Artur Mas (Bartzelona, 1956) deliberatua dago alderdietako militantziatik urrundu eta bere soslai instituzionala indartzera, Generalitateko presidentea izana den aldetik. Bartzelonako Robert jauregian daukan bulegoan eman du elkarrizketa hau, eta, kontu auzitegiaren eta Azaroaren 9ko sententziari Europan jarritako errekurtsoaren zain dagoen honetan, bere egoera pertsonala eta politikoa aztertu du, baita iritzia eman ere Junts Per Catalunyaren eta gainerako alderdien inguruan. Dioenez, Katalunian zentrala izango den alderdi baten falta sumatzen du, CiUk zeukan lekua hartuko duen alderdi batena, eta kritikatu egin ditu hala elkarrizketa mahaia nola CUPek hirugarren erreferendumerako egindako proposamena. Orain izango balitz presidente, esan duenez, bestela jokatuko luke.
Zertan da zure kasua kontu auzitegian? Ba al dakizu noiz izango den epaiketa?
Ez dakigu ezertxo ere. Batzuetan, «no news, good news» esaten du jendeak, baina guretzat ez da hala, baizik «no news, bad news». Beti gabiltza berdin. Azken lauzpabost urteotan, beti jarri behar izan dugu jokalekurik okerrenean. Hemendik aurrera bestela izango ote den, hori ez dakigu.
Oraindik ere enbargatuta daukate zure etxea…
Bai, enbargatuta daukate oraindik, Quico Homsena, Jordi Vilajoanarena, Irene Rigaurena eta Joana Ortegarena bezala. Bost gaude horrela, 2014ko azaroaren 9ko kausagatik; kontua da kausa hori Elkartasun Kutxak finantzatua dagoela, azken zentimoraino. Hortaz, kontu auzitegiak diru guztia dauka, eta, horrez gainera, bost etxe. Onartezina da, ulertezina, baina horrelaxe gaude oraindik. Jada aske utziak behar zuten etxe horiek; gainera, Homsek eta biok etxea berreskuratu beharra dugu Atzerri Gaietan ireki diguten kausa berrian berme moduan aurkezteko. Izan ere, batzuoi alderdiek ez digute batere lagundu ondasun aldetik: geureak jarri behar izan ditugu. Eta, nire kasuan, Azaroaren 9aren harira lehendik enbargatua zidaten etxe bera da.
Nolakoa da halako lasta batekin bizi beharra?
Nik ikasi egin dut horrekin bizitzen. Batetik, urte asko direlako jada. Bestetik, oraindik ere urte batzu-batzuk pasatu beharko ditudalako horrela. Eta, azkenik, egun batera ezkero ondorioztatzen duzulako jende horrek etxea bahitu diezazukeela beharbada, baina ezin dizula bahitu bizimina; ezta motibazioa ere, ez ilusioa, ez egunerokoa, zuk ez baduzu nahi. Eta horrela aurrera egiteko entrenatu naiz ni. Egunean egunekoa bizi dut.
Kontu auzitegiak berretsi egin zuen Azaroaren 9aren inguruko sententzia. Noiz jarriko duzue errekurtsoa Europako instantzietan?
Horretan gabiltza. Ez dakit modu formalean eginda dagoen eskea. Homs Europako auzitegietara iritsia da Azaroaren 9aren harira, eta nik ere erabakia dut beste hainbeste egitea; nahiz eta jakin Europako ebazpena datorrenean, gure aldekoa izanik ere, kalte ordaina berandu iritsiko dela, kaltea egina baitago: inhabilitatu egin gaituzte, isunak jarri dizkigute, etxebizitzak enbargatu.
Duela egun batzuk, La Vanguardia-ko elkarrizketa batean, esan zenuen ez zinela militatzen hasiko Centremen, Angels Chaconen alderdian. Zergatik?
Hori esan nuen, bai, baina ez hori bakarrik: esan nuen ez naizela sartuko ez Centremen eta ez beste ezein alderditan. Alderdi bateko militante gisa egin dudan bizimodu politikoa amaitu da.
