Azaroak 1, asteazkena
Hogeita seigarren eguna. Atzo Ibrahim deika ibili zenean ni Jabalian nengoen jakin nahian, arrastorik ere ez nuen zeinen larria izan zen bonbardaketa. Bart gauean iparraldera joan gara autoz, Rimal-dik Jabalia aldera: kaleak huts-hutsik ikusi ditugu, ez autorik, ez oinezkorik. Lazgarria da, tiro hots sorgarria eta bonbardaketak nonahi. Normalean, Gaza jendez betea egoten da. Behin ere ikusi gabea nuen hutsik.
Saftawira hurbildu ahala, israeldarren misilen hondarrak ikusi ditut kale bazterretan. Elektrizitate kable moztuak kalean zintzilik, adreilu pusketak eta zementua bidean han eta hemen. Autoan poliki-poliki joan behar izan dugu, kalean sigi-saga. Eraikinak, bulegoak, lorategiak, supermerkatuak... den-dena txikituta, kalean botata. Ergelkeria izan da hemendik barrena etortzea. Hasieran pentsatu bezala, hobe genuen ekialdeko bidetik joan bagina, Jabaliako goiko aldetik, Nazla hiriraino. Hori egitekoak ginen, baina berri zaparrada bat jaso dugu nire auzoaren kontrako erasoaz, eta, noski, lehenbailehen iritsi nahi etxera. Gure seme Yasser han da, eta harekin telefonoz hitz egin ezinik nabil. Mohammedek, Ibrahim-i deitu bai, baina ezin izan du argitu Yasser non dagoen. Erasoa izan baino hamar minutu lehenago ikusi duela Ibrahimek, hori baino ez. Hondartza eta esparrua lotzen dituen kalearen eskuinaldera begiratu, eta nire basapiku zaharra ikusi dut. Arindu bitxi bat hartu dut zutik dagoela ikusirik, tente. Ni bezain akitua dago, narras, abaildua, baina hemen dago oraindik, ni bezala.
Hau ez da eraso bat: hau sarraski bat da. Gerra film baten bukaera ematen du. Dena suntsituta dago. Berrogeita hamar bat eraikin, lurrean hondoratuta. Bi edo hiru solairukoak gehienak. Eraso dioten auzo aldea, guztiz ezabatua. Ezin dut sinetsi zer dudan begi aurrean. Eraikinak bata bestearen gainean, lokartu eta ziplo erori balira bezala, ondoko eraikina arrastaka eramanez, biek bat egiteraino. Desagertuak dira Jabalia famatu duten kalexka eta karkabak. Den-dena leku bat bera da. Sinada esaten diogun auzoa. Inguru honetan jarri ziren bizitzen, hain zuzen, 1948an Deir Sinad herritik ihesi babes bila etorritakoak. Gazaren goiko aldean dago, edo zegoen, mugatik iparraldera. Erez-ko kontrolgunetik ateratzeko zortea duten gazatar bakanentzat, gurutzatu eta ezkerretara dagoen lehen herria da.
Joan Gazako egunerokoa-ren hasierara
Sinada ia osoa birrinduta dago. Ondo baino hobeto ezagutzen dut ingurua. Ezaguna zait eraikin bakoitza, eta ezagun, orobat, han bizi den familia bakoitza. Badakit nor ezkondu den norekin, eta zenbat seme-alaba dituzten. Badakit haien liskarren berri, nire familiarenak balira bezala. Hauxe da nire auzoa. Hemen jaio eta hemen hazi nintzen. Orain galdu diren kalexketako askotan ibili nintzen haurtzaroko unerik garrantzitsuenetan. Dozenaka istorio konta ditzaket kale bakoitzaz. Buruan berriz marraztu ditzaket kale txiki horiek, baten eta bestearen mugak markatu, eraikinak berriz marraztu. Emadazue arkitekto bat eta mila milioi dolar, eta lehengo moduan altxatuko dut, hutsetik.
