«Egunetik egunera joan behar dugu indar harremana hobetzen»

Hilabeteetako prozesua amaitu zuen atzo Sortuk, hirugarren kongresua amaitzeko ekitaldia eginda. Bertan eman zuten Nazio Kontseilua hautatzeko bozketaren emaitzen berri; Arkaitz Rodriguezek (Altza, Gipuzkoa, 1979) jarraituko du alderdiaren idazkaritza nagusian.

Zer balantze egiten duzu?

Helburuak bete ditugu. Batetik, eztabaida sakona egin dugu, egoeraz eta gure helburuen bidean eraginkorrak izate aldera egin beharreko doikuntzez. Doitu ditugu estrategia, ildo politikoa eta baita antolaketa moldea ere, eta zuzendaritza berritu dugu; aurrekoan izan diren kide batzuk mantenduz, eta gutxieneko jarraitutasun bati eutsiz baina, bestetik, berrikuntza garrantzitsu baten aldeko apustua eginez: jende gazte asko sartu dugu, esparru ezberdinetan trebatu dena. Horrek zuzendaritzari sendotasuna emango dio.

Belaunaldi aldaketa argi bat dago. Sorturen beraren ziklo aldaketa bati erantzuten al dio?

Badago belaunaldi bat kasu batzuetan bizi osoa eman duena borroka honetan, goi mailako arduretan edo lehen lerroan, eta belaunaldi hori apurka ateratzen ari da. Horrek edozein antolakunderi, baina espreski gureari, berrikuntza bat eskatzen dio; jende gaztearen aldeko apustu bat.

Estrategikoki, «botere metaketari» eman diozue garrantzia.

Prozesu independentista eraldatzailea hala irudikatzen dugu: botere metaketa gradual gisa. Aspaldi diogu ez dela egun edo gertaera jakin bat egongo, zeinaren ondorioz gure helburuak lortuko ditugun edo gehiengo baten hautabide independentista gertatuko den eta estatu bat lortuko dugun. Askapen prozesu bat hauxe da: prozesu dinamiko eta gradual bat, zeinaren baitan indar harremana hobetuz joan behar den eremu eta maila guztietan.

Hori nola egin daiteke?

Horrek gauza asko eskatzen ditu, gure ustez estrategia independentista eraldatzailearen gakoak direnak: lehenik, egunetik egunera gehiago izatea. Gako nagusia da egunetik egunera gero eta jende gehiago erakartzea. Bigarrenik, indarrak artikulatu behar ditugu; Kataluniarekin, baina baita estaturik gabeko gainerako herriekin ere. Ez bakarrik Frantziako eta Espainiako estatuetan, baita Europan ere. Hirugarrenik, giltzarri da instituziogintza subiranista bat.

Zertan ezaugarritzen da hori?

Albait instituzio gehien gobernatzea, baita herri honetako instituzio gorenak ere, eta horietan jorratzea gehiengo sozial zabalen interesen eta beharren aldeko politika publikoak. Subiranismoak, zehazkiago ezkerrekoak, erakutsi behar du hark gobernatzen duenean jendearen lan eta bizi baldintzak hobetzen direla.

Beste gakorik?

Aliantza politika malgu eta zabala. Eta bost: aldaketa soziala eta burujabetza uztartuko dituen herri bulkada bat sustatzea; behin eta berriro aurkeztea euskal eskala, eta estatu propio bat aldaketa sozialerako eskala moduan. Azkenik, subiranismoak eta independentismoak etengabe egitea subiranotasun gatazka den honi konponbide demokratiko bat emateko proposamenak.

Botere metaketa horretan, instituziogintzatik harago, zein eremu dira giltzarri posizioak irabazten joateko?

