Friedrich Merz buru duen CDU-CSU blokeak irabazi ditu Alemaniako Parlamenturako hauteskundeak, botoen %28,5 lortu ditu, 22:30etako datuen arabera. Beraz, aurreikuspenetatik gertu geratu da, inkesta gehienek botoen %30 inguru ematen baitzioten.
Europako ekonomia nagusiko bozetan, bigarren indar bozkatuena AfD Alemaniarentzako Alternatiba eskuin muturrekoa izan da, botoen %20,6 pilatuta; hau da, duela lau urteko boz federaletan halako bi ia.
Hauteslekuak 18:00etan itxi dituzte, eta hauteskunde batzordeak jakinarazi du parte hartzea %84koa izan dela; hau da, 1990ean Alemania bateratu zutenetik handiena. 59 milioi pertsonak zuten bozkatzeko aukera.
SDP alderdi sozialdemokratak botoen %16,5 lortu ditu, Berdeek %11,8, eta Die Linke ezkerreko alderdiak %8,7.
Zenbaketa ez da oraindik amaitu eta Bundestagen sartzeko beharrezkoa den botoen %5eko langa oso gertu dauka Bundnis Sahra Wagenknecht (BSW) taldeak — Die Linketik alde egindakoek sortutakoa—. Aukerarik gabe geratu da, berriz, FDP alderdi liberala, 2021eko hauteskundeetako botoen erdiak galdu baititu.
Baina kontserbadoreek aliatuak beharko dituzte berriro gobernatu ahal izateko. Merz kantzilergaiak, alderdiaren liderrak, hitza hartu du CDUk Berlinen duen egoitzan, eta adierazi du «balizko bazkideekin» hitz egingo dutela, ahalik eta azkarren osatu ahal izateko gobernua. Adierazpen horiek aintzat hartuta uler daiteke, hortaz, ultrak ez dituela negoziazioetatik kanpo uzten, nahiz eta kanpainan esan duen inondik inora ez duela haiekin batera gobernatuko. Hori bai, pare bat ordu geroago berretsi du ez duela AfDren laguntza bilatuko. «Guk nahi dugunaren kontrakoa nahi dute; beraz, ez da posible haiekin gobernatzea», azpimarratu du Merzek, Alemaniako telebista publikoak hauteskunde federalen gauean kantzilergai guztiekin egin ohi duen saioan.
Asmoa, Aste Santurako gobernua osatzea
Alice Weidel AfDren buruak azpimarratu du, alderdiaren festan, aurreko bozekin alderatuta emaitzak bikoiztu dituen alderdi bakarra dela AfD. Gobernuan sartzeko prest daude, «errealitate» bihurtzeko «herriaren borondatea».
Koalizio Handia osatzea da aukera bat: hau da, CDU-CSUk eta SDPk bat egitea, Bigarren Mundu gerraz geroztik lau aldiz gertatu izan den bezala. 22:30eko emaitzen arabera, bien artean gainditu dezakete gehiengo osoaren muga, 316 botorena: CDU-CSuk 208 lituzke, eta 121, berriz, SPDk.
Baina batuketa hori ez da nahikoa izango baldin eta azkenean BSW Bundestagen sartzen bada. Kasu horretan, gehiengo osoa izateko beste talde batek sartu beharko luke gobernuan, eta Berdeak dira hor aukerarik garbiena.
Merzek gaur telebistan azaldu duenez, «beranduenez» Aste Santurako osatu nahiko luke gobernua; apiril erdialderako alegia. Ez dio atea ixten hiruko gobernu bati. «Ahaleginduko naiz osatzen gizartea ordezkatzen duen gobernu bat».
Azkeneko gobernuko kide izan dira Berdeak, baina CDUren Bavierako bazkide CSUk ez du berekin gobernurik partekatu nahi. Markus Soeder Bavariako ministro-presidenteak argi esan du kantzilergaien telebista saioan: «Berderik gabeko gobernu bat izango litzateke gobernu hobe bat». Berdeen hautagai Robert Habecken hitzetan, ez diote uko egiten gobernuan jarraitzeari. «Ardurak hartzen segitu nahi dugu».
Andreas Schafer Berlingo Humboldt Unibertsitateko Giza Zientzien Institutuko irakasleak asteon BERRIAri esan dionez, neurri batean AfDri herrialdearen ekialdean aurre egiteko alderdi bat da: «Badirudi BSWren formula dela kontu sozialetan oso ezkertiarrak izatea, baina beste batzuetan, immigrazioan esaterako, oso kontserbadoreak». Baina Die Linke izan da emaitza onak lortu dituena. Orain hilabete batzuk, parlamentutik kanpo uzten zuten inkestek. Azken hilabeteetan, baina, biziberritu egin da, eta BSW efektua, aldiz, apaldu. Heidi Reichinnek Die Linkeren liderrak alderdiaren festan gaur Berlinen esan duenez, «kontu sozialei» erreparatu dietelako lortu dutela emaitza hori.