«Hau ez da eraso bat: hau sarraski bat da. Gerra film baten bukaera ematen du. Dena suntsituta dago. Berrogeita hamar bat eraikin, lurrean hondoratuta. Bi edo hiru solairukoak gehienak»
Auzo bat ez da eraikin eta kale multzo hutsa: han bizi izan diren guztien oroitzapenez egina da, denborarekin osatu dituzten harremanez egina. Ez da zure jaiolekua bakarrik: auzoaren historiak bat egiten du zurearekin. Zure parte bat da auzoa, eta haren parte zara zu. Auzoari buruz zerbait kontatzen dudan aldiro, horra hor galdera: nolatan dakizu hori? Eta nik beti erantzun bera: nire auzoa da eta. Ni jaio aurreko zerbait izan liteke, edo Nakbaren aurrekoa; zenbaitetan, ez dakit istorio horien berri nola dakidan ere. Azalpen bakarra dut horretarako: hemengoa naiz.
Azkenean, jakin dut Yasser bizirik dagoela, eta, zorionez, erasotako ingurutik oso gertu ez. Gure aitaren etxetik hurbileko kalexkan zebilela, harriak gainera erortzen hasi zaizkio. Burua eskuekin babestu behar izan du, horko kale nagusira lasterka zihoala. Jende guztiak alde berera jo du, hegazkinek bederatzi misil bota bitartean bata bestearen segidan, bizkor. Suzko uztai bat osatu dute inguru guztian. Hamar minutu pasatutakoan konturatu da jendea non jo duten zehazki, keak eta hutsak estalita baitzegoen dena. Inork tutik ere ezin ikusi. Jendea herio bizian ibili da hauts tartean, ihes egin nahian erortzen zitzaizkion ezpal eta hormigoi pusketatik.
Bi ordu pasatu ditut salbamendu lanetan, bizirik ateratakoen bila, eta gorpuak jasotzen. Bakoitzak bere partea egiten du. Talde jakin batekin nabil hondakin tartean, harri pusketak urratuz. Auzoko lagun bat, Raed, bizirik atera da familiaren etxearen kontrako erasotik, baina bere senideen bila dabil orain. Eskuarekin seinalatu du familia non zegoen, bere ustez behintzat, erasoa izan denean. «Normalean, bi gela hauetako batean eserita egon ohi dira», azaldu dit, hormigoi pila bat seinalatuta, lehengo bi gelak hor daudelakoan. Harriak eta hormigoi puskak ateratzen hasi gara, esku hutsez. Azpian liburuak aurkitu ditugu, liburu asko. Raedek esan du: «Bai, hemen da. Hau egongela da. Aitarenak dira». Une batez, ezin eutsi eta izenburuak irakurtzen hasi naiz. Bat-batean, ilea ukitu dugu. Oso kontuz ibili behar dugu, emakume baten burua dirudi eta. Hamar minutu eman ditugu buruaren inguruko hondakinak urratuz, azpiko harria eta hondarra kenduz; azkenean, modua izan dugu burua eta soina ateratzeko. Manta batean bildu, eta gorpuaren gainerako zatien bila hasi gara. Handik ordubetera, zatitxo batzuk besterik ez dugu aurkitu. Beso baten parte bat. Hatz batzuk. Ornoetako disko batzuk eta zangoak. Mundu surrealista bat da. Norbaitek pala bat ekarri dit, eta aztarrika nabil gorpu gehiagoren bila. Raed seguru dago hor azpian daudela gainerakoak. Gazte bat garrasika hasi da, izututako norbaiti aditu diola-eta, berarengandik metro batzuk ekialdera. Norbaitek «ixxxxxxo» oihukatu du, isiltasuna inposatu nahian, ea zerbait entzuten dugun. Bai, badabil norbait gure munduarekin mintzatu nahian. Behealde horretan zehatz-mehatz nondik datorren soinu hori: horratx gure lana orain. Defentsa Zibileko gizonak iritsi dira, eta berehalaxe eskatu diegu oxigenoa sartzeko hondakinetan zabaldu dugun zulotik. Handik ordubetera, gaztea ateratzea lortu, eta ospitalera eraman dute. Gaua da jada, eta guztiz akituta nago, eskuak beltz-beltzak, eta arropa guztia zikin-zikina. Nekez noa oinez nire familiaren etxera; aurpegia garbitu, eta arropa ere garbitzen saiatu naiz, lehendik erabilitako urez. Izerditan blai nago, eta kutsatua sentitzen naiz nolabait. Etxeko teilatura igo naiz, aire freskoa arnastu nahian. Ezin dut eraman. Teilatuan etzan naiz zeruari begira, milaka galdera buruan, erantzunik jasotzeko esperantzarik gabe.