PDeCATen oinarriko militantea izango naiz hura existitu bitartean, baina inolako garrantzirik hartu gabe, ezein erabakitan inolako pisurik izan gabe; are gehiago: hauxe dut azken militantzia politikoa, hemendik aurrera ez dut-eta nahi halako besterik, alderdikorik. Ez dut urrundu nahi politikatik, baina alderdietako militantziatik bai. Eta Centremekin, gauza bera: ez dut beste ezein alderditako kide izan nahi. Hogeita hamar urte pasatxo eman ditut alderdi politikoetan militatzen, batez ere Convergencia Democratican. Eta, niretzat, etapa hori amaitu da. Hemendik aurrera, gehiago azpimarratu nahi dut herrialdeko presidente ohi gisa dudan soslai instituzionala.
Alderdi aldetik, zurtz sentitzen zara? Duela egun batzuk, Irene Rigauk honela esan zien La2 kateari eta Radio4ri elkarrizketa batean: «Konbergentea naiz, baina ez daukat alderdirik».
Ni ere sentitzen naiz konbergentea. Ezin dut esan alderdirik ez dudanik, hala PDeCATen nola Juntsen lagun onak eta erreferente onak baititut; eta, hauteskundeak etorri, eta haien alde bozkatzen dut. Baina konbergente sentitzen naiz, eta Katalunian guk luzaroan hartu genuen espazio hori hartuko duen alderdi zentral baten falta sumatzen dut: alderdi bat behar adinako indarra eta kemena izango duena alderdi hegemoniko bihurtzeko.
Gaur egun, oso zatituta dago politika, oso, eta zinez zaila da lidergo benetan sendoak edo benetan indartsuak sortzea. Gauza txikiagoak egiten ditugu; baten batek esango du gauza pluralagoak egiten ditugula, baina gauza txikiagoak dira, eta masa kritiko bat falta zaie herrialde proiektu bat indartsu gidatzeko. Halaxe gertatzen zaie ERCri, PSCri, Juntsi: bakar batek ere ez du lortzen, bere kabuz, herrialdeko erreferente nagusia izateko adinako indarrik. Convergencia halakoxea izan zen urte askoan, eta CiU ere bai.
Zatiketak zatiketa, espazio hori ez al du ERCk betetzen gaur egun, Generalitateko presidentetzan dagoenez gero?
Ez dut uste. Badute asmoa, eta Kataluniako alderdi zentralago hori izateko gogoa ere bai, antza; baina gauza bat da gogoa edukitzea, eta beste bat hori egia bihurtzea. Iruditzen zait ez dutela lortu. Horren froga da PSCren, ERCren eta Juntsen artean apenas dagoela alderik diputatu kopuruan. Beste garai batzuetan, alderdi batek nabarmen irabazten zituen bozak, eta gero gobernatzeko modua izango zuen edo ez zuen izango, batzuetan oposizioan geratzen ginen-eta, baina alderdi hark edukitzen zuen ordezkari gehien parlamentuan, eta, maiz, alde handi samarra aterata, gainera, bigarrenari. Orain ez dago halakorik.
Orain begiratuta, hanka sartzea izan al zen CDC likidatzea?
Ez zitzaigun hala iruditu... Pujol presidenteak aitortutakoak aitortu ondoren, CDC oso kaltetuta geratu zen tresna politiko gisa, baina konbergentziaren proiektua alderdi batetik haragokoa zen: herrialde proiektu bat zen. Hori salbatu nahi genuen guk, eta, aurrera jarrai zezan, tresna aldatzea erabaki genuen. Oso helburu positiboa zen. Gero gerokoak etorri dira, bai, baina hori besterik da. Ordu hartan, argi geneukan horrela jokatu behar genuela. Eta Convergenciako militanteen %70ek eman zuten pausoa alderdia PDeCat bihurtzeko.
Zer harreman duzu Carles Puigdemontekin?
