Pnina Sharvit Baruch israeldarrak ia inork baino hobeto daki zertan diren Israelgo armadaren ezkutuko kontuak. Israelgo Defentsa Indarren legelari taldeko kidea izan zen hogei urtez, eta Nazioarteko Zuzenbideko Sailaren burua sei urtez, 2009 arte; hala, hura zen tropek nazioarteko legedia beteko zutela ziurtatzeko arduradun nagusia.
Ikertzailea da, eta 2012tik Segurtasun Ikasketen Israelgo Institutu Nazionalean aritzen da lanean. Nazioarteko zenbait auzitegik Israelen Gazako erasoaldiaren kontrako prozesuak abian dituzten honetan aritu da BERRIArekin hizketan.
Nola hartzen dira erabakiak armada barruan?
Aholkulari buru gisa, lege kontuak beti aintzat hartuko zirela ziurtatzen nuen. Aholkulariak bertan egon ohi dira hurrengo helburuak zein izango diren erabakitzeko orduan. Baina horrek ez du esan nahi erabaki guztiak hartzerakoan aholkulari bat dagoenik, eta soldaduek ere ez dute aholkularirik ondoan operazio batean ari direnean. Urteak pasatu ahala, komandanteek ikasi egiten dituzte gatazka justu baten oinarrizko arauak, baita Nazioarteko Zuzenbide Humanitarioaren legeak ere. Azkenean, erabakiak hartzea komandanteari dagokio beti.
Israelen sorrera ezin da ulertu NBE Nazio Batuen Erakundea aipatu gabe. NBE Israelen aurka dago, zure ustez?
Nire iritziz, Palestinaren aldekoek eta ezker muturreko liberalek kontrolatzen dute NBE, eta uste dute Israelek ez duela eskubiderik existitzeko. Francesca Albanesek, Palestinako Giza Eskubideei buruzko NBEren kontalariak, ia ospatu ere egin zuen Hamasen erasoa [urriaren 7koa]. Albanese beti borrokatzen da Israelen kontra. Israelen, NBE arazoaren partetzat hartua da.
Israelek munduari eskatu dio entzungor egin diezaiela Gazan egindakoaren kontrako nazioarteko prozedurei. Batzuek esaten dutenez, Israelek suntsitzen dihardu herrialdea bera sorrarazi zuen ordena globala. Zer diozu zuk?
Uste dut Israelek existitzeko eskubidea duela. Autodeterminazio eskubidean sinesten dutenek berdin sinetsi behar lukete juduek autodeterminazio eskubidea izan behar dutela beren herrialdean. Dena ez da ezin hobeto egin. Baina ez dut uste Israel gerra krimenak egiten dabilenik, ezta jendea nahita hiltzen edo zibilei nahita gosea pasarazten ere. Eta genozidiorik ez dago, hori ziur. Nazioarteko Justizia Auzitegian Hegoafrikak abiatutako kasu amorragarri horretan, adierazi dute Israelek Palestinako herria suntsitu nahi duela. Hori egin nahi izanez gero, egin genezake. Baditugu behar diren baliabide guztiak. Baina kontu handiz ari gara. Hamasek, ordea, desagerrarazi egin nahi ditu Israelgo juduak. Ez gara fio [nazioarteko] sistema honetaz. Badakigu gure kontra lerratzen dela maiz.
Nazioarteko epaiketak ez dira onartzekoak, zure ustez, Israelek existitzeko eta autodeterminaziora jotzeko eskubidea duelako?
Era justuan jardungo balute, ez litzateke arazorik izango. Baina, Israeli dagokionez, tratua beti izan da bidegabea. 2004an, Nazioarteko Justizia Auzitegiak ohartarazpen bat egin zuen harresiaren inguruan, zeina segurtasun hesi bat baita, baina ez zuten aipatu ere egin Israelek eraso terroristak jasaten zituela eta horrexegatik eraiki zuela harresia. Ezin da haietaz fidatu.
«Kontu handiz ari gara. Hamasek, ordea, desagerrarazi egin nahi ditu Israelgo juduak».
Esan duzu Israelen kontrako sententzia bat egoteak esan nahiko lukeela Israelen etsaiek irabazi dutela. Zure ustez, Nazioarteko Zigor Auzitegiko epaileek kontuan izan beharko lukete hori?
Nik uste dut egitateetan eta legeetan oinarrituta egin behar dutela lan. Kontuz ibili behar lukete, eta ez lukete fidatu behar NBEk esaten duen guztiaz. Palestinarrek esaten duten guztia ez da fidagarria.