Prozesuak zerikusi handiagoa du posizio gerra batekin mugimendu gerra batekin baino; egunetik egunera joan behar dugu indar harremana hobetzen. Ezkerreko independentismoak eta Sortuk euskal errepublika eraikitzea du helburu; independentea, sozialista, feminista, planetarekin borrokatzeari utziko diona. Horretarako, boterea metatu beharra dago, ahalik eta gehien; instituzioan eta kalean. Lortu behar da independentismoa presente egotea lidergo eta ardura postuetan albait gizarte esparru gehienetan.

Inkesta batzuek gutxieneko historikoetan kokatzen dute independentismoa.

Bakarren batzuek ez dute hori pentsatzen; Jaime Mayor Oreja, Jose Maria Aznar... Beste iritzi bat dute, eta guk ere bai: gaur da eguna ezkerreko subiranismoak inoizko babes handiena duena, kalean nahiz hauteskundeetan eta instituzioetan; inoizko zentralitaterik handiena du, inoizko eragin ahalmenik handiena. Edonola ere, ideia hori mahai gaineratzen dutenei esaten diegu oraintxe dutela unea herri honi bere etorkizunaz galdetzeko.

EH Bildu eta EH Bai izanik erreferentzia instituzionalak, zein rol dagokio Sorturi?

Pandemiak eta pandemiaren eskutik azkartu eta areagotu diren krisi horiek guztiek erronka kolosalen aurrean jarri dute gure herria. Horiei erantzuteak eskatzen du herri honen energia komunitario guztiak aktibatzea, duela 60 urte gertatu zenaren moduko herri bulkada bat sustatzea. Sorturen helburu behinena hori da; herri bulkada hori sustatzeko lan egitea, eta ezker abertzalearen kapital politiko eta humanoa zeregin horren zerbitzura jartzea.

Subjektu anitzez mintzo zarete.

Herrigaia-n hausnartu dugu askapen prozesuak eragile eta subjektu desberdinak eskatzen dituela; prozesu horrek ezinbestean behar du herri mugimendu indartsu bat, indarrak metatzeko plataforma politiko transbertsalak —EH Bildu eta EH Bai—, LAB bezalako nazio eta klase sindikatu bat, Ernai bezalako gazte erakunde bat eta Sortu bezalako antolakunde bat: bokazio estrategiko handiduna, epe luzeko erronkei begira ariko dena, ezker abertzalearen borroka tradizioa bere baitan bildu eta gainerako eragile horien zerbitzura jarriko dituena.

Zer irakurketa egiten duzu Lurrari Lotuz osoko zuzenketa aurkeztu izanari buruz?

Normalena da antolakunde guztietan iritzi aniztasuna izatea. Gurean ere horrela da. Eztabaida sakona izan da, eta kidegoak erabaki bat hartu du; modu nabarmenean egin du Herrigaia-ren alde. Hortik aurrera, garrantzitsua da antolakunde orotan, eta gurean ere bai, aniztasun hori kudeatzea. Hori egiteko, ildo argi bat izatea.

Nola kudeatzen da aniztasun hori?

Barne aniztasuna dugu, baina baita hori kudeatzeko ildo argi bat ere. Horren aldeko apustua egin du kidegoak, eta hemendik aurrera horri lotuko zaizkio antolakunde honetako kide guztiak. Ezker abertzalea honaino iritsi bada mugimendu gisa, eta lortu baldin badu gure herria honaino iristea askatasunerako aukerak zabalik dituela, iritsi da, besteak beste, garbi izan duelako funtzionamendu kolektiboaren urrezko arautzat daukadana: guztiaz eztabaidatu daiteke, baita modu gordinean ere, baina behin kidegoak gehiengo zabalez erabaki bat hartzen duenean, kide guztiak erabaki horri lotzen zaizkio.

Zuzenketetan berariaz jaso duzue ezingo dela barne ildorik antolatu. Abisu bat da?

