«Petro bake akordioari esker da presidente»

Urteetan ezaguna egin duen bizarrik gabe hartu zuen Rodrigo Londoño Echeverrik, Timochenko-k, BERRIA, Gustavo Petrok Kolonbiako presidentetzarako hauteskundeak irabazi eta ordu gutxitara, astelehen goizean, Bogotako auzo batean, Komunen Alderdi berriaren egoitzan. Kanpaina garaian ez du komunikabideetan agertu nahi izan, Petrori kalte ez egiteko. Hau da Petroren garaipenaren ondoren eman duen lehen elkarrizketa. Garai batean FARCeko gerrillari zirenak eta gaur alderdikide dituenak egoitzara iristen diren neurrian handitzen ari da bizkartzainen kopurua. Elkarrizketa bukatu eta kalera irtendakoan, hogei baino gehiago daude. Bizkartzain batzuk konfiantzako gerrillari ohiak dira; besteak, poliziak.



Timo, horrela deitzen diote ingurukoek. Ez da Bogotan bizi, Bogotaren 2.600 metroko altuerak eta hotzak kalte egiten diote eta. Bihotza zaindu beharra dauka. Ez du asko hitz egin nahi Petrorekiko harremanez, baina iradoki du Petrok entzungor egiten diela.

Nola baloratzen dituzu Gustavo Petro eta Francia Marquezen emaitzak? Zuen alderdiak, Komunek, babestu egin zuen hautagaitza hori.

Poz handia pertsonalki. Petro presidente bada [Habanako] bake akordioari esker da, akordio horrek aukera hori zabaldu zuelako. Eta helmuga, irteera da. Petrok gaitasuna du nora joan asmatzeko.

Zergatik kosta zaio horrenbeste ezkerrari presidentetzarako hauteskundeak irabaztea?

Herri honetan agintzen zutenek ezarritako erregimen politikoa eduki dugu, eta, modu batera edo bestera, hautagai batek lehendakaritzara iristeko aukera eduki duenean, edo lapurtu egin diote aukera hori, edo hil egin dute.

Petroren eta Hernandezen arteko aldea oso txikia izan da. Uste duzu etorkizunean posible izango dela tarte hori handitzea?

Bai, txikia izan da. Nik handiagoa espero nuen.

Zenbatekoa?

2,5 milioikoa [718.212 bozen aldea atera zion].

Eman zenizkion zorionak Petrori garaipenaren gauean? Hitz egiten duzue zuen artean?

Habanan egin genuen topo. Eta aurreko hauteskundeen ondoren [2018an] deitu egin zigun bere kanpainaren egoitzara, berak sekula publikoan esan ez duena guri esatera, lortutako emaitza hura bake akordioaren ondorioa izan zela.

Harrigarria da zuek biok bilerak ez egitea, diskretuak badira ere.

Legebiltzarrean gure kideekin egoten da.

Baina zuek, zuek biok...

Ez, ez dugu bilerarik egin. Estrategia bat dauka, eta gu alboratu egiten gaitu, kanpaina estigmatizatuko dugulakoan edo...

Petrok oso gogor hitz egin zuen FARCen azken urteez, narkotrafikoarekin nahastuz, deigarria izan zen. Hobe liteke harreman hori, pertsonala eta organikoa?

Ez nuke nahi eztabaida horretan sartu. Bere bizitzari buruzko liburua oso gogorra da gurekin, ez naiz publikoan horretaz arituko. Nahiko nuke egun batean gai horietaz berarekin hitz egitea, ez baitakit hori pentsatzen ote duen edo egokiera politikoagatik egiten duen.

Petrok aholkua eskatuko balizu premiazko erabakirik garrantzitsuenen inguruan... eta eskatuko ez balizu ere, zeintzuk emango zenizkioke?

Aholkutan sartu gabe, eta horregatik sustatu nuen haren alde ematea botoa, berak oso garbi dauka [Habanan] adostutakoa bete egin behar dela, hori oinarrizkoa da. Garaipenaren gaueko diskurtsoan elkarrizketa aipatu zuen, denon artekoa. Gurekin ere eduki behar du, gu izan ginelako sinatu genuenak, eta gurekin eztabaidatu behar du, zehazki, gure ustez akordioan ahulen diren puntuez. Bada oinarrizkoa den puntu bat eta seguru nago buruan daukala, jendearen bizitza da. Hilketak, akordioaren sinatzaileen eta giza taldeetako buruzagien hilketak.