Israel ez da talde terrorista baten kontra ari borrokan, baizik eta inguruan dituen etsaien kontra. Inoiz ikusi gabea zen Hamasek egindakoa: zenbaki erlatiboetan, Irailaren 11koa halako berrogei da. Egun hartatik, ez gara batere seguru sentitzen. Nire seme-alabak hemen biziko diren ere ez dakit ziur, edo nire bilobek herrialde bat izango ote duten bizitzeko. Eraso existentzial bat da hau. Eta nazioarteko komunitatean gertatzen dena ere eraso horren parte da. Ez zehazki Nazioarteko Zigor Auzitegian gertatzen dena, baizik eta oro har gertatzen dena Israelgo Estatuari legitimazioa kentzeari eta haren defentsa eskubideari dagokienez.
Zer etorri zitzaizun gogora jakin zenuenean Nazioarteko Zigor Auzitegia pentsatzen ari zela Israelgo zenbait buru atxilotzeko aginduak ematea?
Beren lana egin behar dute. Baina ez dut uste ikerketa hori abiatu behar luketenik, Palestina ez baita estatu bat, eta, beraz, uste dut badela nahikoa argudio esateko ez dutela inongo autoritaterik kasu honetan. Israel ez da gerra krimenik egiten ari. Badakit nolakoak diren operazioak eta komandanteak, baita indar armatuetako pilotuak ere: gerra hasi baino sei hilabete lehenago, demokraziaren alde ari ziren protestan [kolpe judizial deiturikoaren kontrako manifestazioetan], eta, hortaz, ez dut uste zibilak nahita hiltzen ari direnik.
Gainera, Israelek ez du eten laguntza humanitarioa. Are, lehengo egunean Hamasek bonbardatu egin zuen kamioiek zerrendara sartzeko erabiltzen duten sarbidea. Hamas Israelen etsaia da, baina baita palestinarrena ere. Edozein palestinar moderaturen kontra dago. Bakearen etsaia da. Israel bera eta Mendebaldeko balioak suntsitu besterik ez du nahi. Horixe dira Anaia Musulmanak. Iranen ere, antzera. Israel sunitek kontrolatzen badute, hil egingo gaituzte, edo kanporatu, auskalo nora.
Espero dut Nazioarteko Zigor Auzitegiak bereizketa egitea, gauza bat baita zibilak apropos hiltzea, eta beste gauza bat, bestelakoa, egoera zail baten ondorioz zibilak zauritzea edo hilik suertatzea.
Israelgo agintari batzuk oso gogor mintzatu dira. Esango duzu haietako asko ofizialak direla eta ez dutela botererik armadan, baina agintari militar batzuek ere esan izan dute bereizi gabe ari direla bonbardatzen Gaza, nazioarteko zuzenbidea errespetatu gabe, alegia.
Zenbait ministro arazotsuak dira. Haien kontra nago. Baina, esan duzun bezala, haiek ez daukate inongo modurik armada kontrolatzeko. Gainera, batzuetan Israelen esaten dute bereizi gabe jardungo dutela, baina hebreeraz esaten dute hori, eta ez dute esan nahi benetan neurriz kanpo arituko direnik. Esaldi horrek zera esan nahi du, etsaiak baino indar handiagoz arituko direla haiei atzera eginarazteko. Baina ez du esan nahi zibilak bereizi gabe hilko ditugunik.
Israelek erronka bat du: jende asko bizi den eremu batean borrokatu beharra du. Eta uste dut hasieran are zailagoa zela, zibilak nonahi baitzeuden eta israeldarroi iruditzen baitzitzaigun suntsituak izatear geundela. Hezbollah sartzekoa zen. Huthiak ere bai. Iran mehatxuka ari zen. Bizirik irautearen aldeko borroka zen. Sentitzen genuen ekinean hasi ezean gureak egingo zuela. Oraindik ere badugu mehatxu existentzial hori, nahiz eta orain urrunxeago dagoen. Ziur nago zenbait kontutan huts egin dugula, dela soldaduak beldur zirelako, dela esperientzia falta zitzaielako. Baina horiek ez dira armadaren aginduak. Zibilak hiltzea ez da ez morala, ez legezkoa, ezta gure interesekoa ere, gure kontra erabiliko baitute.
