Elkartasunaren balioa gogoan

Uztailaren 28a, 1986. Hondurasekin egiten du muga iparraldean Jinotegak, Nikaraguaren kontrako erasoetan leku beroenetakoa izateagatik ezaguna den herriak. Goizeko lehen orduetan, nazioarteko eta Nikaraguako funtzionarioek bi pick-up-etan alde egin zuten Wawilitik, 80ko hamarkadan Kontren basakeriak markatutako herritik. Matagalpa lau ordutara zuten, gune letaletik kanpo. Baina Kontra zain zegoen, eta segada bat prestatu zuen; ondorioz, hiru internazionalista eta bi nikaraguar hil ziren. Joel Fieux frantziarrak, Yvan Leyvraz suitzarrak, Bernd Koberstein alemaniarrak eta Willian Blandon eta Mario Acevedo nikaraguarrek jarritako erresistentziak ezin izan zuen etsaiaren suaren indarrarekin. Lehen ibilgailuan zihoazenak hara itzuli zirenean —balak gainditzea lortu zuten—, euren kideen gorpuak han zeuden hil aurretik akabatzea lortu zuten kontra batzuen gorpuen ondoan.

Hori bezalako historia asko dauzka Nikaraguaren hamar urteko gerrak. Baina hango mugetatik kanpo ezezaguna da Latinoamerikako eta Europako hainbat gizon eta emakumek erabaki zutela kausarekin bat egitea, euren bizitza galtzeko arriskua izanda ere. Ekintzaileok iraultzaren alde eroritakoen ikur direla gogoratu zuten atzo herritarrek, eta Internazinalistaren Eguna izendatu dute egun hori.

25 urte geroago, segada hartatik bizirik ateratzea lortu zutenek eta 80ko hamarkadako bizipen iraultzailea izan zutenek erabaki zuten dagoeneko ez daudenei memorioa historikoan leku bat egitea. Fatima Herrerak gertutik ezagutu zuen nazioarteko anonimo horien konpromisoa. 1979ko garaipen iraultzailea baino lehenagotik gerrillari, somozismoaren aurka borrokatzeko FSLNko lerroetara batu zirenen poztasuna ezagutu zuen, Latinoamerikako eta Europako ezkerreko militante haiena; ibiltzen hasi den gizarte librearen poztasun hura. Fatima Herrerak Joel Fieux libertario frantziarrarekin betikotzea erabaki zuen, zorigaiztoko egun hura heldu zen arte.

«Gizartea Herrien samurtasuna da». Orduan ministro sandinista zen Tomas Borgek esandako esaldi ezagunak itzaliko ez zen nazioarteko babesaren gogoa piztu zuen. 1979ko uztailaren 19ko garaipenarekin, gobernuak indarrean jarri zuen proiektu soziala elkartasun urakan bilakatu zen, beste kontinenteetako milaka iraultzaile eta aurrerakoi hara erakarriz. Nazio Askapenerako Fronte Sandinistak eta Nikaraguako herritarrek diktadura somozista garaitzeak konpromiso bat sorrarazi zuen nazioarteko dozenaka lagunentzat, elkartasun komiteek antolatutako brigadez harago.

Atzerritarren konpromisoa

Kafea ereitera edo eskolak eraikitzera iritsi ziren atzerritar solidario gehienak epe labur baterako, baina beste batzuk Iraultzaren zerbitzura jartzera iritsi ziren, denboraz luzeagoak ziren eginkizun politikoagoetan. Nazioarteko elkartasunak garrantzi ezinbestekoa izan zuen Nikaraguan. 1973an AEBek txiletarren esperantzak zapuztu zituzten, milaka desagertu eta hildako eragin zituen estatu kolpearen bidez. 1976an Argentinan gauza bera egin zuten, eta iraultzaile askok erabaki zuten zerbait egitea horrenbeste sarraskiren kontra. Kubak bahimendua ezarria zuen ordurako, eta Nikaraguako, El Salvadorko eta Guatemalako herritarrak matxinatzen ari ziren. Nazioarteko elkartasuna etsaiaren propaganda kontrastatzera baino urrunago zihoan.

