«Nahiko ziurra da NUPES oposizioko lehen indarra izango dela»

Frantziako ezkerrak itxaropen puntu bat berreskuratu du,NUPES Herri Batasun Ekologista eta Sozial Berrian elkartuta. LFI Frantzia Intsumisoa, PS Alderdi Sozialista, EELV Europa Ekologia-Berdeak, PCF Frantziako Alderdi Komunista eta beste sei alderdi txiki aliantza horretan elkartu dira datorren agintaldian kohabitazioa ezartzeko; hau da, Emmanuel Macron presidentearen antagonista litzatekeen gobernuburu bat aukeratzeko.

Manuel Cervera-Marzal soziologo eta Liejako Unibertsitateko ikerlariak (Saint-Mande, Frantzia, 1987) Frantziako ezkerra aztertu du urteotan, eta, haren iritziz, aliantza horrek etorkizun bat eman die hori adostu duten alderdietako askori.

Zergatik elkartu da, orain, ia ezker guztia?

Batetik, eskari baten ondorio da, ezkerreko oinarri elektoralarena; esaterako, presidentetzarako bozen kanpainan, Elab etxeak argitara ateratako inkesta baten arabera, ezkerraren zaleen %93 batasunaren alde zeuden. Hortaz, ezkerreko alderdiek aukera historiko bat ikusi dute behar horri erantzuteko.

Bestetik, indar horiek ohartu dira zatituta aurkeztuta ahulagoak izango zirela elkarrekin aurkeztuta baino. Batzuek, gainera, beren tokia salbatu behar dute; PSren kasua da hori. Iragan legealdian talde parlamentario bat izan zuen, 30 diputatu ingurukoa, eta aurten, Anne Hidalgok [presidentetzarako bozetan] lorturiko emaitza ikusirik, erabat desagertzeko arriskuan zegoen. Gauza bera gertatzen zaio PCFri.

Proiekzio batzuk egin dira: ezkerra zatituta aurkeztuko balitz, 70 aulki inguru lortuko lituzke; elkartuta, 190 eta 280 artean [gehiengo osoa 289koa da].

NUPES aulkien gehiengoa lortzeko moduan da? Ala oposizioko lehen indarra bilakatzea izan behar da egiazko helburua?

Zaila da esatea, egoera hau ezezaguna baita. Ez da erraza asmatzea zer gertatuko den hiru aste barru, V. Errepublikan politika egituratu zuten bi alderdiak, PS eta LR [Errepublikanoak], hondoratu egin baitira. Desegonkortasuna sortu du horrek, eta arintasuna joko politikoan.

[Errepublika Martxan] LREMk gora egin du, eta horrek beste polo bat sortu du, baina berritasun handia ezkerraren batasuna izan da. Hogei urte pasatu ditu zatituta, azken aldiz 2002an izan baitzen... bueno, egiazki, 1997ko boz legegileetan [gehiengo osoa lortu, eta kohabitazioa egin zuten].

Ezin dugu ziurtatu zer gertatuko den, baina ezin dugu esan ezinezkoa denik ezkerrak gehiengoa lortzea. Gehiengo presidentziala eta NUPES parez pare daude hautesbarruti askotan, eta bigarren itzulirako oraindik ez dakigu zer gertatuko den boto transferentzian. Dena den, nahiko ziurra da NUPES oposizioko lehen indarra izango dela.

Hortaz, ezkerra oposizioko lehen indarra bilakatzeak paisaia politikoa aldatuko luke.

Erabat. Eta kohabitazioa itzuliko balitz... Gazteenek ez dute hori ezagutu, eta nik talde horretan sartzen dut neure burua... [kar-kar-kar] Gazte askok NUPESen alde bozkatuko lukete; ikusi nuen 34 urtetik beherakoen %45 zirela.

Kohabitazioa hirutan izan dugun gertakari bat da: 1986 eta 1988 bitartean, 1993 eta 1995 bitartean, eta 1997 eta 2002 bitartean. Hori berriz gertatuko balitz, presidentearen rola erreformatuko luke, orain estatuburu erabat boteretsua dugulako. Hipotesi bat da, baina Melenchon lehen ministro balitz, presidentearen eta gobernuburuaren arteko botereak berriz orekatuko lirateke.

Kohabitaziorik balego, horrelako botereak emango lizkiokete parlamentuari. Frantziako bizitza politikoa berriz parlamentarizatzea eragingo luke, eta hori aldaketa garrantzitsu bat litzateke.

NUPES oposizioko lehen indarra bilakatzea lehen pauso bat litzateke 2027rako presidentetzarako bozetarako?

Hala izango litzateke. Baina 2027az hitz egin aurretik: oposizioko lehen indarra bilakatzeak eskubideak ematen ditu, eta horiek dira Asanblea Nazionaleko presidenteordetza izatea, Finantzen Batzordeko burua izatea, ikerketa batzordeak abiaraztea, aurrekontuei buruz gobernuari gardentasuna eskatzea eta beste hainbat aukera.

