«Grebek herri hobe bat eraikitzen dute»

Mugimendu asko dago ELAk Bilbon duen egoitzan. «Gure sindikalismoan ez dago aste lasairik!», nabarmendu du Mitxel Lakuntzak (Iruñea, 1976), baina aitortu du Maiatzaren Leheneko aurreko egunetan hitzordu gehiago pilatzen zaizkiola. Asteburuan ere badu lana, bihar goizean Bilbon emango duen hitzaldia orrazten.

Zuk idazten al duzu Maiatzaren Leheneko hitzaldia?

Bai, nik, aurreko idazkari nagusiek bezala. Baina beste iritzi batzuekin kontrastaturiko idazki bat da. Gurea lan kolektiboa da.

Kalera irteteko arrazoi asko daudela esango duzu ziurrenik. Ikusten al diozu borrokarako grinarik euskal langileriari??

Bai, baina ez da pertzepzio bat, errealitate bat baizik. Azken bi urteetan enpresek inoizko etekinik handiena lortu dute, eta, hala ere, pobretze fase batean sartu gara, bereziki soldatetan. Hori guretzat beste erronka bat da, prekaritatearen aurkako borroka jarri baitugu erdigunean. Eta, horren aurrean, zein da albiste ona? Bada, egoera zaila izan arren, erantzun bat ematen ari dela, Euskal Herriko langile klasearena. Estatistikak dio hemengo mobilizazio datua Europako altuenetakoa dela, altuena ez bada. Pobretzearen aurkako erabaki politiko gabeziaren eta patronalaren blokearen aurrean, azken hori bereziki sektore feminizatuetan, konfrontazio eredu sindikala eta grebak konponbide bat dira.

Baina greba zer da? Ondorioa ala erreminta?

Erreminta bat, argi eta garbi. Greba gure egunerokoan dago, beste modu batera ezin ditugu baldintzak hobetu. Guggenheimeko garbitzaileak, Hondarribia, Irun, Gorliz... Udal horietan garbiketako soldata arrakalari aurre egin diogu. %30eko soldata hobekuntzak lortu ditugu. Nola? Borrokarekin. Estatistikak dio ELA dela greba gehien deitzen duen sindikatua, ados; baina ELA da aldi berean hitzarmen gehien sinatzen duena. Grebak lorpen batzuk dakartza, eta, era berean, erreferentzia bihurtzen dira. Eta erne, batzuek diote, «ELAk ez du ezer sinatzen»; bada, hitzarmen gehien sinatzen duen sindikatua da, 300 inguru urtean. Borroka gehienak, gainera, sektore feminizatuetan ditugu. Hori bai, horretarako, antolakuntza lan handia eta baliabide asko behar dira.

Dirua behar da horretarako.

Bai, afiliazioak jarritakoa.

Hitz egin al duzu Novaltiako langileekin? Ia lau urteko greban milioi bat euro inguru atera zenituzten haientzat erresistentzia kutxatik.

Bihar egongo naiz haiekin. Guk ez dugu kutxaren datua ematen, baina ez dugu ezkutatzen zenbat jasotzen den kutxatik. Guk nahi dugun lehenbiziko gauzada grebara ez iristea, eta hau esatea oso garrantzitsua da. Baina zuk greba egiteko ahalmena duzunean, negoziazioa baldintzatzen duzu. Akordio askotara iristen gara gaitasun horri esker. Beste aldean dagoenak, patronalak alegia, badaki zein den zure gaitasuna, eta horrek dena aldatzen du. Grebek herri hobe bat eraikitzen dute, lan eta bizi baldintza hobeak izateko modua egiten dutelako. Beti dago greben aurkako propaganda interesatua, baina Euskal Herrian hitzarmenek izan duten soldata eguneraketen batez bestekoa %5etik gora dago. Espainian, berriz, %2,5: erdia.

