Azken olatua: COVID-19 luzea

Azken olatu bat dago, mundu osoan milaka eta milaka pazientek osatzen dutena: COVID-19aren efektu, kalte eta ondorioak aste eta hilabeteetan pairatzen dituzten pertsonena da. Euskadin bizi dugun pandemiaren testuingurutik kanpokoa ez da. Izan ere, kutsatu eta gaixotasunaren lehen eraso bat jasan ondoren, aurreko bizi-egoera berreskuratzeko gai ez diren pazienteen lekukotasunak ezagutu ditugu; haien jarduera profesionalera eta sozialera normaltasunez itzultzeko gai ez dira.

Egoera hori era honetan definitu da: COVID-19a luzea, kronikoa edo iraunkorra da, eta horrekin argia eta ahotsa eman zaizkie gaixotasunaren ataka berantiarren eta birusak bere organismoetan eragin dituen ondorioen aurka egunero borrokan ari den kolektiboari. Osasunaren Mundu Erakundeak onartutako kolektibo bat da; elkarteetan biltzen ari da, gizarteak bere egoera uler dezan eta bere arazoari irtenbideak eman diezazkion. Izan ere, askotan beren egoera mugatzailea da.

Zelulen fenotipo eta ehun asko inbaditzeko gaitasuna duen SARS-CoV2 birus honek alterazio eta ondorio multiorganikoak sortzen ditu. Horietako asko arnasbidearekin erlazionatzen dira. Adin handiko pertsonengan, baina baita adin ertaineko helduengan eta gazteengan ere, orain arte dokumentatu den ondorio nagusia disnea, itolarria edo arnasketaren zailtasuna da. Neke kronikoa eta giharretako mina ere ohikoak izaten dira.

Baina COVID-19 luzeak biriketako asaldurak, asaldura baskularrak, urdail-hesteetakoak, bihotzekoak eta neurologikoak ere baditu. Paziente batzuek hainbat sintoma deskribatzen dituzte, hala nola nahasmendua, oroimen-galera eta aldizkako buruko minak hilabeteetan zehar. Bitxia bada ere, ikerketa zientifiko batek ondorioztatu zuen aztertutako 179 pazienteetatik % 87k gutxienez sintoma iraunkor bat zutela (nekea edo disnea), % 55ek hiru sintoma edo gehiago zituela eta soilik % 12,6k ez zutela izan. Beste ikerketa interesgarri batek ere ikusi zuen gazte askok gaitasun aerobiko maximoa murriztuta ikusi zutela gaixotasun kronikoaren ondorioz. Efektu hori ez zen gertatzen asintomatikoetan; beraz, horrek adieraz dezake gaixotasunaren larritasunak ekar ditzakeen ondorio bat direla gaixotasun kronikoak ere.

Gaixotasuna ezagutzea urrats erabakigarria da galdera askoren faltan. Zenbat denbora iraungo dute ondorioek? Txertoek pazienteengan ondorio kronikoak agertzea saihestuko dute? Zenbat pazienteri eragiten die guztira?

.