaren arabera. Gezurra da: azken inkesta soziolinguistikoak dio euskaldunak direla Nafarroako biztanleen %13; hortaz, badago aldea. Epe ertaineko helburua da kopuru horretara iristea.

Zergatik ez lehenago?

Aintzat hartu behar direlako administrazioko langileek dituzten beste eskubideak ere. Hasiak gara bidea egiten, baina kostako da.

Azken urteetako oposizio-lehiaketetan, euskara ez da merezimendu izan, alemana bai.

Hori izan zen 2017ko Euskararen Dekretutik epaileak baliogabetutako puntuetako bat. Administrazioaren deialdietan, hizkuntzak merezimendu dira bi kasutan bakarrik: Osasunbideko oposizio-lehiaketetan eta funtzionarioen lekualdatze lehiaketetan. Sententziaren ostean, euskara meritu izan daiteke eremu euskalduneko lehiaketetan soilik. Esan gabe doa guri zentzugabea iruditzen zaigula erabaki hori. Epaileek hankaz gora jarri zuten merezimenduak arautzen dituen dekretu osoa. Hori konpondu nahian ari da orain Presidentetza eta Funtzio Publikoko Departamentua, merezimenduen gaineko arau berri bat lantzen.

PSNrekin talka egin izan du Geroa Baik arau berri horren kontura. Zergatik?

Geroa Bairen ordezkariok publikoki azaldu genituen gure desadostasunak: PSNren asmoa zen, aurrerantzean ere, euskara ez puntuatzea eremu ez-euskalduneko deialdietan, eta gu ez geunden hori onartzeko prest. Esan genien euskara baloratu behar dela, gutxienez, atzerriko hizkuntzak bezainbeste. PSNk bereari eutsi zion. Arazoa da, eztabaidan ari ginen bitartean, oposizio-lehiaketa gehiago argitaratzen ari zirela, eta dekreturik ezean, ezin zela euskara meritu gisa baloratu. Horrek ekarri zuen, besteak beste,ospitaleetako deialdietan euskara ez puntuatzea eta beste hizkuntzak bai. Horregatik azaldu zen Geroa Bai jendaurrean: adierazteko gu ez gentozela bat prestatzen ari ziren dekretu berriarekin, baina presazkoa zela onartzea, egoera anakroniko hori bukatzeko. Orain, lehendakariordearen mahaian dago proiektua, eta zain gaude. Ez du aitzakiarik dekretua ez aurkezteko.

Horrek konponduko du zerbait?

Neurri batean soilik. Eremu ez-euskaldunean ez, baina eremu mistoan, adibidez, zehaztua dago jendaurreko zein lanpostutan ezar daitekeen euskara meritu gisa. Hortaz, konponbide partzial bat izanen da, mugatua. Erroko arazoa Euskararen Legeak ezarritako zonifikazioa da, noski. Bada garaia hori aldatzeko, hamarkada hauetan asko aldatu baita Nafarroako errealitatea. Oraingoz, baina, ez dago adostasunik: arau hau daukagu, eta horrekin lan egin beharko dugu.