Oso harreman ona, eta ez da sekula ere hautsi, baizik alderantziz. Aurrez aurreko harremana dugu: urtean zenbait aldiz bisitan joaten naiz Waterloora. Asmoa dut aste gutxi batzuk barru berriz ere joateko, iaz ere pare bat aldiz egin bezala, eta, hemendik aurrera, politikaren lehen lerrotik kanpo nagoenez, eta ez dudanez inolako posizio berezirik edukitzeko asmorik, espero dut ez dugula, nolabait esateko, gatazkarik izango ni lehen lerroan banengo desadostasunak piztuko lizkiguketen zenbait kontu politikorengatik.
Eta Jordi Sanchezekin?
Jordi Sanchezekin oso harreman estua izan dut beti: bakoitza zer ideologiatatik datorren ikusita inork pentsa lezakeen baino harreman estuagoa. Estimu handitan daukat; oso iritzi ona dut hari buruz. Ez naiz etengabe-etengabe egon harekin harremanetan, berak lan handia izaten baitu beti, eta oso lanpetuta baitabil Junts eraiki nahian, baina oso harreman ona daukagu duela aspaldi-aspalditik. Hain zuzen, nik politikan hartu ditudan erabaki askotan besteak beste Jordi Sanchez izan dut beti solaskide, hala nola Junts Pel Si eratzea erabaki nuenean plataforma bateratu handi bat, zoritxarrez zatitu egin zena, edo 2016ko urtarrilean bazterrera pauso bat eman nuenean.
Nola dago Junts gaur egun?
Eratzeko eta sendotzeko fasean dago, baina halako indefinizio ideologiko bat dauka oraindik, eta zeregin batzuk ere bai: adibidez, hobeto zehaztea zein diren alderdiko eta instituzioetako liderrak. Udal hauteskundeak datoz orain, eta bazegoen modua argiago esateko zein izango diren buruzagiak. Gero Kataluniako hauteskundeak etorriko dira, eta badakigu azkenekoetan Laura Borras izan zela hautagaia, baina ez dakigu zein izango den hurrengoa.
Aldiz, ederki dakigu sozialistek Salvador Illa dutela eta ERCk Pere Aragones presidentea. Halako gauzak zehaztu gabe daude Juntsen, eta pentsatzen dut datozen hilabeteetan argitu beharko dituztela. Dena dela, kanpotik ematen dut iritzia, ez bainaiz Juntseko militantea, eta ez bainaiz izango.
Gero eta gehiago aipatzen da Giro kontseilaria izango dela agian hautagai. Zer iritzi duzu?
Haren lagun min-mina naiz; iritzi oso ona ematen badut, nabarmenegi geratuko da.
Juntsen buru bihurtuko balitz, beharbada gehiago zehaztuko litzateke aipatzen zenuen indefinizio ideologiko hori, zentro-eskuinerantz.
Erabaki hori Juntsen esku dago. Nik zera besterik ezin dut esan: lehiakide dituen alderdi batzuek, hala nola PSCk eta ERCk, zehaztuago dituztela nortzuk diren alderdiko eta instituzioetako buruak, eta Juntsek, berriz, ez duela hain zehaztuta. Eta, honen inguruan ezer ondoriozta badezaket, hori da garrantzitsua dela halako lidergoak argi zehaztuta edukitzea.
Eta uste duzu bide horri segitu beharko lioketela? Zeren Juntseko sektore batzuek ezkerrekotzat baitaukate beren burua.
Ezin dut esan nork izan behar duen Juntsen hautagaia. Haiek erabaki behar dute hori, beren mekanismoen bidez, eta kito. Ez da nire lana, ezta nire funtzioa ere.
Oraingo egoeran, zer esango zenuke?
Ez dagoenez batasunik, ez proiektu estrategiko bateraturik, ez dagoenez ez norabiderik eta ez iparrik, ez du merezi jende gehiago sakrifikatzea. Sinbolismo hutsagatik sakrifikatzeak ez du zentzu handirik. Kaltetu askotxo ditugu jada. Gehitxo. Ez dago hutsaren truke gehiago eman beharrik.