SDPren «porrot historikoa»
Alderdi sozialdemokratak inoizko emaitzak txarrenak lortu ditu hauteskunde federal batzuetan: hamar puntu egin du behera 2021eko hauteskundeekin alderatuta. Eta alderdiaren idazkari nagusi Matthias Miersch aho bizarrik gabe mintzatu da hedabideen aurrean. Nabarmendu du «porrot historikoa» dela gaurkoa, eta «oso mingotsa» izango dela gaua. Olaf Scholz kantzilerrak ere hitz egin du, eta berretsi eskuin muturra inoiz ez dutela mintzakide gisa onartuko.
Aurreko gobernua desegin eta hauteskundeetara deitu zutenean, abenduan, inkestek emaitza txarrak aurreikusten zizkioten SPDri. Halere, Scholzen hautagaitzari eutsi zioten, neurri batean Boris Pistorius Defentsa ministroak uko egin ziolako hautagaitzarengatik lehiatzeari. Behin bozak igarota, ikusteko dago nor izango den sozialdemokratek lider berria. Kontserbadoreek begi onez ikusten dute Pistorius izatea, hain zuzen, SPDren liderra Bundestagean, uste baitute balizko koalizio baten barruan ondo konpondu ahal izango dutela harekin. SDPk ez du, ez, oposiziora joteko asmorik, argudiatuta arduraz jokatu behar dela, eta ezin dela zirrikiturik utzi ultrak gobernuan sar daitezen.
Ikusi gehiago
Merzi dagokionez, CDU-CSU kontserbadorea are eskuinerago eraman du, duela hiru urteko urtarrilean CDUren buruzagitza hartu zuenetik. Batetik, Angela Merkel aurreko kantziler ohi (2005-2021) eta alderdiaren buru izandakoak (2000-2018) baino jarrera gogorragoa du papergabeen auzian; are, paperik gabekoen aurkako borroka jarri du erdigunean kanpainan. Bestetik, sozialki alderdiaren ildo kontserbadoreena ordezkatzen du; baita esparru ekonomikoan ere, kapital handia babestu eta zergak murritu nahi baititu.
Eskarmentu handiko politikaria da Merz (69 urte), ibilbide luzekoa. 1989an igaro zen politikagintzaren lehen lerrora, Europako Parlamentuan parlamentari izateko aukeratu baitzuten. Bost urtez izan zen europarlamentari. Ondoren, hamabost urtez izan zen diputatua Bundestagean, are CDU-CSUren talde parlamentarioaren burua ere izan zen bi urtez, 2000tik 2002ra. Ordurako, baina, Merkel zen alderdiaren liderra, eta ez zuen harreman ona harekin. Orduan, politikagintza utzi, eta 2009tik 2021era sektore pribatuan jardun zen, munduko inbertsio funts nagusietako batean: BlackRocken.
Politikaren lehen lerrora itzuli eta hiruzpalau urte geroago, kantziler bilakatzeko bidean da. Scholzek erabaki zuen, joan den azaroan, Berdeekin eta FDP Liberalekin osatutako koalizio gobernua haustea —bozak aurreratu zituen, hortaz; aurtengo irailean egitekoak ziren—, batik bat liberalen lider eta Finantza ministro Christian Lindnerrekin esparru ekonomikoan zituen desadostasunengatik. Sozialdemokratak eta Berdeak gastu publikoa handitzearen aldekoak ziren; liberalak, aldiz, ez. Aintzat hartu behar da Alemaniako BPG barne produktu gordina bigarren urtez jarraian jaitsi zela 2024an: iaz, %0,2, eta %0,3 2023an.
Emakumezkoak, gizonezkoak baino ezkerrerago
Bai gizonezkoen, bai emakumezkoen artean, CDU-CSU izan da bozkatuena, ARDren zundaketen arabera: gizonezkoen artean %30ek babestu dituzte kontserbadoreak, eta emakumezkoen %27k. Aldea handiagoa da, ordea, AfDren kasuan. Gizonen artean, %23k bozkatu dute alderdi ultra hori, eta emakumezkoen artean %17k. SPD alderdi sozialdemokratari gizonezkoen %15ek bozkatu diote, eta emakumezkoen %17k; eta Die Linke ezkerreko alderdiaren kasuan nabariagoa da aldea: gizonen %7k, eta emakumeen %10ek.