Akordioko zer puntu falta dira betetzeko?

Akordioa osoa da, eta modu integralean bete behar da. Akordioa txikitzeko bandera astindu zuen gobernu bat ari da bukatzen, beti egon da aurka. Ezin izan zuten, baina saiatu ziren. Lurren auzia oinarrizkoa da, horretan datza Kolonbiako indarkeriaren auzia. Eta Petro ikusten dut horretaz kezkatuta, ez badugu lurraren jabetza eta erabilera konpontzen indarkeriak segitu egingo du. Landaketen arazoa ere oinarrizkoa da, kokaina ekoizteko erabiltzen den koka hostoaren landaketa. Habanan adostu egin zen nola aurre egin fenomeno horri. Indarrarekin abiatu zen, 100.000 familia baino gehiago konprometitu ziren landaketa uztera eta bestelako prozesu produktibo legaletan sartzera. Hori ez zen bete, eta batzuk berriro hasi dira koka aldatzen. Horri berriro heldu behar diogu.

Zer gehiago falta da?

Erreforma politikoan, sektore alternatiboak boterera iristeko eragozten zuten legeen aldaketan, lortu zen bakarra oposizioaren estatutua izan zen. Gerrillariak bizitza arruntera itzultzeko puntuan, egin dena gure jendearen ahaleginagatik izan da, bizirik irauteko proiektu txikiak badaude, eta egia, justizia eta erreparazioaren sisteman aurreratu da. Egiaren Batzordea dago, eta desagertutako pertsonak bilatzeko batzordea. Desagertutako jende askoren gorpuak ari dira agertzen. Gure ahaleginagatik, eta nazioarteko komunitatearen ahaleginagatik lortu dugu funtzionatzea.

1991ko Konstituzioa aipatu duzu, Petrok ere esana dauka konfiantza handia jarrita daukala konstituzio horretan, baina ez zela bete. Uste duzu beteko dela?

Badaukat konfiantza. Giza eskubideen eta eskubide sozialen alorrean egin zuenaz gain, ateak zabaldu zizkion neoliberalismoari konstituzio hark; eta Petroren erronka da neoliberalismoari ateak ixtea, horren eraginez baikaude gauden egoera ekonomikoan.

Nazioarteko laguntzaz hitz egin duzu. Zein lurralde dira?

Europako Batasunak badauka diru funts bat. Norvegiak eta Alemaniak asko lagundu digute.

Asko ez dela, jendaurreko ekitaldi bat eduki zenuen Ingrid Betancourt biktimarekin, iraganaz, eragindako minaz hitz egiteko. Zein termino erabiltzen duzue hori adierazteko? Gure herrian ere badago eztabaida hori, barkamena hitza ikoniko bihurtu delako.

Cartagenako Bake Akordioa [2016] baino lehenagotik ari naiz ni erabiltzen barkamena hitza. Habanako elkarrizketen prozesua hasi zenean, Kolonbiako gizartearekin harremanetan jarrita, hasi ginen ohartzen gatazkaren ondorioez, gaizki egindako gauzez, bahiketez... Gu han [oihanean] ez ginen ohartzen kasu askotan denbora luzeegiz bahitutakoei eragindako ondorioez, ekintza militarrek herritarrei egindako kalteez... Hori sentitzen hasi ginen, barkamena eskatu behar geniola Kolonbiako gizarteari, egindakoaren ardura hartu. Jende askok ez digu barkatuko, baina gehienek gogoeta egiten dute, barkatzen dute, ulertzen dute, eta berriro gerta ez dadin lan egiteko prest daude.

Gerrillakide ohien aldetik zein da jarrera?

Gure taldean segitzen dugunok bat eginda gaude horretan. Kide batek esan zuen askok uste dutela barkamena eskatzea ahuldade ekintza bat dela, baina hori egiteko balorea behar da, pertsona eta iraultzaile moduan. Dena eman genuen gizartea aldatzeko borrokan, baina justu kontrakoa gertatu zen, gorrotoa sortu genuen, familiak eta komunitateak desegin genituen. Ni ez naiz damutzen egindakoaz, FARCen ibili izanaz. Ondorio horiek gerrak hartu zuen dinamika baten ondorioak izan ziren.