Sortu bezalako antolakunde batean korronte egituratu baten existentziak eztabaida aberastu ez, aniztasun hori islatu ez, baizik eta kontrakoa egingo luke. Horrek leialtasun fragmentatuak sor litzake. Eztabaida bat eta bakarra izan beharrean, eztabaidak egingo lirateke, eta ideiez ez, baizik eta aldez aurretik finkatutako posizioez hitz egingo litzateke. Horrek ez lioke mesede egingo eztabaidari, ezta antolakunde honek ezinbesteko duen kohesioari.

Herrigaia-n ere aipatzen da: «Aldebikotasuna jorratu eta aldebakartasunerako prestatu». Nola uztartzen dira? Dikotomikoak dira?

Alderantziz; diogu eztabaida antzua dela, ikuspegi binario hori ez dela zuzena. Nekez plantea daiteke askapen prozesuak halabeharrez aldebikoa izan behar duela, ikusitakoak ikusita, ekarriko lukeelako giltza estatuen esku uztea. Aldi berean diogu ezin dela esan prozesua aldebakarrekoa soilik izan daitekeela, ikusi dugulako horrek badituela bere mugak eta kostuak, ez edonolakoak.

Orduan?

Botere metatze horretan, subiranismoak behin eta berriz luzatu behar du eskua; etengabe mahaigaineratu behar ditu gatazkari irtenbide demokratiko bat emateko proposamenak, horrek subiranismoa legitimatzen duelako, estatua deslegitimatzen, eta hobetu egiten duelako subiranismoaren posizioa nazioartearen begietara.

Eztabaida hori sarri ematen da Eusko Legebiltzarreko Autogobernu Lantaldearen testuinguruan. Lantaldea etenda dago, eta EAJk esan du ezein taldetan ez duela ikusi interesik berriro abiatzeko. EH Bilduk ere ez du?

Herri honek bere burujabetzaren bidean aurrera egin behar du. Estatu propio bat behar du, pandemian ikusi dugulako zeinen garrantzitsua den; erabaki guztiak estatuek hartu dituzte, eta errealitate subalternoek apenas erabaki ahal izan dugun ezer. Ikusten ari gara burujabe izatearen garrantzia lan erreforman, nola gure lan harremanak eta lan baldintzak erabakiko dituzten herri honetan gehiengorik ez duten indar politiko eta sindikal batzuek, hemendik 500 kilometrora.

Baina Autogobernu Lantaldea geldirik.

Borondate handirik agertzen ari ez dena EAJ da. Ezker subiranismoa zegoen tokian dago: EAJrekin eta parte batean Ahal Dugu-rekin adostutako oinarri eta printzipioen akordioan. Badauka horren garapen artikulatu bat, proposamen jakin bat.

Nola ikusten duzu Espainiako abagune politikoa datozen urteetan? PSOE da bide bakarra?

[Barreak]. 78ko erregimena krisi sakon batean dago, eta hori, besteak beste, ezker abertzalearen urteetako borrokari zor zaio. Erantzun gisa, sakoneko estatuaren terapia da birzentralizazioa, inboluzioa eta autoritarismorako desplazamendu iraunkor bat. PSOE-Podemos gobernua istriputzat daukagu, parentesitzat, lehen aldia delako Espainiako Bigarren Errepublikaz geroztik PSOEren ezkerrerako alderdi bat gobernuan dagoela, gobernuak ez diela erantzuten sakoneko estatuaren logikei eta asmoei, eta, azkenik, gobernua, irauteko, independentismoaren beharrean dagoela.

Aukerak zabaltzen ditu horrek?

Ezkerreko subiranismoari, aurrera egiten saiatzeko aukera, hiru arlotan: espetxe politikaren normalizazioan, eskubide sozial eta ekonomikoen berreskuratzean eta burujabetzaren berreskuratzean. Hori, teorian. Ulertzen dugu badugula ardura bat espainiar eskuinari eta eskuin muturrari bidea ixteko, baina bereziki testuinguru hori baliatzen saiatzeko aipatutako hiru eremuetan.

PP-Vox gobernu baten hipotesiari erreparatzen diozue?