Gure ereduak lan gehiago eskatzen du. Bestea zein da? Elkarrizketa sozialarena, fikzio bat. Patronala, gobernua... Gai zerrenda zeinek idazten du? Zer gertatu da azken aldian? Idoia Mendiak mahai hori bere kanpainaren mesedetan erabili du. Lau eguneko astea? Patronalak ez du hitz egin. Telelana? Ez... Iragartzen dira gauzak, baina ez dira ezta jorratu ere egiten. Tranpa bat da.

Borrokaz mintzatuz, erretreten aurkako protesta ozenak izan dira Iparraldean eta Frantzian. Hegoaldean, aldiz, ez.

Frantzian gauza bitxia gertatzen da. Hemendik iruditzen zaigu Frantziako sindikalismoa indartsua dela, baina errealitatea da afiliazio tasak eta sektore grebak hemen baino txikiagoak direla. Baina zer dute ona? Murrizketen kontra badago gaitasun sindikal eta sozial handia. Honetan CFDT grebara gehitu da, bere kongresuak agindu ziolako, eta horrek ahalbidetu du batasun sindikala. Horri gizarte mobilizazio handia gehitu zaio, batez ere gazteena.

Iparraldeaz hitz eginez, ELAk ba al du pentsatua jardun sindikala Ipar Euskal Herrira zabaltzea?

Orain dela hogei urte LABi Ipar Euskal Herrian elkarrekin aritzea proposatu genion, zehaztu gabe nola, Hegoaldeko zatiketa hara ez eramateko. LABek hartu zuen bere bidea, sindikatu gisa kokatzea, Hegoaldean bezala. Orduan, guk esan genuen: entzun ditzagun zeintzuk diren Iparraldean dauden beharrak, ez zegoelako zertan Hegoaldeko azpiegitura mimetikoki errepikatu beharrik. Hango militante sozial batzuekin bildu ginen, Mixel Berhokoirigoin, Txetx Etxeberri eta abar, eta prozesu bat hasi genuen. Esan ziguten sindikatu gisa baino, bertako egitasmoak bultzatu behar zirela lehenbizi. Orduan erabaki genuen Manu Robles Arangiz fundazioa bertan sortzea, hango militanteen proiektuak garatzeko euskarri gisa. Orain, Ipar Euskal Herrian ELA ekosistema baten parte da, gure ustez, oso eraginkorra dena: Bizi mugimendua, Alda, Enbata...

Eta militante horiek esango balute orain ekintza sindikala behar dutela, orduan bai?

Gure ustez, erabakigarriena hori litzateke, militante horiek pentsatzen dutena. Denborak erakutsi digu haiek behar bat identifikatu dutenean arrakastatsuak izan direla proiektu horiek. Baina orain arte hori ez da egon haien lehentasunen artean.

Arrakala handia dago egun ELAren eta LABen artean. Zein da zuen bertsioa?

Guretzat garrantzitsua da ahalik eta objektiboenak izatea. Hasteko, LABek publikoki esan zuen ez zuela baldintzarik ikusten ELArekin aliantza bat egiteko. Hartaz geroztik zer pasatu da? LABek erabaki estrategiko batzuk hartu dituela. Nik bi nabarmenduko nituzke. Bat: Arabako eta Bizkaiko metalgintzan, Bizkaiko bulego garbiketan... itunak sinatu dituzte. Horretarako, gehiengo sindikal bat antolatu dute, aliantza bat, UGT eta CCCOrekin. Patronalari galdetuko bagenio, «zein da nahiago duzun gehiengoa? ELA eta LAB edo LAB-UGT-CCOO?», erantzuna erraza da. Ondorioak kezkatzen gaitu, patronalari akordioak merkatu egiten zaizkiolako. Eta bi: LABek erabaki duela Osalanera itzultzea. Elkarrekin atera ginen. Baina zer aldatu da han? Kritikoak gara elkarrizketa mahaiekin. Hor sindikatuaren instituzionalizazio bat dago, eta horrek eraginik ez duela pentsatzea pellokeria da.

