Claudia Gonzalez (Habana, 1975) antropologo soziokulturala Bartzelonan bizi den migrante kubatarra da. Atzerrian bizi da, baina esan du «ezin» duela bere herrialdearekiko «leialtasuna galdu». Horrek kritika handiak jasatea eragin dio, baina berak sendo eusten die bere ideiei. Euskal Herrian izan da Euskadi-Cuba elkarteak gonbidatuta, eta Hernaniko Kulturarteko Plaza Feministan hitzaldi batean parte hartu zuen: Emakumeak Blokeoaren Aurka.
Kubak jasaten duen blokeoak nola eragiten die kubatarrei?
Blokeoak bizitzako alderdi askotan —imajina daitezkeen guztietan— eragiten dio kubatar bati; transbertsala da, bizitzako esparru guztietan du eragina. Ekonomiari, finantzari eta merkataritzari egiten ari zaion erasorik luzeena eta sakonena da. Gainera, Kubari zikloiek eragiten diete, eta horiek urtero ekonomiari eragiten diote.
Eraso horrez gain, etengabeko eraso mediatiko eta kulturala pairatzen dugu duela sei hamarkadatik. Blokeo horrek edozein ekonomia zirkuitutara sartzeko eta horretan inplikatzeko gaitasuna kendu digu. Gure historian inoiz egoera horretatik ateratzea lortu genuen, baina 1990-1991n bat-batean gelditu egin zen. Ordutik, egokitu egin behar izan dugu, beste herrialdeek zuten normaltasunik gabe jardutera. Horrek esan nahi du ezin ditugula gure produktuak merkaturatu, ezta kanpokoak erosi ere. Kuban itsasoratzen den itsasontzi batek 90 egunez itxaron behar du [AEB] Ameriketako Estatu Batuetan itsasoratu ahal izateko.
Horregatik diot blokeoak ez diola eragiten Kubari bakarrik, harekin salerosten duen orori ere eragiten dio; Europako banku batzuei milioi askotako zigor ekonomikoa ezarri diete. Eta osatuta zeuden haur minbizidun batzuk berriro gaixotu dira, blokeoaren ondorioz tratamendua eten egin zaielako. Taupada markagailuak lortzen saiatzen ari gara, horiek saltzen dituzten lau enpresatik hiru AEBetakoak dira, eta ez dizkigute saltzen.
Zergatik uste duzu blokeoa oraindik ere indarrean dagoela?
Duten estrategietako bat da alternatiba sozial eta kulturala eskaintzen duten sistema oro bukatzea. Horregatik erretzen dira liburutegiak, ezabatzen dira kultura bereizgarriak; desberdina den hori suntsitzen dute. Kanpaina mediatiko eta kulturalak egiten dira politikoki, ekonomikoki eta demokratikoki desberdina denaren aurka; iradokitzen dute horiek gaizki daudela, alde negatiboa dutela, kaltegarriak direla, ez dutela baliorik edo atzean gelditu direla.
Ipar Amerikako inperiotik 90 itsas milia baino gertuago dagoen herrialde batek bere independentzia aldarrikatu zuen, eta beste herrialdeek inposatzen duten eredu ekonomiko eta sozial desberdina aurrera ateratzeko gai izan da. Eta hori gutxi balitz bezala, bere herritarrak bizi maila bikainera eramatea lortu du, eta beste herrialde batzuei analfabetismoa borrokatzen lagundu diete, baita haurren hilkortasunaren aurka ere. Elkartasun loturak egin ditu, eta, horregatik, suntsitu, eta izen ona galarazi behar zaio, porrot ekonomikoarekin lotuz.
Hala ere, ez dut uste porrotik egon denik. Gorriak ikusten ari gara, eta krisi ekonomikoa dugu, baina gutxi gorabehera mantendu egingo gara. Munduko muturreko pobreziaren %55 umeak dira, baina horietako inor ez da Kubako umerik. Blokeoa edukita ere Kuba Haiti edo Dominikar Errepublika baino hobeto doa. Eta horrek erakusten du AEBek inposatu nahi duten sistema baino hobeto funtzionatzen duela, eta zure hegemonia kulturala mantentzen duzula; hegemonia, zentzu guztietan.
Nola bukatu daiteke blokeoa?
