«Mindu egiten nau Puerto Rico etorkizunik gabe ikusteak»

Azken asteetan, bizipen onak eta txarrak pilatzen ari da Oscar Lopez Rivera ekintzaile independentista (San Sebastian del Pepino, Puerto Rico, 1943), eta harrituta ere badagoela dio, aurreikusita ez zeuzkan esperientzia asko bizi izan dituelako joan den maiatzaren 17an aske geratu zenetik. Izan ere, azken 35 urteak espetxean igaro ditu. FALN Puerto Ricoko Nazioa Askatzeko Indar Armatuak taldeak 1970eko hamarkadan New Yorken eta Chicagon egindako ekintzetan parte hartzea leporatu, eta «sediziozko konspirazioaz», ordena publikoa aztoratzeaz, akusatu zuen AEBetako Justiziak 1981ean. Beraz, 55 urteko kartzela zigorra. «Gauza askoz akusatu ninduten, baina ezarri zizkidaten karguetan ez zuten sartu indarkeria, odola edo hilketa. Ezin izan naute terrorismoarekin lotu», nabarmendu dio Resumen Latinoamericano komunikabideko Alicia Jrapko kazetariari. Lopez Riverak elkarrizketa horretan esandakoak orrialde honetara ekarri ditu BERRIAk.

Barack Obama AEBetako presidente oiharen azken erabakietako bat izan zen hari indultua ematea. Joan den urtarrilaren 17an barkatu zioten zigorra ekintzaileari, eta, libre geratu bitartean, lau hilabete igaro zituen etxeko espetxealdian, Puerto Ricon. Atera zen, ibili zuen bere jaioterria, eta ondorio batera heldu da: «Puerto Rico etorkizunik gabe ikusteak mintzen nau».

Ikusi eta penatu duten gauzen artean, hauek: «Gentrifikazioa, jendegabetzeak eta desplazamendua. Eraikitzen ari diren etxebizitzak ez dira langile puertorricarrentzat, baizik eta diru askoko jendearentzat. Atzerriko inbertsioa sustatzen dute».

Uharte bat da Puerto Rico, eta portuak beharrean «itsas bidaldiak» bultzatzen dituztela konturatu da. «Arrantzaleek ez dute ia ezer». Horri guztiari erreparatuta, Alaska eta Hawaiirekin gogoratu da. «[AEBetako] Estatu bihurtu ziren, baina ez bertakoei mesede egiteko». Haren iritziz, Alaskaren kasuan erreserbetan antzeman daiteke hori. «Ikusten ari gara kulturaren suntsipena, maitasunaren eta bere izatearen galera». Eta iruditzen zaio Puerto Ricon ere gerta daitekeela. «Deshumanizazioa da politika horien emaitza».

Hezkuntzan hartutako zenbait erabakik ere zur eta lur utzi dute: «Unibertsitateen kontrako mehatxuarekin topo egin nuen. Zerga Kontrolerako Batzordeak 512 milioi dolarreko doikuntza proposatu du aurrekontuan. Unibertsitateari funtsak kentzen ari gatzaizkio, 169 eskola publiko itxi dituzte. Pribatizazio sistema garestia da, eta lan asko egin behar da ordaintzeko».

Halere, azpimarratu nahi du dena ez dela «negatiboa». «Kolonia kontzeptua, adibidez, jada argi dago orain. Lehen, jende asko ez zen jabetzen kontzeptu horretaz, eta egun ez daukagu inor konbentzitu beharrik Puerto Ricoren deskolonizazioaren alde borrokatu dadin». Behin hori esanda, auzia konpontze bidean jarriko duen errezetaren berri eman du: «Egin behar dena da borrokatu eta lan egin». Puerto Ricoko herri guztietara heldu nahi du, eta zuzenean identifikatu zeintzuk diren jendeak dauzkan arazoak. Hori egin ondoren, etorkizunera begirako estrategiak marraztu daitezkeela iruditzen zaio: adibidez, laborantza proiektuak, hiriko baratzeak, nekazaritza ekologikoa, arrantza-industriarentzako proiektua... «Baditugu ingurunea babestuz ekologia garatzeko eta lanpostuak sortzeko iturriak: ekonomia bideragarri bat garatzeko elementuak».