2027az galdetu duzu... Hor auzi bat dago, Melenchonek zer egingo duen: 71-72 urte ditu. Lehen ministro bilakatzen bada, bizitza politikoaren erdigunean geratuko da datozen urteetan. Gobernuburu aukeratu dezatela esanda, Melenchonek muga pixka bat goian jarri du; ez badute lehen ministro aukeratzen, beste porrot bat izango da harentzat, ezkerra elkartzea lortu duen arren.

Harentzat ez da oso zaila izango joko politikoaren erdigunean geratzea. NUPES hauteskunde akordio bat da, itun programatiko bat, batez ere Melenchonen inguruan egin dena; presidentetzarako bozetako haren emaitzaren eta haren programaren inguruan.

Horrekin zera esan nahi dut: Melenchonek berriz porrot egiten badu, atzerapauso bat emateko arriskua du. Eta horrek NUPES ahuldu dezake, gauza berria delako eta desadostasunak dituztelako Europaren auziaz, Ukrainako gerraz, zentral nuklearrez...

Bost urtean gauza asko gerta litezke, eta ez da agerikoa aliantza horrek datozen presidentetzarako bozetara arte iraungo duenik.

Orduan, LFIren inguruko batasun hori ez da errealitate iraunkor bat izango?

Zaila da esatea iraunkorra izango dela. Ez dut esan nahi hala izango ez denik, agian bai, baina ez dago ziurtasun handirik gauza bat edo bestea argi adierazteko.

Iruzkingile batzuek esan dute Melenchonek alde batera utzi duela populismoa ezkerraren batasuna lortzeko. Ados zaude?

Egia da 2017. urteko diskurtso nahiko populista izan zuela, jendea asko aipatzen zuen, Podemosek «la gente» esaten zuen bezala. Melenchonek herria oligarkiaren kontra aurkezten zuen. Gainera, ezkerra aipatu beharrean, bere burua herriaren defendatzailetzat aurkeztu zuen oligarkia horren kontra; ezkerra amaitu egin zela ere esaten zuen, Alderdi Sozialistak, [François] Hollandek,ideia hori hil zutela, eta abar.

Aurten, horretaz galdetu dioten bakoitzean, ezkerreko identitatea berretsi du. Adibidez, esan du «ezker erradikala gara», «hausturaren ezkerra gara» eta «desobedientziaren ezkerra gara».

Ez du erabat abandonatu erretorika populista, jendea eta herria askotan aipatu baititu, baina Podemosek bi-hiru urteren ondoren egin zuen modura, Melenchon ere ezkerreko diskurtso klasikoago batera itzuli da. Eta hori ulergarria da, haren xedea ezkerraren batasuna lortzea baitzen.

NUPESen programa erreformista erradikal gisa deskriba daiteke, 70eko urteetako batasunak izan zuenaren parekotzat?

Bai. Suspertzearen programa da, eskariaren araberakoa; helburu keynestarra du argiki, eta estatu estrategikoa nahi du. Hori bai, ez dira politika antikapitalistak. Zeren eskuineko editorial egileak esaten ari dira dena nazionalizatuko dutela, herrialdea hondamendira bidali...

1971ko Programa Komuna aipatu duzu. Zenbait gauza pasatu dira 50 urteotan, eta badira bi desberdintasun handi: batetik, auzi ekologikoak hartu duen garrantzia, erdigunean baitago. Ezin ditugu politika sozialak egin aldi berean ez badira ekologikoak.

Bestetik, auzi demokratikoa dago, VI. Errepublika batera jotzea proposatu baitute, parlamentuak botere handiagoak izatea, baita herritarrek ere, Herri Ekimenaren Erreferendumaren bitartez, eta beste hainbeste. Horiek eskari batzuen ondorio dira. Demokrazia parte hartzaileago bat lortzeko helburua dago.

Programa horren bidez itzuli dira auzi batzuk agenda politikora, ezta?

Interesgarria izan zen ikustea presidentetzarako bozen bi itzulien artean Macron eta Le Pen hizketan aritu zirela Melenchonek agendan sarturiko bi gaiez: ekologia eta arlo soziala. Noski, biak Melenchonen boto emaileak konbentzitu nahian ari ziren. Bai, horren gainetik, egiazki lortu dute agendaren lehen lerroan jartzea auzi horiek.

Baina ez da soilik harengatik izan: auzi horiek agendan daude azken urteetan mobilizazio sozialak ere egon direlako; Klimaren Aldeko Martxa eta Jaka Horien protestak, adibidez. Melenchonek itzulpen elektoral bat eman die mobilizazioetako eskariei, eta asmatu du hori ongi egiten.

