«Haien aurpegia eta ahotsa izatea egokitu zaigu»

Laura Masvidal Joaquim Fornen emaztea da. Forn Barne kontseilaria zen Generalitatean 2017an. Hamar urte eta sei hilabeteko kartzela zigorra ezarri dio Gorenak, urriaren 1eko erreferenduma antolatzeagatik. Blanca Bragulat Jordi Turullen emaztea da. Turull Presidentetza kontseilaria zen. Hamabi urteko zigorra ezarri diote. Gaindituta daude sententzia jaso ostean sortu den mugimenduarekin. Asteartean ANCk eta Omniumek Espainiako gobernu ordezkaritzen aurrean antolatutako elkarretaratzeen ostean hartu dute BERRIA.

Filtrazioak ez ziren oso itxaropentsuak. Nola jaso duzue sententziaren baieztapena?

BLANCA BRAGULAT: Ikusten genuen sedizioaren aukera indar-tzen ari zela eta kontseilariak 10-15 urte artean eta Jordiak 8-10 urte artean ibiliko zirela, eta halaxe izan da.

LAURA MASVIDAL: Ez dizut gezurrik esango. Zigorrak oso handiak dira, eta oso gogorra da. Bi urteko zigor gogorra jasaten ari gara. Espero genuen, baina gogorra da hala ere. Datozen urteak asumitu egin behar dira, eta berriz antolatu.

Zer helarazi dizuete haiek?

L.M.: Sententzia jakin genuenean eta pixka bat irakurtzen hasi ginenean, hain arrotza egin zitzaigun, hain urruti dago gure errealitatetik... baina jendearen erreakzio azkarrak errealitatearekin konektatu gintuen, eta haiek ere bai. Arratsaldean ikusi genituenean, oso ondo kokatuta zeuden, jendearen erreakzioak konektatu zituelako gure errealitatearekin.

Uste zenuten urriaren 1a antolatzeak ondorio hauek ekarriko zituela?

L.M.: Haiek pagatuko dute sententzia, baina Espainiaren harrokeria zaurituarengatik espetxeratu dituzte, Espainiak ez zuelako topatu hautetsontzirik eta boto paperik urriaren 1a baino lehen, eta hori ordainduko dute.

B.B.: Hautetsontziak topatu izan balituzte, ez lirateke espetxean egongo. Sententzia irakurtzen aritu naiz, eta ez dute lotsarik.

L.M.: Nik dezente irakurri dut. Eta joera dut bizitzako egoerak aukerak balira bezala ikusteko: epaiketa aukera gisa hartzen nuen, baina ikusten dut Espainiak etengabe zartarazten dituela egon daitezkeen aukerak.

B.B.: Iraingarriak izan ziren Espainiako Estatuaren abokatuak sententziaren ostean ere egin zituen lehen adierazpenak. Esatea «eskerrak gu egon ginen; bestela, hauek kalean egongo ziren...», baina zer ari da esaten? Bestetik, akats pilo bat daude sententzian: Bassari esaten diote Hezkuntza kontseilaria izan zela, eta Lan eta Gizarte Gaietarako kontseilari zen; Jordiri buruz [Turull], esaten du ekainaren 14an hartu zuela kargua, eta uztailean hartu zuen.

B.B.: Formak gutxienez! Nabarmena da aurrez epaitua zegoela. Epaiketan objektiboki frogatutako gauzak akats gisa jaso dituzte sententzian!

Senide gisa, nola gogoratzen dituzue atxilotu zituzten uneak?

L.M.: Mingarria izan zen. Espainiak zer konpondu behar du doako hainbeste min eraginda? Azkenean, familia apurtuak dira, ez dugu ukatuko. Bizitzak puskatuta. Ez dira ulertzekoak zigorrak. Arazoa larriagotu egiten da, gainera, sententzia honekin.

B.B.: Horixe larriagotzen dela. Baina uste dut estrategia horrekin oker dabiltzala, familiak gero eta indartsuago gaude eta.

L.M.: Ez gaituzte makurraraziko.

B.B.: Ez horixe. Eta ez zaie ondo aterako. Badago jendea independentziarekin ados ez dagoena, edo ez du nahi ikusi, edo kezka agertzen du...

L.M.: Baina ez dute onartuko Espainia bezalako estatu bat.

Madrilen espetxeratu zituztenean, nola jaso zenuten albistea?

L.M.: Oso gogor jo gintuen; lehenik, etxeko burua zenak utzi ziolako etxeko buru izateari. Bakartzea, familiako ekonomia eta etorkizuneko plangintza erabat iraultzen du.

B.B.: Suertea izan dugu jendeak asko lagundu gaituelako.

L.M.: Hemen jendearen elkartasunari esker eusten diogu senideek, maila emozionalean, psikologikoan, laguntasunean eta ekonomikoki babestu baikaituzte. Jendeak ulertu du hau denon gauza dela, eta laguntza handia izan da hori.

Alderik sumatu duzue Lledonersera ekarri dituztenean?