«Adhamek bi lehengusu galdu ditu. Haren seme zaharrena mirariz salbatu da. Harekin hitz egiten saiatu da, baina mutila ez da gai oraintxe horretaz hitz egiteko. Trauma handiegia. Egia esateko, denok dugu trauma»
Lo egiteko premia dut, baina badakit ezingo naizela lokartu, eta kalera atera naiz berriz, erasoa jo dutenean inguruan zebilen jendeak zer dioen jakiteko. Akaso ni ere akabatuko ninduten han ibili banintz paseoan, ia arratsaldero egiten dudan bezala. Zorionez, prentsaren eraikinean nengoen. Hanna lasai dago orain, Yasserrekin hitz egin ondoren, nahiz eta ikusi berri zituen izugarrikeriez aritu diren.
Farajen etxera itzultzean, eseri eta isil-isilik geratu gara, ezin sinetsirik zer ikusi berri dugun. Barrenak esaten digu gure inguruko guztiak akabatuko dituztela gerra bukatzerako. Gutako inork ez du bizirik iraungo. Hiru orduz, hizketan aritu gara: guk dakigula nor hil diren esan, haien izenak aipatu, aspaldiko oroitzapenak berritu, eta halaxe. Hitz egin bitartean, bat-batean gogora etorri zaizkigu azkenaldian ikusi gabeko lagunak, eta pentsakor geratu gara, bizirik ote dauden. Adhamek bi lehengusu galdu ditu. Haren seme zaharrena mirariz salbatu da. Harekin hitz egiten saiatu da, baina mutila ez da gai oraintxe horretaz hitz egiteko. Trauma handiegia. Egia esateko, denok dugu trauma.
Goizean goiz iritsi naiz prentsaren eraikinera. Bilal eta Abu Saad kanpoan eserita daude, eguzkiaz gozatu nahian. Abu Saadek atzerriko pasaportea du, eta baimena eman diote gaur Rafahko pasabidetik ateratzeko. Egiptoarren zerrendan ageri da haren izena. Zain dago familiakoek maletak noiz egingo: hegoaldera joatekoak dira. Poza hartu dugu harengatik. Saaden anaiak Ukrainako pasaportea du, eta esan diote ateratzen utziko diotela baldin eta zuzenean Moldaviara joaten bada. Hura ere esperoan dago, noiz deituko dioten bidegurutzera joateko. Gerratik gerrara. Gazatik Kievera.
Autoak alde egin du Corniche kaletik, leihoan bandera zuri bat zintzilik. Bilal eta biok, beste inor ez dago prentsaren eraikinaren aurrean eserita. Inor ez dabil Xahadda kalean, nahiz eta jendez beterik egoten den normalean. Zakur bat baino ez, zaunka, beldurturik, nolabaiteko konpainia egin nahian. Honela esan diot Bilali: «Nire falta sumatzen dut. Atefen falta sumatzen dut. Ni neu izatearen falta sumatzen dut».
Hurrengo atala: «Esperantzarako motiborik ez inon»
Atef Abu Saif Palestinako Aginte Nazionaleko Kultura ministroa eta idazlea da. Urriaren 7an Gazan zen, eta han gelditzea erabaki zuen Israelen erasoa hasi zenean. Bertatik idazten ari den egunerokoa BERRIAren esku jarri du, eta egunez egun argitaratuko da.
