Bukatu da Kanbodiako Khmer Gorrien aurkako epaiketaren lehen fasea

Amaitu da Khmer Gorrien bi goi kargudunen aurkako epaiketaren lehen zatia. Kanbodiako Nazioarteko Auzitegiak datorren urte hasieran emango ditu Nuon Chea eta Khieu Samphanen aurkako epaiak. Khmer Gorrien agintaldian (1975-1979) gertatutako gehiegikeriengatik, gizateriaren aurkako krimenak egozten dizkiete: fiskalak bizi osoko espetxe zigorra eskatu du. Bi agintari ohien adina dela medio —82 eta 87 urte dituzte—, hainbat zatitan banatu dute epaiketa, akusatuak ez daitezen zigorra heldu baino lehenago hil. Amaitu berri den fasean, ustezko hiru delitu aztertu ditu auzitegiak: Phnom Penh indarrez hustea, hiriko biztanleria landa guneetako lan esparruetara egoztea, eta soldadu errepublikanoen hilketa.

Khmer Gorriek, Kanbodiako Alderdi Komunistaren adar armatuak, ia lau urtez agindu zuten Kanbodian, Pol Poten eskutik. Europan xurgatutako ideia komunistak muturrera eramanda, nekazaritzan oinarritutako iraultza egin asmo zuten. Kapitalista eta burges jotzen zituzten egitura guztiak eraitsi zituzten: besteak beste, erlijioa, jabetza pribatua eta dirua debekatu zituzten, eta biztanleria hirietatik landara eramanarazi zuten, arroz eta kotoi soroetan lan egitera. Disidentzia gogor erreprimitu zuten, baita intelektualtzat jotzen zituztenak ere. S-21 tortura zentroan 15.000 eta 17.000 pertsona artean hil zituztela kalkulatzen da. Denera, 1,7 milioi pertsona inguru hil ziren goseteen, gaixotasunen eta errepresioaren ondorioz: Kanbodiako herritarren ia laurden bat.

Ukatu egin dituzte karguak

Samphan Kanbodia Demokratikoko estatuburu izan zen 1976tik 1979ra. Vietnamek hura inbaditu eta Khmer Gorriek agintea galdu ondotik ere alderdiaren buruzagitzan jarraitu zuen, eta 1985etik aurrera Kanbodiako Alderdi Komunistako idazkari nagusi kargua hartu zuen. Chea, berriz, alderdiko bigarrena eta parlamentuko burua zen.

NBEren babesean sortutako auzitegi bereziak 2007an agindu zuen bi agintari ohiak atxilotzeko. 2011n hasi zen haien aurkako epaiketa. Orduan Ieng Sary, Khmer Gorrien Atzerri ministro izandakoa, eta Ieng Thirith, Gizarte Gaietarakoa, ere bazeuden inputatuta, baina lehena iragan den martxoan hil zen, eta bigarrena auzitik kanpo utzi zuten iaz, gaixotasun larri bat diagnostikatu ziotelako.

Ordutik, 90 pertsonak baino gehiagok deklaratu dute lekuko gisa. Akusatuek ukatu egin dituzte egozten zaizkien karguak. Cheak argudiatu du bere postuan ez zeukala eskumenik aginduak emateko: bigarren mailako arduradunek ezkutatu egin zituztela goseteak eta hilketak, eta berak Khmer Gorrien gobernua erori ostean izan zuela gertatutako gehiegikerien berri. Hala ere, barkamena eskatu du, alderdiak «kontrola galdu» izanaren «ardura morala» onartuta. Samphanek kategorikoki ukatu du sarraskien berri zeukala: «Orain, erraza da esatea nik ulertu behar nuela gertatzen ari zena, eta esku hartu behar nuela egoera aldatzeko. Baina benetan uste al duzue hori zela neure herriarentzat nahi nuena?».

Hurrengo fasean genozidioagatik, torturengatik eta jazarpen etniko eta erlijiosoagatik epaituko dituzte Samphan eta Chea. Epaiketa bidegabea egin dietela salatu dute biek, eta AEBei eta Vietnami egotzi diete garai hartako hainbat erasoren errua.