Hori guztia hauspotzeko, AEBetan dauden preso politikoek ere lagundu dezaketelakoan dago: «Babesa adierazi behar diegu, eta kontuan hartu bai haien adina eta baita haien osasun egoera ere». Uste du haiek espetxetik ateratzea «baliagarria» dela gazteriarentzat. «Kausa noble eta justuengatik sakrifikatu diren horiei lagundu behar diegu».

Eta AEBak aipatuta, gaur New Yorken, hango bosgarren etorbidean hain zuzen, Puerto Ricoren Egunaren Desfilea ospatuko dute 22. aldiz. Lopez Rivera da antolatzaileek omenduko dituzten bi dozena pasa pertsonetako bat, eta horrek iritzi kontrajarriak sortu ditu. Hasteko, FALNen ekintzen biktima izandakoek kritikatu dute hura hautatzea. Gero, New Yorkeko Poliziaren sindikatuek hauspotuta —FALNek hainbat ekintza egin zituen New Yorken, eta horietako batean, 1975ean, lau hildako eta 63 zauritu eragin—, hainbat ohiko babeslek, Goya elikadura etxeak, Jet Blue aire konpainiak, New York Yankees beisbol taldeak, Corona garagardo markak eta Coca Colak, esaterako, aurten ez desfilatzea erabaki dute. Lorraine Cortes Vazquez antolatzailearen esanetan, kanpainarekin ekintzaile independentista «berriro epaitu» nahi izan dutela dirudi.

Desfilera deituta

Horri buruz galdetuta, Lopez Riverak dio etxe horiek babes finantzarioa ken dezaketela, bai, «baina antolatzaileei ezin diete esan zer egin behar duten». Kanpainaren erantzuleak Puerto Ricoko «eliteak» direla uste du. «Esaten dute independentistok estatubatuarrak gorroto ditugula, baina ez da hala. Nire familiaren hiru belaunaldi AEBetan jaiotakoak dira, baina sorterri puertorricarra maite dute. AEBetan egiten dute beren bizitza. Nola gorrotatuko dut nire familia?». Ekintzaile independentista Puerto Ricon jaio zen, baina nerabe zela Illinois estatura, AEBetara, joan zen bizitzera, eta, handik urte gutxira, Vietamgo gerrara joatera behartu zuen AEBetako Armadak.

Jendetza biltzen du New Yorkeko desfileak, eta beste jendetza batek, 100.000 pertsonak, eskatu zuen, sinaduren bidez, Lopez Rivera aska zezaten. Tartean zeuden Jimmy Carter eta Bill Clinton AEBetako presidente ohiak, Ricky Martin abeslari puertorricarra eta Desmond Tutu Bakearen Nobel sariduna, besteak beste. «Ni espetxetik kanporatzeko kanpaina askotariko sektoreen batasunean oinarritu zen». Ricardo Rossello Puerto Ricokoko gobernadoreak ere sinatu zuen askapenaren alde, eta Rossello bera izan da gaurko Puerto Ricon deituta dagoen plebiszitu ez-loteslea bultzatu duena. Lopez Riverarentzat, «kolonoen alderdiak» antolatu du plebiszitua. «Dirutza bat gastatuko dute hori egiten, baina, bien bitartean, itxi egiten dituzte eskolak eta beste. Tristea da jendeak joko horretan parte hartzea».

Zoritxarrekoa, era berean, Latinoamerikak bizi duen egoera, Lopez Riveraren aburuan. «Latinoamerikan arazoa da AEBen esku sartzea. Baina hori aspalditik dator, 1848tik». Horri aurre egiteko bide bakarra proposatzen du. «Borrokatu, maite itzazue zeuen herriak, Latinoamerikan baliabide asko baititugu gure herriek merezi bezalako herrialdeak sortzeko».