Euskal Hezkuntza Zerbitzuari tiraka

Euskal Hezkuntza Zerbitzua eztabaidaren erdigunean egon da azken hilabeteotan, batzuek gaitzetsi egiten dutelako edo interpretazio diferenteak ematen ari direlako. Kontzeptuak ex novo zerbait sortzeko asmoa duela dirudien arren, lehendik bazegoen zerbaiti izena jartzea baino ez da; hau da, Estatua, edozein dela ere, behartuta dagoela hezkuntza-eskubidea herritar guztiei ematera, edo Administrazioaren ikastetxeen bidez, edo Administrazioak ezarritako baldintzak betetzen dituzten ekimen pribatuko beste ikastetxeen batzuen bidez.

Horri hezkuntza-pluraltasunaren markoa deitzen zaio, eta marko horrek nahiko sendotasun juridikoa du. Hona hemen aldarrikapen batzuk: Giza Eskubideen Adierazpena (26. art); Irakaskuntzaren Esparruko Diskriminazioen aurkako Borrokari buruzko Konbentzioa (2. eta 3.); Eskubide Ekonomiko, Sozial eta Kulturalen Nazioarteko Ituna (13.3); Eskubide Zibil eta Politikoen Nazioarteko Ituna (18.4); Espainiako Konstituzioa (27.) eta LOMLOE (108.4).

Gustatu ala ez, hezkuntza-pluraltasunaren marko hau hain kontsolidatuta dago non OCDE Ekonomia Lankidetza eta Garapenerako Antolakundeko herrialdeen gehiengo zabal batek hezkuntza-hornikuntza mistoa duen, ekimen pribatua finantzatzeko hainbat formularekin. Beste kontu bat da hornikuntza misto honen dimentsioa. Badirudi ekimen pribatua oso garrantzitsua den kasuetan, Euskadin gertatzen den bezala, horrek ikasleen segregazio-mailetan eragina duela, eta hori da, hain zuzen ere, eztabaidatu behar dena.

Hitzarmenaren sortze-ibilbidea luzea izan zen arren, Euskal Hezkuntza Zerbitzua modu ezberdinetan ageri da: sei aldiz letra xehez, lautan larriz, eta bi alditan soilik publikoa hitzarekin lagunduta.

Gauza bera ulertu dute alderdi sinatzaileek? Lege aurreproiektuan ezagututakoaren eta alderdiak egiten ari diren adierazpenen ondorioz, badirudi ez dagoela batere interpretazio argirik. Jarraian sortzen joan diren interpretazioak azaleratu nahi ditut:

•Euskal Hezkuntza Zerbitzua Troiako Zaldi gisa. Interpretazio horren arabera, ikastetxe guztiak Zerbitzuaren parte izango lirateke, eta gero ikusiko da ikasleen banaketa orekatua eta funtzionamendu publikoaren beste baldintza batzuk betetzen dituzten. Interpretazio hori statu quo-a funtsean kontsolidatzeko maniobra bat izango litzateke, eta, gainera, hamarkada askotako epearekin errezelo handiak dituzten ikastetxeentzat. Kasu honetan, kontzeptua sartzen da gutxi edo batere ez aldatzeko dugun egoera.

•Euskal Hezkuntza Zerbitzua, Eskola Publikoaren eta Ikastolen bateratze prozesu gisa. Enegarrensaiakera. Bitarteko urrats bat izango litzateke, euskal sistema publiko bakar eta propio bat sortu arte. Ondo da tradizioak uztartzen saiatzea. Baina planteamendu horretarako ikastolek prest egon beharko lukete ikasleen heterogeneotasuna handitzeko eta titulartasuna Administrazioarekin partekatzeko. Horrek eskatuko luke marko berri bat, oraingoz ikusi ere egiten ez duguna, ez bada epe oso-oso luzean. Bestalde, Eusko Jaurlaritzak, hezkuntza-pluraltasunaren estatuko eta nazioarteko esparru juridikoa kontuan hartuta (baita independentzia lortuz gero ere), zailtasun handiak izango lituzke sare publiko monopolikoari eusteko.

•Euskal Hezkuntza Zerbitzua itunpeko eskolaren finantzaketa gisa maila bikoitzarekin, interes sozialekotzat jotzen diren ikastetxeentzat eta jotzen ez direnentzat. Hori ez diot inori publikoki entzun, baina badakit ideia batzuen buruan badabilela. Ikastetxearen konplexutasunaren araberako finantzaketa osagarria eztabaidatu eta onartu ahal izango da, edo ez, baina horretarako ez da beharrezkoa asmatzea kontzeptua.

•Azkenik, Euskal Hezkuntza Zerbitzua itun unibertsala birplanteatzeko aukera gisa uler daiteke, hau da, publikoak ez diren parametroetan mugitzen diren eta gizarte-interes gutxi edo batere gizarte-interesik ez duten ikastetxe asko funts publikoekin mantentzeari uzteko aukera gisa. Euskal Hezkuntza Zerbitzuaren abagunea aprobetxatuko litzateke funtzionamendu publikoaren eta gizarte-kohesioaren langa igotzeko eta kontrola areagotzeko. Baita gizarte-kohesioaren apustua egiten duten hainbat ikastetxeren artean aliantzak sortzeko ere. Horrek eztabaida politiko eta sozial sakona eskatzen du. Onartzen dut epe iragankorrak ere arautu beharko direla, baina inola ere ez hamarkadak. Euskal hezkuntzak aldaketa hori urte gutxi batzuetan ikusi behar du.

Nire ustez, azken interpretazio hori bilatu zen akordioan, eta hori ondorioztatzen da horren irakurketatik. Zer interpretazio nagusituko da azkenean Euskal Hezkuntza Legean? Eta legearen ondoren?