Garai batean, guretzat garrantzitsua zen LABekin elkarlana sustatzea, herri honen aitortza egingo duen esparru sindikala eratzeko. Halaber, elkarlan espazio bat sortu behar genuen, autonomoa, eta hortik iritsi zen eskubide sozialen karta. LABen erabakiak horren aurkakoak dira, eta horregatik lehertu dira adostasunak.

Era berean, guk ezinezko ikusten dugu elkarlana UGT eta CCOOrekin. Batetik, haien eredu sindikala dago. Zergatik egin behar dugu lan 67 urtera arte? Horiek sinatu zutelako. Bigarrena, ahal duten bakoitzean negoziazio kolektiboaren monopolioa defendatzen saiatzen dira, baina Espainiarena. Eta, gero, euskara dago. Agente aktiboak dira euskararen normalizazioaren aurka. Helegiteak eta salaketak zeintzuk jartzen dituzte? UGTk eta CCOOk.

LABi baretu egin dela egotzi diozue, EH Bilduren arrastoan.

Baretu? Guk ez dugu adjektibo asko erabiltzen, gure kulturan barneratuta dagoen zerbait da. Baina datu objektiboa da LAB mugimendu baten parte dela, Sortu eta Ernairekin batera. Hori, guretzat, autonomia sindikala defendatzen dugunontzat, arazo bat da. Bi adibide jarriko ditut. Bat, hezkuntza: EH Bilduk adostasuna lortu ahala, LABen jarrera aldatu egiten da. Eta bi, guretzat larriena: Osasunbideko greba. LABek eta UGTk erabaki zutelako indargabetu zen, mamirik gabeko akordio batekin. ELAren eta LABen arteko desadostasunen arrazoietako bat autonomia falta da. Noiz azaleratzen da? Alderdiak erabakitzen duenean moderazio estrategia bat egin behar dela.

EH Bilduri egiten diogun kritika da orain ez duela bilatzen proiektu ezberdinen arteko konfrontazioa, adostasunak baizik. Eta hauekin zein kontsentsu dira posible? Badakigu EAJ nor den: mundu ekonomikoaren interesen defendatzailea. Akordioak? Hasi aztertzen. Pentsioena: EAJ alde eta murrizketak. EH Bilduk ez du ezetz bozkatu, ezta ahots kritikorik izan ere. Nafarroako Gobernua: non dago aldaketa? Patronala edo Opus Dei urduri al daude? Ez zaigu iruditzen. Zaintzan greban gaude, Nafarroako zahar etxeen %98 pribatuak direlako eta langileen baldintzak sare publikokoenak baino askoz txarragoak dituztelako. Zein da haien plana hori aldatzeko? Ezer ez. Aurrekontuak EH Bilduren oniritziarekin onartu dira. Non daude marra gorriak? Txibitek gobernatzen du 30 eserleku balitu bezala.

Nafarra zara. Zein panorama politiko nahiko zenuke Nafarroan hauteskundeen ondoren?

Politikak aldatzea nahi dugu. Ez dugu UPN, PP eta horiek itzultzerik nahi. Inondik ere ez. Zer diogu? Beharbada halako koalizio bat behar da; ea zenbakiek zer dioten. Baina bizitza politikoan gero badago presioa, marra gorriak, konfrontazioa... Horiek ere hor egon behar dute. Ezkerrari esaten dioguna da, eta hau da EH Bildurekin dugun eztabaida, langile klasearen interesak defendatu nahi baditugu, elkarlana bilatu behar duela eragile sozialekin eta sindikatuekin. Eta ez dago haien lehentasunetan.

Kasualitatea al da LABekin xextra hauteskunde sindikalen epe trinkoan gertatu izana?

Ez du harremanik. Hauteskundeak ez dira erabakitzen hedabideetan esaten denarekin. Hauteskundeetan arrakasta duzu lana egin duzunean, dinamikekin asmatu duzunean...

Nola doaz hauteskundeak? Nafarroan lehen sindikatu izatea jarri zenuten helburu.