Oraintsu bete da urtea iazko otsailaren 14ko bozetatik. Zer deritzozu elkarrizketa mahaia ez atzera ez aurrera egoteari?
Argi eta garbi erakusten du elkarrizketa mahai hori helburu batekin eratu zela, baina ez duela ez behar bezalako ibilbiderik eta ez etorkizunik helburu hori betetzeko, hau da, Kataluniaren eta Espainiako Estatuaren arteko gatazkari konponbidea aurkitzeko. Elkarrizketa mahai bat, gatazka politiko bat konpontzeko da, soluzioak aurkitzeko. Eta argi dago ez dutela bakar bat ere aurkituko. Biltzeko kapaz ere ez dira-eta. Elkarrizketaren kontzeptuaren alde nago, proiektu subiranistan beti altxatu izan baitugu bandera hori. Baina gauza bat da elkarrizketarako bandera goian edukitzea, eta beste bat, oso ezberdina, pentsatzea elkarrizketa mahai horretatik konponbideren bat aterako dela. Alde horretatik, engainagarri bat da. Beste dezepzio bat baino ez digu ekarriko.
CUP da proposamen alternatibo bat zehaztu duen bakarra: galdeketa bat egitea legealdion.
CUPek galdera funtsezko honi erantzun behar dio: eta biharamunean zer? Nola eramango gaitu hirugarren erreferendumak behin betiko garaipenera eta nazioarteko aitortzara? Nola kudeatuko dute administrazio eta entitate subiranistek, oraingo honetan galdeketaren emaitza aplikatu ahal izan dadin? Nola eragotziko dute estatuak 155.a ezartzea? Ez badigute esplikatzen nola, oso erraza da hirugarren erreferendumaren bandera astintzea.
Generalitateko presidente bazina, zer bidetatik joko zenuke?
Bi lehentasun oso argi izango nituzke. Lehena, egin behar den guztia egitea subiranisten batasun estrategikoa berregiteko. Batasun estrategikorik eta elkarrenganako konfiantzarik ezean, ez goaz inora, argi geratu den bezala. Bigarren lehentasuna, berriz, hauxe litzateke: ulertaraztea proiektu subiranistaren lidergoa ezin dela geratu instituzio autonomikoen gain. Generalitatea ezin da jarri proiektu subiranistaren buru, hura estatuak kontrolatzen baitu azken-azkeneraino. Estatuari erraza zaio nahi duenean hari bidea etetea.
Politika instituzionala prozesuaren lidergotik bereiziz gero, ez ote litzateke jendearen gain geratuko erantzukizun penala eta judiziala, politikarien eta alderdien gain geratu beharrean?
Ez. Rolak bereizteaz hitz egiten dudanean, esan nahi dut instituzio publikoek gobernatu egin behar dutela; eta alderdiek eta entitateek, denek batera, prozesu subiranistaren buru izan behar dutela. Prozesuaren lider izateko zeregin horretan, bai: alderdiek ahots nabarmena dute.
Gobernuak murgiltze eredua defendatu behar luke, eta ikas-saioen %25 gaztelaniaz emateko betebeharra ez aplikatu?
Gobernuak onartu egin behar ditu epaiak, baina aplikatu beharrik ez dauka. Nola egiten den hori? Ba, sotiltasunez. Gauza bat da epaia onartzea, eta bestea bideak aurkitzea hizkuntz murgiltzearen eredu bat defendatzeko, eredu hori defendatu behar baita orain.
Aplikatzeko itxurak egitea?
Mekanismo batzuk aurkitzea aldatu ezingo dugun egoera judizial eta legal bati irtenbidea emateko. Jokaleku honetan, nola egin ditzaket gauzak muin-muinekoari eusteko? Hor azkarra eta iaioa izan beharra dago, eta ez dago dena lau haizeetara kontatu beharrik. Duela mende askotatik Espainian Kataluniaz esan izan duten horixe bera da: «Lor dadila nahi dena, baina ez dadila antzeman nola».