Joel Fieux 1980an iritsi zen Nikaraguara. Faxismoaren kontrako borrokan esperientzia zuen, Bartzelonan GARI Ekintza Iraultzaileen Talde Internazionalistetan laguntzen aritu zen —katalana ikasi zuen—, eta 70eko hamarkadan Frantziako eta Alemaniako lehen komuna politikoen zerbitzura jarriak zituen bere gaitasun teknikoak eta profesionalak. Ekintza horiek denek sendotu zituzten Erdialdeko Amerikara bidean jartzeko sineste sendoak. Beste iraultzaile askok bezala, Joelek ez zuen epopeia historiko hori galtzerik nahi izan. 1980an alfabetatze kanpainan parte hartu ondoren, FSLNren begirunea bereganatu zuen Nikaraguako iparraldean gerra amaitu arte izan zuten inprenta bakarra muntatu zuenean. Alderdi sandinistaren karneta zuen kanpotar bakarra bilakatu zen eskualdean.

Baina Nikaraguako lurraldearen kontrako erasoak gogortu egin ziren 1983an eta 1984an. CIA estatubatuarrak entrenatu, armatu, ekipatu eta finantzatutako Kontrak ziren, eta herri barruraino sartzen ziren, herritarrak hiltzera eta izua zabaltzera, iraultza ahultzeko asmoz. Milaka hildako eragin zituzten kooperatiben eta estatuaren produkzio zentroen kontrako erasoek, ibilgailuen kontrako segadek, ekintzaileen eta iraultzaren gobernuaren funtzionarioen aurkakoek, hala nola ekonomiari egindakoek. 1984an kontrairaultzak kafea jasotzea eragoztea izan zuen helburu. Eta, orduan, estatuaren milaka funtzionario —horien artean hainbat internazionalista— ikasleekin mobilizatu ziren iparraldeko mendietako gerran, uzta ziurtatzeko. Jinotegan Kontrak eraso zion La Sorpresa etxaldea zegoen. Hamalau nekazari, emakumeak eta haurrak tartean, basakeriaz hil zituzten. Hurrengo egunean Ronal Paredes Joelen lagun eta FSLNren Jinotegako arduraduna erori zen segada batean, kazetari batekin batera, La Sorpresan bizirik ateratzea lortu zutenak laguntzera joan zirenean.

Joelek, kolpe gogor hura dedikazio gehiagorekin gainditu beharra zeukala sentitu zuen, sormen eta ausardia gehiagorekin. Eskualde osorako irrati komunikazio sarea diseinatu zuen, irratiak jarriz, sakelakoak eta finkoak, edozein eraso edo larrialdi saihesteko asmoz. Antenen probak egiten ari zela erreskatatu behar izan zuen armadaren helikoptero batek, muinoa Kontrak inguratua zuelako.

Joelek eta beste hainbat internazionalistak oso ongi ezagutzen zuten Pelo de Oro, Yvan Leyvraz suitzarra. Bere herrialdeko armadatik desertatu eta hiru hilabeteko kartzela zigorrera kondenatu ondoren, 1983an Nikaraguara joatea erabaki zuen, eta Matagalpan Etxebizitza Ministerioan lanpostu garrantzitsua izan zuen, gerrak desplazatutakoentzat egin zituzten eraikinak koordinatzen. Kontren gehiegikerien lekuko izan zen, eta milizietan sartzea erabaki zuen.

Komunista alemaniarra

Matagalpako nazioarteko komunitate txikia sendotu zuen Frieburge herritik iritsitako alemaniarrak. 1983an Nikaraguara egin zuen lehen bidaiaren ondoren —Gazte Sandinisten inprenta muntatzen lagundu zuen—, Bernd Koberstein Alemaniako Alderdi Komunistako kidea berriz ere 1986an itzuli zen. Motxilan zeraman Wiwilin edateko ur ona ezartzeko proiektua, gerra gunearen erdi-erdian. Urte hartako ekainean justu-justu ihes egin zion heriotzari. Ibilgailu batean zihoazela, aurreko kamioia bat-batean geratu egin zen gaizki estalitako tankeen kontrako mina bat ikusi zuenean. Handik ez oso urrun, San Jose de Bocayn, hilabete hartan Ambrosio Mogorron euskal erizaina eta hainbat emakume eta haur hil zituen gisako mina batek. Bernd Joelekin eta Yvanekin batu zen Wiwilira egin zuten azken bidaian.

Aholkulari, mediku eta tekniko gisa askotan joan ziren gerra gunera. Denek zekiten egunen batean edo bestean segadaren bat jasan zezaketela. Alemaniatik, Suitzatik, Frantziatik, Euskal Herritik edo Belgikatik iritsi ziren, eta beste askorentzat bezala —txiletar, uruguaitar, argentinar, venezuelar, kolonbiar eta kubatar—, Nikaraguako mendiak izan ziren haien azken etxeak.