«Kontuz ibili behar dugu: dena garbi ikusteko joera zabaldu da, baina dena ez dago garbi»
Urrian, armadako bozeramaileak, Richard Hechtek, aitortu zuen Jabaliako errefuxiatu esparruari eraso egin ziotela. Ez zuen ukatu berrehun hildako izan zirela, eta justifikatu egin zuen erasoa, esanez goi komandante bat zela jopuntua. Zure ustez, ulertzekoa da adituren batek zalantzan jartzea eraso horren proportzionaltasuna?
Entzun dut elkarrizketa, eta hark ez du esan berrehun lagun hil direnik eta hori neurrizkoa denik. Aitortu du erasoa Israelek egina dela eta Hamaseko goi komandante bat zutela jopuntuan, eta hura hil egin zutela, baina esan du oraindik ikertu egin behar direla eraso horren ondorioak.
Kontuz ibili behar dugu: dena garbi ikusteko joera zabaldu da, baina dena ez dago garbi. NBEk emandako datuak ikusi besterik ez dago. 24.000 hildako baino ez dituzte egiaztatu [maiatzaren 14an esan du hori Sharvit Baruchek, eta Gazako Osasun Ministerioak 35.173 hildako zituen erregistratuak ordurako]. Horrez gain, NBEk uste du beste 10.000 pertsona daudela hondakinen azpian desagertuta, baina baliteke hori hala ez izatea. Eta 24.000 hildakoetatik, gutxienez 10.000 gizonak dira, eta beste milaka batzuk haurrak, 17 urtekoak ere tartean direla. Eraso baten ondoren inoiz ezin da berehalakoan jakin zenbat zibil hil dituzten. Hamasek, ordea, beti daki zenbat biktima izan diren, eta berrehun direla esaten badu, horrek erakusten du ez zaizkiola askorik axola datuak. Bestalde, datu horrek barnean hartzen al ditu terroristak ere? Erdiak soldaduak baziren, hain justu haiek ziren helburua. Beraz, ez daukagu datu zehatzik.
Gainera, errefuxiatuen esparruez hitz egiten da beti. Errefuxiatu horiek ez dute aurreko astean alde egin. 1948tik daude han. Han bizi dira. Eta errefuxiatu esaten zaie ez dutelako onartzen Israelek baduela existitzeko eskubidea, eta umeei erakusten diete noizbait itzuliko direla Jaffara, Haifara, Akrera edo Israelgo eskualde guztietara. Beraz, ustezko errefuxiatu horiek ez dira benetan errefuxiatuak: 75 urte daramatzate han bizitzen.
Esan duzu datuak eztabaidagarriak direla, eta gertakariak ere bai. Nazioarteko behatzailerik ez badago, ordea, ezinezkoa da zer gertatu den zehaztu eta epaitzea: ez al da hala? Izan ere, Israelek beti jartzen ditu zalantzan Palestinako iturriak, eta munduko gainerako herrialdeek apenas duten besterik.
Bai, oso zaila izango da. Gauzak modu jakin batean kontatzea interesatzen zaio Hamasi, baita Gazako palestinarrei ere. Gogoan dut nola aurrez egindako zenbait operaziotan Gazako palestinarrek esaten zuten Israelek eraso egin zuela Hamasek ezertxo ere egin gabe ere. Esaten dute Hamas ez zegoela tartean, noski: Hamasen aldekoak dira, edo Hamasen beldur. Haiek ez dute beste aukerarik. Gainera, kazetarietako asko ere gazatarrak dira, eta, are, NBEko langileak ere palestinarrak edo haien aldekoak dira.
Israelek, jakina, esango du borrokalariei egin diela eraso, zibilak izanagatik borrokalariak zirela. Nolanahi ere, Israel demokrazia bat da. Badaude israeldar batzuk esaten dutenak Israelek gerra krimenak egiten dituela. Uste dut gu fidagarriagoak garela Hamas baino.
Aharon Haliva maior jeneralak dimisioa eman du. Kontuak emateko prozesurik izango al da?
Uste dut armadan bere gain hartzen dutela dagokiena, nahiz eta orain ez den garai ona dimisioa emateko. Zoritxarrez, politikariek ez dute hainbesteko joerarik erantzukizuna hartzeko. Erantzukizuna hartu behar lukete, ordea. Baina ez dut espero haiek ezer egiterik, gure gobernua izugarri txarra baita. Espero dut hauteskundeen ondoren kanporatu egingo dituztela, baina auskalo: herritarrek ez dute beti egiten egin beharrekoa.
