Hiriburun euskara hutsezko esperimentazioa abiatzea onartu du Frantziak

«EEP salbatzea lortu dugu». Hitz horiekin bukatu zuen EEP Euskararen Erakunde Publikoko ordezkarien prentsaurrekoa atzo arratsaldean Antton Kurutxarrik, «lasaitua» hartuta. Euskal Hirigune Elkargoko hizkuntza politikarako lehendakariordea EEPko lehendakari izendatu zuten atzo arratsaldeko biltzar nagusian. Baina ez zen hori izan gehien poztu zuen berria. Hiriburuko (Lapurdi) Baste Quieta eskola publikoan euskara hutsezko esperimentazioa baimenduko dutela iragarri zuen Anne Bisagni-Faure Bordeleko Akademia errektoreak, uztailean abiatu zen krisiari bukaera emanez. «Finkatu behar dugu noiz hasiko den esperimentazioa», zehaztu zuen Kurutxarrik. «Guk denek nahi genuke ahal bezain fite izan dadin; haurrentzat inportantea da ahal bezain fite izan dadin». Azaroko oporren ondorena aipatu zuen: «Zazpi eginahalak eginen ditugu».

Tentsioa espero zen biltzar nagusian, eta, bilkura aitzin, Frantziako Estatuko ordezkariei harrera egin zieten euskalgintzako kideek, euskarazko irakaskuntzaren aldeko pankartak eskuan. Baina bilkura «baikorra» izan zela erran zuten Bisagni-Faurek eta Kurutxarrik, Orhi gelako atea ireki eta prentsaren aitzinean agertu zirenean. Hiriburuko esperimentazioa onartzeaz gain, Bordeleko errektoreak iragarri zuen etorkizuneko esperimentazioak ez dituztela errefusatuko; baina gauzapenaren baldintzak zehaztu nahi ditu Frantziako Hezkuntza Ministerioak. Mathieu Berge Akitania Berriko hautetsiak zehaztu zuen: «Erran nahi du zinezko gogoeta bat izanen dela lurralde mailan egiten den eskaintzari buruz, eta nola landuko dugun esperimentazioaren garapena».

«Frantziako Hezkuntzak gurekin batera programa bat bozkatu du 2020-2021erako, zeinetan landuak eta aztertuak izanen diren beste esperimentazio eskaera guziak», azaldu zuen Kurutxarrik. Koadroa landu beharko dute orain. «Pentsatzen dut hori dutela buru gibelean: zenbat, non, nola, zer baldintzatan, zer erritmotan egiten diren. Hori guzia eztabaidatzekoa da orain. Aski fite prozedura bat plantan eman behar dugu diren eskaerei erantzuna emateko». Azaroan landuko dutela iragarri zuen, zerbitzuek eskaerak aztertu ditzaten. Larraineko (Zuberoa) eta Donapaleuko (Nafarroa Beherea) eskolak aipatu zituen.

Halaber, euskarazko irakaskuntzarentzat koadro bat aurkitzeko gogoeta fase bat hasiko dutela ere iragarri zuten, ama eskolatik lizeoraino, elebidunean sartzen diren haurrek zinezko ibilbide bat izan dezaten. «Baitira inkoherentziak», Kurutxarriren hitzetan. Adibide hau eman zuen: «Kolegioan egin duzu sail elebiduna, eta matematika egin duzu euskaraz. Baina lizeora iristean, hor historia-geografia proposatua da euskaraz. Orduan ikasleek uzten dute». Eskatzen dutena: koherentzia. «Euskara hutsezko esperimentazioa ahal bezainbatama eskolan; oren parekotasuna lehen mailan eta kolegioan; eta, lizeokoa ere konpondu behar da. Bada lan handia egiteko. Baina ideia da hari gorri bat ematea haurrari, ibilbide koherente bat, ama eskolatik baxoa arte».

Jarrera aldaketa

Uztailean jaso zuen errefusa Hiriburuko eskolak. Alain Iriart auzapezari bidalitako gutunean errektoreak azaldu zuen derrigorrezko irakaskuntza frantsesez egin behar dela, «Errepublikako hizkuntzan». Ondorioz, ez zuela gehiago onartuko «murgiltze ereduaren» esperimentaziorik.

Herritarren eta hautetsien mobilizazioa nabarmendu dute Frantziaren jarrera aldaketa azaltzeko. Urriaren 10ean giza katea egin zuen euskalgintzak Baionan; asteartean, Frantziako Hezkuntza Ministerioarekin bilkura egin zuen Ipar Euskal Herriko ordezkaritza batek. «Ekintza batasun bat» izan dela zehaztu zuen Kurutxarrik, erakunde eta kolore askotariko hautetsiak «aho batez» eta momentu berean aritu direlako Frantziako Gobernuari jarrera alda zezala eskatzen, diskurtso «irmo» batekin: «Nahi eta nahi ez, eragina badu». Momentu berean, eskaera horiek sozialki ere bultzatuak izan direla azpimarratu zuen: «Seguruenik abisuak igoak izan dira, beharrik gabeko tentsio bat sortzen ari zirela erranez». Frantziako Barne Ministerioa aipatu du Frederique Espagnac PS senatariak.

EEPren funtzioa hizkuntza politika bateratu bat adostea dela zehaztu zuen Brissonek. «Ez zait gustatzen Parisera igo beharra hemen konpondu genitzakeen arazo batzuengatik. EEP sortu aitzineko egoeran naizela iruditzen zait, zeinetan dena indarrezko norgehiagoka batean gertatzen zen, orain gertatu den bezala». EEP zer den berresteko aukera izan dela erran zuen. «Hemen konpondu behar ditugu gai horiek, estatu eta tokiko erakundeen artean. Nahiago dut Parisen baino Baionan egina denean».