Halere, gai batzuen inguruan, programa nahiko lausoa da. Hori arriskutsua izan daiteke NUPESen etorkizunarentzat.

Bai. Programa nahiko lausoa da auzi nuklearraren inguruan, Europako Batasunaren aurrean egin beharrekoaz; azken horretan, adibidez, zenbait formulazio erabili baitituzte denak pozik egoteko. Dena den, anbiguotasun hori arau politiko bat da aliantza bat dagoen bakoitzean. Auzi batzuetan nahita izan dira hain lausoak.

NUPESen gobernu bat agintera iristen bada eta ikusten badugu Europako Batasuna Frantzia zigortzen hasten dela, 2015ean Greziarekin egin zuen modura, horrek eragingo du aliantzako barne gatazka eta desberdintasunak berriz ere azaleratzea. [Giannis] Varufakisek eta [Alexis] Tsiprasek izan zituztenen modukoak, adibidez; nik zer dakit, [Julien] Bayouren [EELVko idazkari nazionalaren] eta Melenchonen artean.

Aldiz, oposizioan balego, ez litzateke hain zaila izango, gobernuaren testuen kontra bozkatuko bailukete eta NUPESen dauden desadostasunak gutxi gorabehera atxikita gera daitezkeelako.

EBren auzia aipatu duzu. Oraindik desadostasunak dituzte horren inguruan, baina badirudi duela urte batzuk baino askoz ere errazagoa izan dela ados jartzea. Zer gertatu da?

Jarrerak aldatu dira. Alde batetik, Melenchonena, eta, beste alde batetik, ekologistena eta sozialistena hurbildu egin dira. Duela bost urteko Melenchonen programan A eta B estrategiak zeuden: ezin bazuten Europako Batasuna barnetik aldatu, atera egingo ziren hartatik. Eta ezkerreko beste alderdiek hori leporatu zioten.

Aurten, hori erabat ezabatu du bere programatik: irteera desobedientziarekin ordezkatu du; zenbait lege eta hitzarmenetan desobedientzia beharrezkoa dela esan du. Kontrara, duela urte batzuk, Bayouk liburu bat idatzi zuen, Désobéissons pour sauver l'Europe [Desobeditu dezagun Europa salbatzeko], hortaz...

Alderdi Sozialistari dagokionez, berdin. Olivier Faurek esan zuen Hollanderen agintaldiarekin kritiko izan behar zutela, besteak beste Europaren auzian, Hollandek 2012ko kanpainan esan baitzuen boterea eskuratzean egingo zuen lehen gauza izango zela Europako Egonkortasun Ituna berriz negoziatzea; ez zuen ezer egin. Faurek esan zuen arazo bat zegoela horrekin.

Nola ikusten duzu PSren etorkizuna?

Oso zatituta dago. Batetik, lehen idazkaria dago, pentsatzen duena beharrezkoa dela alderdia ezkerrean berriz ainguratzea, etorkizuna izan dezan. Faurek argi esan zion PSren buruzagitzari:«Melenchonengandik gertuago gaude Macronengandik baino».

Bestetik, PSren beste zati bat dago, horren aurkakoa. Garrantzitsua da, agintari ohi guztiak biltzen dituelako: Hollande, [Bernard] Cazeneuve... Elefanteak deiturikoak dira, uste dutenak Faurek bere burua saldu duela, Melenchoni amore eman diola.

Nire ustez, bada gako garrantzitsu bat: paradoxikoki, Melenchonek PS lagundu dezake bere errautsetatik berpizten. NUPESen aurretik, indar horrek mesfidantza handia sortzen zuen, eta gorroto asko ere bai ezkerreko boto emaileen artean, Lan Legearen alderditzat zeukatelako, Macroni bidea ireki ziolako... Askorentzat, eskuineko alderdi bat zen, eta, itun horri esker, PSren irudia aldatu da, eta orain badirudi harekin ibiltzeak onik baizik ez duela ekartzen.

NUPES LFIren eta Melenchonen inguruan elkartu da. Alderdi hori, Melenchon gabe, zer da?

LFI, Melenchon gabe, ez da erabat LFI. Alderdi pertsonalista bat da, baina ez da bakarra. LREM, Macron gabe, desagertu egingo litzateke, baita Batasun Nazionala [Marine] Le Pen gabe ere.

Dena den, LFI ez da soilik Melenchon; bada programa bat, Etorkizuna Komunean. 2022ko programa zen, baita 2017koa ere; noski, gauza batzuk aldatu dira, eta 2012an ia-ia berbera izan zen.

Militante askorekin eta aditu zenbaitekin landuriko programa bat da, oso zehatza eta oso argudiatua. Inkestak egin, eta jendeari galdetu diotenean zergatik bozkatuko duten LFIren alde, programagatik izan dela esan dute gehienek.

Melenchon gabe ez da egongo LFIrik, baina programa hori oinarri bat izango da datorrenerako.