L.M.: Espetxe erregimena ezberdina da hemen eta Espainian. Egia da ondo egokitu direla kartzelan, ez dago kexarik. Baina bai, bada aldea senideentzat, nabarmen, onerako.

B.B.: Bai, jakina. Adibidez, aurrez aurrekoa 09:00etan geneukan. Horrek esan nahi zuen bezperan joan behar genuela Madrilera, eta igande gauean itzuli.

L.M.: Begi bistakoa da presoek zigorrak bete behar dituztela etxetik gertu dauden kartzeletan, eta senideei zigor bidegabe bat jartzea da hori horrela ez egitea. Euskal Herrian baduzue horren berri.

Espetxe zaintzaren eskumenak Katalunian egoteak lagun dezake?

B.B.: Jordik askotan esplikatzen didan gauza bat da, adibidez, hemengo espetxe sailak oso presente daukala gizarteratzearen gaia. Estremeran zeudenean, esaterako, ez zuten batere jarduerarik. Lledonersen, berriz, bai.

L.M.: Haientzat askoz ere erosoagoa da jakitea senideak gertu daudela; jende heldua errazago iristen da bisitetara... baina ez genuke gai hau espetxe erregimenari buruzko gai bihurtu nahi. Kartzelan tratu duina dute, baina ezin zen bestela izan: hori bakarrik behar genuen; oilo ipurdia jartzen zait hori pentsatze hutsarekin.

Nola baldintzatu du zuen bizitza presoen senide bihurtzeak?

B.B.: Irauli egin du. Gu ez ginen pertsona publikoak.

L.M.: Nik asko zaintzen nuen nire intimitatea. Kontseilariaren emazte gisa ekitaldi sozialetan eta parte hartzea tokatzen zitzaidanean, izaten nituen nire kontraesanak, baina ez dauka zer ikusirik honekin. Hari zegokion aurpegia ematea eta konpromiso politikoa izatea. Baina dena jokoan jartzen denean halako auzi batean, ez dago beste aukerarik. Gogoan dut espetxeratu ostean egin zen lehen manifestazioan nola esan ziguten senideei aurrean jartzeko pankartan. Nik ezetz esan nuen, eta alabak ere ezetz. Ez genuen inork ikustea nahi. Nik gogor egin nuen, amak esan zidan arte: aurrera, duin, eta ezagutzen bazaituzte, ezagutuko zaituzte, eta hemendik aurrera zuk lideratzen duzu borroka hau, zure borroka ere badelako. Orduan ulertu nuen. Oso indartsua izan zen jende guztiari entzutea esanez ez geundela bakarrik. Konturatu nintzen orduan gu ginela haien aurpegia. Haien aurpegia eta ahotsa izatea egokitu zaigu, eta ez dugu beste aukerarik onartu eta aurrera egitea baino.

B.B.: Behar den guztia egingo dugu, ez bakarrik guregatik, baita datozenengatik ere.

Zer moduzko harremana dute kartzelan egunerokoarekin. Zer irakurketa egiten dituzte?

L.M.: Bakartuta egon arren, harrigarria da zer gaitasun duten enpatizatzeko. Baita Madrilen ere! Tonua, erantzuna... dena ematen dizute.

B.B.: Horregatik daude kartzelan, liderrak direlako.

Elkartea osatu duzue. Izan duzue erreferentziaren bat Euskal Herriarekin?

L.M.: Elkartu ginenean, asmoa zen elkarren berri izatea, babestea eta gainera etorri zitzaigun gai hau ordenatzea. Eskubide zibilen aldeko elkartea da, ordea, gurea. Eta askoz ere gauza gehiago bilduko ditugu. Baina zaila da dena kudeatzea, gaindituta gaudelako egoerarekin. Uste dut hemendik aurrera ere denbora izango dugula ahotsak batzeko, indarrak batzeko eta elkarrekin aurrera egiteko. Euskal Herritik elkartasun handia jaso dugu, egia esan.

B.B.: Jordi hilabete batzuetan atera zuten, eta gero berriz sartu. Urte amaiera hartan Donostia inguruan ibili ginen. Ez dakizue zenbat jendek geratu gintuen gurekin zeudela esanez, elkartu egin behar genuela...

L.M.: Urte askoan Espainiak gutxietsitako bi herri gara, eta horrek batzen gaitu. Zer errespetu gutxi dioten diferenteari, eta horrek independentziarako bidea bakarrik egiten uzten digu, beste aukerarik gabe.

Ez dakit bi urteko prozesu hau bizi ondoren aldatu ote zaizuen Espainiako zuzenbide estatuari buruzko iritzia…

B.B.: Zuzenbide estatua bere horretan ez daukagula garbi dago. Egiaztatu ahal izan duguna da politika nola dagoen sartuta zenbait egitura judizialetan. Konpontzeko zaila da, baina alderdiek ados jarri behar dute.