Zalantzarik gabe; mehatxua hor dago. Gero eta errealagoa dirudi, eta prestatu beharra dago. Aipatu dudan parentesi hori hala ulertu behar dugu; gobernu honek denbora eskaintzen du euskal eta kataluniar independentistek etxeko lan batzuk egiteko: subiranismoa eta independentismoa albait gehien indartzeko, nazioartean gure autodeterminazio prozesuen konplizitate ahalik eta gehien biltzeko eta estaturik gabeko nazioak artikulatzeko. Ahalik eta indartsuena eta prestatuena egon gaitezen mehatxu hori suertatuko balitz.

PSOEren aldetik sumatu duzue aldaketarik? Eskuinera begiratzeko tentaziorik?

Horrela interpreta daiteke lan erreformarekin gertatzen ari dena. PSOEk bazeukan eta badauka aukera erreforma inbestidurako gehiengoarekin ateratzeko, eta ez dirudi hautu hori egin duenik. Espekula liteke arrazoietan, baina izan daiteke Europak berak agindu izana patronalaren presentzia eta, beraz, horren ondorioz, erreforma horren edukia.

Herrigaia-k dio Sortuk malgu jokatu behar duela aliantzetan. PSE-EE sarri aipatu da.

Herri honen erronkek eskatzen dute gehiengo eta lidergo berri bat, eta lidergo berri hori EH Bilduren eskuetatik etor daiteke. Herrigaia-ren erabakietako bat da EAJrekiko akordio subiranista batek oinarrituko lukeen aliantza politika batetik geometria aldakorrean oinarritutako bateranzko urratsa egitea. Ezkerreko subiranismoak aliantzak egin behar ditu eragile guztiekin, premisa bakar bat oinarri: akordio horrek balio duen gehiengo sozialen bizi baldintzak hobetzeko, ezkerreko subiranismoaren erreferentzialtasuna areagotzeko eta herri honen eta estatuen arteko harremana hobetzeko. Hori horrela den artean, elkarlan horien aldeko apustua egin beharko litzateke; horiek estrategikoak, handiak eta integralak izan, edo txikiak, partzialak eta iragankorrak.

Beraz, taula iraultzea da asmoa?

EAJk nahiko luke ezkongaiez inguratuta egotea, horrek botere posizio bat ematen diolako. Zentralitatea eskaintzen diolako. Guk ez dugu bokaziorik ez asmorik EAJren ezkongai izateko. Eskua luzatuta izango dugu beti, baina ez gaude inoren zain. Aurrera egiten jarraitu ahal izateko bideez hausnartuko dugu; EAJ baldin badator, ongi, eta ez badator, bilatuko ditugu bideak haiek gabe ere aurrera egiteko.

Hiru hilabete dira Urriaren 18ko Adierazpenetik. Asteon, Eneko Anduezak esan du PSE-EEk ez duela akordio handirik egingo EH Bildurekin «ETAren terrorismoak eragindako oinaze bidegabea» onartu ezean.

Maria Jauregiren erreakzioarekin geratzen naiz. Oso argia izan zenhorrelako jarrerekiko nekea adierazten. Uste dut ez dela Jauregi bakarrik; beharbada, ETAren biktima askorena da, agian gehiengo batena, eta ez dut zalantzarik hori dela herri honetako gehiengo zabalaren sentimendua.

Etxe barruan kosturik izan du? Ezker independentistak egin zezakeen adierazpen ausartena zen?

Ez zen erraza izan, gure baitan badagoelako jendea arrazoiz esaten duena guk bakarrik egiten ditugula urratsak. Horiek ez ditugu egiten definizioz asegaitzak direnentzat, herri honentzat baizik; konpromiso bat dugulako herri honekin, egindakoen, esandakoen eta horien ondorioen ardurak gure egiten ditugulako, eta ardura bat dugulako herri honetan bakea eta elkarbizitza eraikitzearekin.