Ez dakit zein den blokeoa bukatzeko erantzuna; bestela, dagoeneko behera botako genukeen blokeoa. Parean dugun etsaia oso boteretsua da, baliabide asko ditu. Azaroan, Bruselan iritzi tribunal bat eratu zuten, eta nazioarteko zuzenbidearen aditu asko joan ziren. Bertan, ondorioztatu zen blokeoak genozidioa izendatzeko oinarri guztiak betetzen dituela, eta Europako subiranotasuna hausten duela. Izan ere, enpresa europarrei lurraldez kanpoko lege bat onartzera behartzen dituztenean, Europako hainbat lege hausten dituzte.
«Kanpaina mediatiko eta kulturalak egiten dira politikoki, ekonomikoki eta demokratikoki desberdina denaren aurka»
Moldatzen jakin behar dugu, urtero blokeoa aldatzen delako. Guk neurri bat hartzen badugu, haiek beste bat ateratzen dute gurea oztopatzeko.
Zer da «kontakizunaren monopolioa»?
Hedabide masiboetan entzuten den hori eta sareetako algoritmoek erakusten dutena ez da kubatar gehienek pentsatzen dutena; ideia horiek hedabideen boterea dutenenak dira. Datuek argi erakutsi dute. Azkeneko erreferendumean, 2019koan, bozkatzeko aukera zutenen %90ek botoa eman zuten, eta %86,6k sozialismoarekin eta Herri Boterearen Batzar Nazionalarekin jarraitu nahi zutela bozkatu zuten, baita herrialdeko egitura politikoarekin ere. Horrek erakusten du herriaren babes masiboa eta sendoa dagoela Kuban eraikitzen denari. %86 horren diskurtso hori ez duzu hedabideetan ikusiko, eta diktadura baten eta errepresio handiaren errealitatea dagoela erakutsiko dizute.
Zer esango zenieke Kubatik kanpo bizi izatea kritikatzen dizuten horiei?
Guk ahotsak goratzen ditugu argi uzteko zein den gure jarrera herri bezala hartutako erabakiekiko, gobernua eta sistema politikoa barne. Horregatik diot, gure kontakizuna, kubatar gehienena, ezkutatua eta ezeztatua izan dela, eta hedabide handiek gainontzeko herrialdeei talde txiki baten kontakizuna zabaltzen dietela. Agerian geratzen ari da hedabide horiek iparramerikarrekin loturak dituztela.
Jende askok esaten dit Kubara itzultzeko, baina kubatar bakoitzak bere historia du. Hala ere, errealitate bat dago: migrazio ekonomikoa. Blokeoak eragiten duen krisi ekonomikoa, inflazioa, migrazioen olatuak... Ezin dute gerra ekonomiko bat egin, edo beste mota bateko gerra bat, eta gero galdetu ea jendeak zergatik egiten duen alde. Ekonomia itotzen ari dira, eta baldin eta herritarrek bizi maila hobetu badezakete, nahiz eta atzerrian izan, batzuk aukera hori hartuko dute.
Nagoen lekuan nagoela, nik Kubako subiranotasuna defendatuko dut. Nik leialtasun hori dut nire herrialdearekiko, nire arbasoekiko, subiranotasun hori izateko borrokatu zuen jendearekiko eta borrokan jarraitzen dutenekiko. Ezin dut leialtasun hori galdu. Ukatu egiten zaigu normaltasunez, askatasunez eta modu subiranoan eraikitzeko eskubidea. Migratzen duzunean eskubide hori kendu nahi dizute, eta, behin migratuta, nire adierazpen askatasuna kendu nahi didate. Zergatik? Ni nahi dudan tokian nago, baina horrek ez du zerikusirik nire herrialdearekiko leialtasuna galtzearekin.
Gazak pairatzen duen blokeoa eta Kubak jasaten duena konpara daitezke?
Konpara daitezke, eta hori egiten dugu. Biztanleak setiatuta bizi dira, eta modurik okerrenean hiltzea espero dute. Hala ere, argi dago Palestinak modu basati eta odoltsuan jasaten duela.
Baina guk ere urtero bonba isilak jasotzen ditugu; ez dugulako eraikuntzako materialik, ez digutelako taupada markagailurik erosten uzten, eta medikuntzako materiala ez izatearen ondorioz jendea hiltzen da. Berriro diot: jasaten duguna genozidiotzat jo daiteke.
