«Uraren eskarian, beharrak eta nahiak desberdindu behar dira»

Ane Zabaleta Lopetegi (Zumaia, Gipuzkoa, 1978) geologoa da, zientzietako doktorea, EHUko irakaslea, eta ikerlari lanetan aritzen da EHUko Hidrogeologia eta Ingurumen Taldean. Hainbat ikerketa egin ditu ur baliabideen inguruan.

Euskal Herrian ba al dago arazo bat urarekin?

Beti pentsatu dugu hemen uraren arazorik ez dagoela, baina aurten oso bistan geratu da momentu jakin batzuetan arazoak sortzen direla. Eskualde batzuetan, arazo horiek lehenagotik datoz, eta aurrera begira gero eta gehiago gertatuko dira, klima aldaketan adituak direnek diotenez. Bada momentua pentsatzeko zeintzuk diren arazo horiei aurre egiteko alternatibak.

Pentsatzen dut uraren kantitatearen ikuspegitik eginda dagoela galdera, baina kalitateari ere erreparatu behar zaio, hor ere arazoak sor daitezke eta.

Lurraldearen kudeaketak eragina izaten du uraren kantitatean eta kalitatean?

Batzuetan pentsatzen dugu euria eginez gero ura daukagula, eta euririk egiten ez duenean hasten direla arazoak. Baina kontuan hartu behar dugu euria ez dela zuzenean deposituaren gainean erortzen: ura lur gainean erortzen da, eta hortik pasatzen da ura biltzeko sistemara iritsi aurretik. Prezipitazioa ur baliabide bilakatzeko bide horretan, oso garrantzitsua da lurraldea, eta hori nola kudeatzen den. Lurraldearen erabilera guztiek ez daukate eragin bera baliabide horietan.

Adibidez?

Landare belarkarek askoz ur gutxiago kontsumitzen dute zuhaitzek baino. Bestalde, abeltzaintza estentsiboa galtzen ari den honetan, gure larreetako asko basotzen ari dira. Eta ez da berdina lasai eta denboraz hazitako zuhaitz helduak dituen ingurune bat, edo hazkunde azkarreko plantazioak, gero eta urte gutxiagoko errotazioetan mozten diren zuhaitzekin. Horiek ur asko kontsumitzen dute, ur hori lurretik hartzen dute, eta, beraz, ez da iristen ibaietara eta hornidura sistemetara.

Eta uraren kalitatearen aldetik?

Askotan ikusten dugu gure errekak marroi daudela. Horrek bi irakurketa ditu: alde batetik, kalitatea galtzen dugu, eta ur horiek ezin dira hornidurarako erabili; eta, beste aldetik, kolore marroi hori lurzorutik dator, zeinak ura belaki baten moduan gordetzen duen. Bi baliabide ari gara galtzen hor, ura eta lurzorua.

Eragile batzuek pinuak eta eukaliptoak sartu izana salatzen dute.

Bertako daturik ez daukagu, baina beste leku batzuetako ikerketak publikatu dira, eta argi dago horrelakoek ur asko kontsumitzen dutela eta, beraz, ez direla onuragarriak ur baliabidearen ikuspegitik. Ura babestu behar badugu, ur hargune bat daukagun lekutik gora horrelako landaketak ez dira egokienak.

Legez ezarrita dago ura hartzen den lekutik ehun bat metrora babesgune bat egon behar dela, baina, alde batetik, ez dago guztiz argi ehun metro horietan zer egin daitekeen eta zer ez, eta, beste aldetik, neurri hori oso arbitrarioa da: agian leku batzuetan ehun metro nahikoa izango da, baina beste batzuetan ez. Horrelako babes perimetroek eskatzen dute lekuan lekuko azterketa bat egitea.

Busturialdeko herritarrek aipatzen duten beste faktore bat turismoaren neurriz kanpoko hazkundea da. Zuk zer deritzozu horri?

Ur baliabideez ari garenean, oso garrantzitsua da, baliabideez gain eskaria ere kontuan hartzea. Eta eskariaren barruan, beharrak eta nahiak desberdindu behar dira. Horrelako egoera batean gaudenean, beharrak bermatu egin behar dira, eta nahiak, berriz, ahal dugun moduan kudeatu.

Tokian tokiko ura kontsumitzea garrantzitsua da?

Zero kilometro filosofiak ia gauza guztietarako balio du, eta uraren auzirako ere bai. Zenbat eta hurbilagokoa izan gure baliabidea, orduan eta hurbilago izango dugu horren kudeaketa, eta kontzientzia handiagoa izango dugu baliabide hori ematen digun ingurunea zaintzearen garrantziaz.

Uraren Agentziak, 2013an, txosten bat egin zuen Busturialdeak aspalditik pairatzen duen ur eskasiaren arazoari irtenbide bat emateko, eta, orotara, zazpi alternatiba planteatzen zituen, bakoitza hainbat neurrirekin. Alternatiba horietatik azkena zen ura Zadorratik ekartzea. Badirudi zuzenean horretara joko dutela, aurreko guztietan pausorik eman gabe. Dokumentu hori hainbat eragileren artean adostutakoa da, etaez dakit zergatik ez zaien bidea emanbeste alternatibei, baina hor daude.