L.M.: Lotsagabekeriak harritzen nau. Orain garbi ikusten ditugu lehertzear dauden kostura horiek denak, makillatzen saiatu zirenak. Zuk baldintzatzen duzunean nork interpretatuko dituen legeak eta nola interpretatuko dituen eta zer botere ezin diren ukitu... uste duzu, ordea, disimilatu bada ere egingo dutela. Lotsa guztia galdu dute, ordea. Baina hori ere ondo dago, jendeak ikusi egiten baitu.

Tsunamiaren atzean nor dagoen jakingo dela adierazi du Fernando Grande-Marlaska Espainiako Barne ministroak.

L.M.: Non bilatu nahi du? Ni neu nago tsunamiaren atzean: autoinkulpazioa egingo dut. Inork ez digu agintzen kalera atera edo ez. Horixe bakarrik falta genuen, kalera ere ezin atera izatea.

B.B.: Sententzia honekin, aurrekari oso arriskutsua jarri dute. Nik ez dakit ohartzen diren.

Zerk eman dizue atentzioa sententziatik?

L.M.: Marchenak denbora gehiago hartzen du autodeterminazio eskubidea zer den edo zer ez den esplikatzen, erabakitzeko eskubidea existitzen den edo ez esplikatzen, eta hori ez dagokio hari, sedizioa egozteko behar zituen argudioak esplikatzea baino. Baina zer egingo diogu. Nire borroka, orain, nire familia elkartuta mantentzea da, nire senarra sendo, eta kalera deitzea. Senarrak hori esaten dit; espetxea berari egokitu zaio, baina jendea kalera deitzeko eskatzen du.

Helegiteen bidea hasiko duzue orain?

L.M:. Helegiteak jartzen segituko dugu. Auzitegietan nuen konfiantza galdu dut, baina badut konfiantza eskubideen aldeko borrokan, askatasunaren aldeko borrokan. Horrek ilusionatzennau, eta hori ikusten dut senarraren begietan ere.

B.B.: Gainera. kartzelan zerbaitegatik daude. Hau ezin da ezerezean geratu. Honek ez du atzera- bueltarik. Gehiago edo gutxiago kostatuko zaigu, baina aurrerantz egin behar dugu beti.

L.M: Oso gustura nago jendearen erantzunarekin. Egoera larrietan eraldaketa garrantzitsuak gerta daitezke gizartean; dei nazazu xaloa edo baikorra nahi baduzu, baina uste dut jendeak potentzial handia duela; agian ez da kontziente, baina sinetsi behar da norberaren potentzialean.

Beraz, sententziak ez du laguntzen josten?

L.M: Sententziak lehertu egin du geratzen zen azken zubia.

B.B: Ni herri batean bizi naiz, Extremadurako immigrazio asko etorri zena. Eta badira bi uda ez dutena joan nahi beren sorlekura, iraindu egiten dituztelako. Kontatu diete ogro batzuk garela, eta herri hobe bat izatea da nahi dugun bakarra.

L.M: Jendeak parte hartzea daukan herri bat, elkarrekin garatzeko. Eta ez gaude prest ezetza besterik gabe onartzeko. «Hemen nik agintzen dut» hori amaitua daKatalunian, eta ez dute beste erremediorik izango hori ulertu baino, Sententzia bumeran bat bezala itzuliko zaie.

B.B: Hori ikusten hasia da. Gehien hunkitu nauena sententzia jakin zenean gazteak uholdeka kalera ateratzen ikustea izan da. Inflexio puntu bat dago. Garrantzitsua da gure etorkizuna direlako. Noizbait izango da zentzua, eta elkarrizketak iritsi behar du noizbait.

Zuen bizitza nola irudikatzen duzue hurrengo hilabeteetan?

L.M.: Kezkatzen nau nire bizitza pertsonalak ere. Senarrak orain lanketa pertsonal garrantzitsu bat egin behar du bere bizitza planteatzeko berriz. Lan hori harekin egin nahi dut nik, baina agertzen zaizu halako egoera bat bizitzako une batean non ja konfort egoera bat nahi duzun. Badakit ez dela gai nagusia, baina familiak sendo mantendu behar ditugu, harremanak hautsi gabe. Senideen artean hitz egiten genuen aurrekoan erbesteratu baten kasuaz.

B.B.: Hori ere oso gogorra da. Harreman batzuek ez diote eusten.

L.M.: Baita gure seme-alabena ere. Nire alabak, adibidez, kanpoan ikasteko zituen asmoak eraldatu zituen iaz, eta etsita zegoen; orain badirudi berriz helduko diola. Kostu handiak ditu maila pertsonalean. Badago jende bat sakrifikatu zena eta bere ardurak onar-tzen dituena, baina borrokak kalean segitu behar du, badagoelako jende bat arriskatu egin dena eta maila pertsonalean gauza askori uko egin diona kausa baten alde.

B.B.: Hau denon borroka da, eta denon artean egin behar dugu. Haiek kartzelan daude gobernua zirelako, baina atzean herritarrak daude, eta orain borroka kalean dago.