Gasteiz, hiri segregatzailea

Eduardo Galeanok halaxe idatzi zuen Patasarriba. La escuela del mundo al revés liburuan: «Duela ehun eta hogeita hamar urte, mirarien herrialdea bisitatu ondoren, Alice ispilu batean sartu zen mundua alderantziz aurkitzeko. Alice gaur egun berpiztuko balitz, ez luke ispilurik zeharkatu beharko: nahikoa izango luke leihora begiratzea».

Horrela, leiho-ertzean, Alicek, Gasteiz hiria, besteak beste, aurkituko luke, Hiri Hezitzaileen Estatuko Sarearen (RECE) XV. topaketa antolatzeaz arduratu dena. Topaketaren izenburua Hiri Hezitzailea sendotzen da, eta martxoaren 17an eta 18an egin da. Hiri horrek honako balio hauek bultzatzeko konpromisoa hartu zuen, hezitzaile izendatua izateko:

- Gizalegea: gizalegezko jokabideak hirian bizikidetza espazio bat sortzea dakar, eta bertako bizilagunei bazterkeriarik gabe harremanetan jartzeko aukera ematea.

- Ekitatea: hasierako egoera edo baldintzak gaindituz, hirian bizi diren pertsona guztien oinarrizko eskubideak beteko direla bermatzeko baldintzak ezartzea.

- Identitatea: norberaren gizarteko kidetasun-sentimendua, eta gizarte horren ondasunekiko interesa eraikitzea.

Baina Alicek urrutixeago begiratuko du, eta ohartuko da Gasteizko ikastetxe publikoetan matrikulatutako ikasleen indizesozioekonomiko eta kulturalak (ISEK) 2009tik etengabe behera egin duela EAEko batez besteko ISEKarekin alderatuta, %38 baxuagoa izan arte 2017/2018 ikasturtean, 2013ko itunpeko ikastetxeen ISEKaren batezbestekoa 2009an erregistratutakoa baino altuagoa izan zen bitartean.

Gainera, baimen administratibo nahikorik izan gabe itunpeko eskoletako gelen gehiegizko plangintza ahalbidetzen duen hiri bera dela konturatuko da, eta, gainera, puztutako plangintzen aurrean beste alde batera begiratzen duela itunpeko eskola batzuetan ikasleak ziurtatzeko; ikastetxe horiek guztiak diru publikoarekin finantzatu dira, eta familiek kuotak ordaindu behar dituzte, legez kanpokoak izan arren (Hezkuntza ez dago salgai, Steilas, 2021eko txostena). Alderantzizko munduan, hipokrisiari konpromisoa esaten zaio.

Ikasle aberats edo pobre, jatorri etorkinekoak edo VTV, haur payo edo ijitoentzako bereizitako eskolak dituen hiri batean, Alicek ez du ulertuko hiri honetako udalak nola lortuko duen ikasleek elkar ezagutzea, eskoletan bananduta mantenduz; gizalegea, inklusioa eta identitatea garatzea ezinezkoa da eskola-sistema horrela antolatuta dagoenean, abiapuntua diskriminatzailea izanda. Salburua, ludotekak, liburutegiak, antzokiak edo dantza-zentro bat, besteak beste, bisitatzeko ikastetxeei zuzendutako 217 jardueretan, ikasleek ezingo dute elkar ezagutu ezta harremanik izan ere, bananduta doazelako.

Aliceri argi geratuko zaion gauza bakarra da udal honek marketin-kanpaina ona egiten duela ikastetxeei udal-jardueretan egiten duten parte-hartzea zabaltzeko eskatzen dienean, familientzako komunikazioan, Urteko Planean edo Memorian, beren webgunean edota sare sozialetan, testu orientagarri hau erantsita:

«Gure ikastetxea Gasteiz Hiri Hezitzailea proiektuaren parte da, udaleko hezkuntza-jardueretan parte hartuz, eta bat dator hiriak hezkuntza-ekintzaren bidez gizarte-kohesioan eta ekitatean aurrera egiteko duen konpromisoarekin».

Eta orduan Alicek ispilua berriro zeharkatu nahiago izango du.