Gustura gaude, bai. EAEn gure ordezkaritza bigarren eta hirugarren sindikatuek dutena baino handiagoa da. Nafarroan, inoizko ordezkaritzarik handiena dugu: %23,17. Horrek esan nahi du lehenengo eta bigarren sindikatuekiko dugun aldea txikitzen ari garela, eta puntu eskasera gaudela UGT eta CCOOtik.

Nola doa Gipuzkoako metalgintzaren negoziazioa? LABek Adegirekin akordioa duzuela leporatu dizue.

Oraingoz, mahaian dagoena LABek, UGTk eta CCOOk, Bizkaian eta Araban sinatu dutena baino gehiago da. Eta balizko gure aliantza horren harira, datu objektiboak: zein da Adegirekin itun gehien sinatu duen sindikatua? LAB. Lehen datua. Adegirekin posible diren akordioen %75 sinatu ditu LABek; guk, %40. Bigarren datua: greba deialdiak. ELAk 30; LABek hamar. Gipuzkoan deitzen diren greben %75 guk deituak dira, eta gure itunek dituzte soldata igoera handienak. Errealitatea hau da; gero diskurtsoa nahi dugun bezala jantzi dezakegu.

Klase borrokaz ari garela, haren inguruko eztabaida bizi-bizi dago GKS eta antzeko erakundeen eskutik. Zein harreman duzue haiekin?

Gainontzeko eragile sozialekin dugun harremana bezalakoa. Noizbehinka elkartzen gara, eta hausnarketak kontatzen dizkiogu elkarri. Harritzen zaituela dirudi...

Erakunde oso kritikoa da sindikatuekin. Sistemaren parte zaretela diote.

Guk garrantzi handia ematen diegu herri honen ehun asoziatiboari. Erakundeen errealitatea plurala da ezinbestean, eta beti egongo dira ezberdintasunak, eta normaltasunez kudeatu behar dira. Kasu honetan, mugimendu berria da, eta agerian gelditu da mobilizaziorako ahalmen handia duela. Agian mugimendu berria delako ez da nabarmentzen beste kolektiboekin edota dinamika anitzetan parte hartzeagatik. Ikuskera ezberdina dute: sindikatuak nola ulertzen dituzten, feminismoa, euskara ere bai... Baina langile klasearen aldarria eta prekaritatearen salaketa hor dago, hori garrantzitsua da. Politikan eta arlo sozialean gertatzen dena da ia ez dagoela espazio hutsik. Eta haiek bete dute gazterian zegoen hutsune bat.

Aste honetan jakinarazi duzue greba feminista babestuko duzuela. Pixka bat kostatu zaizue.

Ofizialki. Aste honetan esan dugu deitzaileekin bilera genuelako eta horri itxaron diogu. Jakinda ere datarik ez dagoela oraindik. Hasieratik esan dugu begi onez ikusten genuela. Mugimendu feministak zaintzaren gaia erdigunean jarri du, eta hori guretzat oso garrantzitsua da. Hamarkadak daramatzagu borrokan zahar etxeetan eta etxez etxeko zaintzan. Borroka hori agendan kokatzea garrantzitsua da.

Jaurlaritzaren Hezkuntza Legea ez duzuela gustuko esan duzue.

Egungo sistema betikotzen duelako. Sailarekin harremana izan dugu, eta lehen aldiz izan dute interesa zer pentsatzen genuen jakiteko. Baina esan diegu oso urruti gaudela. Gure aldarrien ardatzak hauek dira: sare bakarra nahi dugu, bakarra eta publikoa. Euskararen gaian, murgiltzea; hori ez dago hemen. Eta gero, curriculum propioa. Oinarrietan gabeziak ikusten baditugu, irudipena da aurrera egin ahala gabezia horiek zabaldu egingo direla. Eta, noski, lan baldintzak; ez dira aipatzen. Esaterako, behin-behinekotasunaren afera dago, %30ekoa da. Eta horri buruz ez dator ezer, ezta ere inbertsio publiko konpromisorik.

Ikusi gehiago:Garbiñe Aranburu: «LABek ez du izan patronalaren bultzadarik; hori esan dezakeen sindikatu bakarra gara»