Bilera horietan erabilitako terminologia zuena da, kanpoko bitartekarien laguntza eduki duzue?

Praktikan ikasten joan gara. Hasieran akats handia egin genuen, borroka justifikatzen hasten ginelako. Baina aita galdu duen emakume bati ez dio horrek axola, horrek jakin nahi du non dagoen bere aita. Biktima batek, Bertha Friasek, asko lagundu digu horretan.

Bilera horiek asko lagundu dizute gizaki moduan zuei?

Bai, noski. Harreman hori oso garrantzitsua da, gizaki moduan elkarrekin jarduteko aukera ematen du, eta biktima horiek ikusten dute gure aldean era badaudela biktimak. Enpatia sortu da.

Behin borroka armatua utzita, alderdi politikoa osatu zenuten, oso arrakasta gutxi eduki duena. Frustrazio sentsazioa daukazu?

Nik neure burua errealizatuta ikusten dut. Estigmatizazio handiarekin iritsi gara, gure lerro politikoarekin bat ez zetozen ekintzen ondorioz. Gure jendeak desmobilizazioa oso egoera prekarioan egin zuen, urik eta janaririk gabeko lekuetan, akordioak ez zirelako bete. Horrek guztiak eragotzi zuen harrera ona edukitzea lurralde horietan.

Akordioen ondorioz, zuek bosna aulki dauzkazue ziurtatuta Kongresuan eta Senatuan. Deigarria da.

2026. urtera arte daukagu berme hori.

Nola bukatzen da paramilitarrekin, kaleko biolentziarekin, narkoarekin, erregioetako talde armatuen mafiekin...?

Oso erantzun konplexua da.

Horregatik galdetzen dizut zuri…

Hori da une honetan Petro pentsatzen ari den gauza zailetako bat. Botere ekonomiko eta politikoaren ustelkerian oinarritutako erregioetako mafiak dira. Botere politiko eta ekonomiko hori kendu behar zaie.

Zer da Komunen Alderdia, zuen alderdia? Ekarri nauen taxilariak ez zuen ezagutzen…

Aurreko presidenteek ez bezala, [Juan Manuel] Santos presidenteak [2010-2018] onartu zuen guk alderdi politikoa edukitzea armak utzi ondoren. FARC alderdia sortu genuen [Fuerza Alternativa Revolucionaria del Comun, Komunen Indar Alternatibo Iraultzailea].

Akatsa izan zen siglak errepikatzea?

Nire ustez bai, ez errepikatzea proposatu nuen, baina galdu egin nuen.

Ez duzu asko agintzen orduan.

Sare sozialetan jendeak esaten zigun ez segitzeko izen horrekin. Hori ikusita, izena aldatu genuen batzar batean.

Zergatik Komunen Alderdia?

Komuneroetatik dator, Kolonbiako tradizio politikotik, eta hemen comun jendea delako, herritar arrunta.

Zer indarra dauka alderdiak?

Hiruzpalau zinegotzi, datorren urtean hauteskunde garrantzitsuak izango ditugu, erregioetakoak.

Zer ideologia dauka? FARCekoak komunistak zineten...

Hirugarren Batzarra ari gara prestatzen. Ongizatea bilatzen dugu, korronte berrietan sartu, ingurumena... Horrez gain, ez diogu, metodo gisa, uko egiten marxismoari.

Gazteak hurbildu zaizkizue?

Alderdia gazteen etorrerarekin ari da hazten. Tentsioa sortzen da gazteen eta zaharren artean, normala da, printzipio berekin datoz, baina metodologia desberdinekin. Ondo goaz.

Duela gutxi zure arbasoen herrira joatekoa zinen, baina azkenean ez zinen joan. Segurtasun juridikorik ezagatik.

Orain dela gutxi ohartu naiz nire euskal jatorriaz. Bidaia hartan, nire aurrenetakoa zen, ez neukan segurtasunik atxilotuko ez nindutenik Espainian nazioarteko agindu baten ondorioz. Ikasten joan gara. AEBek atera gaituzte terroristen zerrendatik. Hurrengo batean joango naiz.