Izarkom telekomunikazio kooperatibako arlo teknikoko zuzendaria da Asier Garaialde (Hondarribia, Gipuzkoa, 1971). Libanoko eta Siriako pertsona-bilagailuen leherketak aztergai, argi du gailuak «bortxatuak» izan direla.
Nola funtzionatzen dute pertsona-bilagailuek?
Sakelako telefonoak atera aurretik asko erabiltzen ziren, oso ezagunak ziren. Medikuek-eta erabiltzen zituzten, abisuak jasotzeko. Sakelakoak sortu zirenetik, baina, ez dira erabiltzen, euren funtzioa askoz ere hobeto egiten baitute sakelakoek. Pertsona-bilagailuen zerbitzua hainbat konpainiak ematen dute, eta konpainia bakoitzak bere sistema propioa dauka.
Nola kontrolatzen dira?
Irrati frekuentziaz, emisora bidez.
Zein da gailu horien funtzioa?
Mezu txiki bat bidaltzeko aukera izaten dute, eta hura pantailan agertzen zaio gailu bakoitzari. Idatzizko mezua, adibidez: «Deitu zenbaki honetara».
Non erabiltzen dira?
Orain, ia-ia inon ez. Nik entzunda daukat erabiltzen direla esperimentatzeko, sistema propioak jartzeko bertan. Baina zerbitzu gisa nik jada pentsatzen nuen ez zirela erabiltzen; hemen inguruan ezagutzen nituen sistemak aspaldi desagertu ziren. Erabil daitezke sakelako telefonoak estaldurarik ez daukaten lekuetan, adibidez. Baina gaur egun estaldura leku guztietan dago, eta ez da ohikoa halakorik behar izatea.
Zergatik erabiltzen dituzte Libanon eta Sirian?
Bertako arazoa ez da seinalearena. Hezbollah, adibidez, arrazoi argi batengatik hasi zen pertsona-bilagailuak erabiltzen: Israelek beraien militanteak horrenbeste kontrola ez zitzan. Horixe nahi zuten, Israelgo informazio zerbitzuak ez sartzea euren komunikazioan eta ez lokalizatzea. Segurtasun neurri gisa zeukaten hori, ez beste teknologiarik ez zegoelako. Hezbollahk uste zuen seguruago zeudela horrela. Arazoa da Israelgo informazio zerbitzuak [Mossad] konturatu zirela Sirian eta Libanon pertsona-bilagailuak erabiltzen zituztela, eta aurkitu duela modua pertsona-bilagailuen baterian eragiteko.
Nola lortu daiteke sistemarako sarbidea?
Modu asko daude. Ez da oso zaila kontuan hartzen badugu duela berrogei urteko teknologia dela. Enpresa batzuen pertsona-bilatzaile sisteman eragin ahal izatea ez da zaila. Arazoa ez da sisteman sartu direla, zeren sisteman sartu nahi duenak lortuko du sisteman sartzea. Israelgoek bezalako informazio zerbitzuek oso erraz lortzen dute sarbidea. Nik uste dut Israelek lortu duela gailu horiei agindu batzuk bidali eta bateria berotzea. Litiozko bateria bat asko-asko berotzen bada gerta daiteke bateria horrek su hartzea. Ez lehertzea, baizik eta su hartzea; edo inflamazio txiki bat edukitzea. Inolaz ere ez litzateke lortuko lehertu den bezala lehertzea. Azkenaldian patineteek-eta su hartu dute, edo sakelakoek, eta hori gerta daiteke, litiozko bateriek arrisku hori dutelako. Pertsona-bilagailuen bateriak berotzeraino irits zitezkeen, baina horrek ez luke eragingo leherketa hori, inolaz ere.
Beraz, nola egin dute?
Ez dute soilik sisteman sartzea lortu; lehergailuak sartu dituzte Hezbollahko talde xiitentzat pertsona-bilagailuak egiten zituzten enpresetan. Salmenta horretan edo prozesu horretan, nonbait, lortu dute lehergailu txiki bat sartzea. Behin lehergailua sartuta, bateria berotu eta lehertu egin dute gailuek. Lortu zuten beroketa bat eragitea barruko lehergailuak eztanda egiteraino, eta, beraz, hor bazeukaten lehergailu txiki bat nahi zutenean leherrarazteko. Eztanda egiteko modua sinplea zen: gailuari agindu bat bidaltzea bateria berotzeko. Ez dakigu zer gertatu den zehazki, baina susmoa hori da, Israelek gailu horietako bakoitzean lehergai gramo batzuk sartzea lortu zuela. Oso selektiboa izan da. Euren kontra joan dira, eta argi zeukaten nola egin. Hemendik aurrera kontu handia eduki beharko da erabiltzen diren gailuekin eta horiek erabiltzeko moduarekin. Ikusi dugu ezer ez dela segurua.
Urrutitik egitea, beraz, ezinezkoa da?
Lehergailuak sartzea bertan egin behar da, bertan. Desmuntatu, lehergailua sartu eta berriz muntatu; banan-banan. Eta hori lortzen da bakarrik salmenta momentuan edo fabrikan dauden momentuan. Behin hori lortuta behar zuten bakarra zen bateria berotzea, eta hori oso erraza da, eta urrunetik egin daiteke.
Litiozko bateriek su hartzeko arriskua dute bortxatu gabe ere?
Gerta daiteke su hartzea, bai, akats bat daukatelako edo modu desegoki batean erabili direlako. Telefonoekin eta patineteekin hori gertatu izan da, suteak sortu dituzte. Horregatik zenbait lekutan debekatu egiten dituzte horrelako gailuak. Baina oso desberdina da horrelako sute bat eragitea eta Libanoko leherketak sortzea. Leherketa ez du litiozko bateriak eragiten, baizik eta lehergailu batek.
Gerta daiteke, beraz, pertsona-bilagailuei lehergaiak jarri dizkieten bezala sakelakoei jartzea?
Bai. Kontua da da patinete bati lehergailu bat jarrita ez dela gauza handirik lortzen. Telefono bati jarrita, ordea, bai. Hezbollahko jendeak sakelako telefonoak izan balitu eta Israelgo informazio zerbitzuak aukera eduki izan balu sakelakoetan lehergailuak jartzeko, berdin jokatu izango luke. Baina leherketarena ez da egun batetik bestera egiten, hori lehenagotik eginda zeukaten. Denbora zeramaten hori prestatzen, Hezbollahko guztiek ez dituzte-eta pertsona-bilagailuak erosi azkeneko bi hilabetetan. Hilabeteak edo urteak daramatzate gailu horiekin.
Ez dago segurtasunik?
Fabrika bakoitzaren araberakoa da segurtasuna. Printzipioz, horrelako pertsona-bilagailuak egiten dituen fabrika batek zein segurtasun izango du? Nork pentsatuko du norbait sartuko dela horra lehergailu bat jartzera? Segurtasuna izango dute baina lapurreten kontrakoa-eta, ez beste berezirik.
Eta sistemak? Nolako segurtasuna du?
Sistema horretan gutxieneko segurtasun bat dago. Baina pertsona-bilagailuak sistema zaharkitua dauka, eta askoz ahulagoa da oraingoak baino. Segurtasun handia edukita ere, erraza da sisteman sartzea. Horretan ari denak badaki nola egiten den.
