Egoera bideratu ezinik

AEBen, Erresuma Batuaren eta Australiaren arteko Aukus akordioak irekitako zauriak ixtetik urrun daude oraindik. AEBetako presidente Joe Bidenek eta Frantziako haren homologo Emmanuel Macronek telefonoz hitz egin zuten atzo, eta urriaren amaieran aurrez aurre biltzeko konpromisoa hartu zuten. Australiako Gobernua, berriz, Eliseoarekin mintzatzeko zain dago, hark «traizio» egitea leporatu ostean. Parisek iragarri du «gogor» jokatuko duela Canberrarekin, eta azaldu urpekoak erosteko akordioa hautsi izanak 900 milioi euroko kostua eragin diezaiokeela.

«Bizkarretik labankada bat» jasotzea bezalakoxea. Hala definitu zuen Frantziako Atzerri ministro Jean-Yves Le Drianek Australiaren jokabideak Parisen izan duen eragina. Bruno Le Maire Ekonomia ministroak, berriz, Washington jarri zuen atzo jomugan, esanez hark «ardura estrategiko bakar bat» duela: Txina. Hala, EB Europako Batasuneko kideei «begiak irekitzeko» eskatu zien, aurreko asteko erabakiak batasunaren etorkizunean eragina izango duelakoan. Haren ustez, irakasgaia argia da: EBk «independentzia estrategiko bat» eraiki behar du, eta AEBen «esaneko aliatu» izateari utzi. «Bihar legez kanpoko migrazioarekin arazo handi bat badago, Afrikatik datorren terrorismoarekin arazoren bat badago, nork babestuko gaitu? Guk geuk soilik», gehitu zuen France Info irrati katean eginiko elkarrizketan.

Halere, tonua lasaiagoa izan zen Macronen eta Bidenen arteko elkarrizketan. Bigarrenak eskatuta, «normaltasunera itzultzeko» balioko duen dei bat egin zuten, AEBetako Prentsa Idazkari Jen Psakiren esanetan. Hartan, urriaren amaieran Europan batzartzeko konpromisoa jartzetik haratago —data horietan dira egitekoak G20 goi bilera, Erroman—, gauzak guztiz ongi ez egin izana onartu zuen AEBetako presidenteak; zehazki, gaia Frantziarekin tratatu ez izana. Psakik, baina, ez zuen argitu hark barkamenik eskatu ote zuen.

Indo-pazifikoko egoerari dagokionez, berriz, Frantziak eta EBk eremuari emaniko garrantzia estrategikoa txalotu zuen Bidenek, eta batasunak «defentsa indartsuago bat» garatzearen alde agertu zen, horrek nazioarteko segurtasunean lagundu dezakeelakoan. Asia hego-ekialdeari soilik ez, ordea, errebotez bada ere, Afrikako egoerari ere eragin dio liskarrak. Izan ere, EBko estatu kideek Sahelen martxan dituzten «operazio antiterroristei» babes handiagoa emateko asmoa adierazi zuen Etxe Zuriak.

EBko diplomaziaburu Josep Borrellek bilera horrek bien arteko tentsioa baretzeko balio izatea espero du: «Ziur naiz batera egingo dugula lan». Halere, hark ere itsusitu egin du akordioa eurak kontuan hartu izan gabe itxi izana, eta aferak, Frantziari soilik ez, batasun osoari eragiten diola nabarmendu du.

Australiari entzungor

Aurrerapenik izan ez dutenak Canberraren eta Parisen arteko harremanak izan dira. Australiako lehen ministro Scott Morrisonek atzo azaldu zuen Macronekin hitz egiten saiatu dela azken astean, baina ez duela erantzunik jaso: «Pazientzia izango dugu. Ulertzen dugu haien atsekabea». Halere, bere jarrera defendatu zuen, argudiatuta «Australiaren segurtasun nazionaleko interesen» mesedetan jardun zuela, eta erabakiak eragindako ondorioei erantzuteko prest dagoela.

Aste hasieran, Frantziako Defentsa Ministerioak argitaratu zuen Australiak urpekoak erosteko akordioa berresten zuen mezu bat bidali zuela Parisera, Aukus akordioaren berri eman zuten egun berean. Motzean, «kontratuaren hurrengo faseari hasiera emateari» baietza eman zion Canberrak, ministerioko bozeramaile Herve Grandjeanen esanetan.

Oso bestelakoa da, ordea, Australiako Gobernuaren bertsioa. Herrialde hartako Defentsa Ministerioaren arabera, mezu bat bidali zuten Canberratik, baina AEBekin eta Erresuma Batuarekin defentsa akordioa itxi baino egun bat lehenago egin zen, eta hartan ez zen konpromiso berririk adierazten. Are gehiago, defendatu zuen Naval Group kontratistarekin —urpekoak egitearen arduraduna— sinatutako akordioak tratua bertan behera uzteko aukera ematen diola, zigor ekonomiko bat ordaintzearen truke. Hori 900 milioi euro ingurukoa izateko lan egingo du Parisek.

Australiak Naval Group enpresak eginiko hamabi urpeko erosteko konpromisoa hartu zuen 2016an. Operazioak, denera, 56.000 milioi euro inguruko balioa izango zukeen, baina hilaren 15ean akordioa haustea erabaki zuen Canberrak. Egun berean, Aukus ituna sinatu zuen AEBekin eta Erresuma Batuarekin. Haren arabera, bi estatu horiek propultsio nukleardun urpekoak egiteko beharrezko teknologia emango diote Australiako armadari, baita horiek eraikitzeko laguntza ere.

Frantziarekin eginiko tratua hautsi izanak urteko diru iturrien %10 galtzea suposatzen du Naval Group enpresarentzat, eta kalteak eragingo ditu harekin lan egiten duten enpresetan ere. Parisentzat, ordea, eragina ez da ekonomikoa soilik. Akordioak Hego Txinako itsasoan izango du eragin nabarmenena, baina baita Ozeano Barean ere. Han hainbat uhartedi ditu Frantziak —hala nola, Kaledonia Berria eta Polinesia Frantsesa—, eta, beraz, interes geoestrategikoak.

AEBen helburua hark eta haren aliatuek Hego Txinako itsasoan, eta inguruko herrialdeetako ekonomian, duten presentzia areagotzea da, Pekinen kaltetan. Hala, inguruko gobernuek irakurketa ezberdinak egin dituzte. Txinako Gobernua izan da kritikoena, eta akordioak lasterketa armamentistiko bat eragin dezakeela salatu du. Zalantzak azaldu dituzte ASEAN Asiako Hego-ekialdeko Nazioen Erkidegoko hainbat kidek ere, besteak beste, Malaysiak eta Indonesiak. Kontrara, Filipinek eta Singapurrek uste dute mugimenduek indarren oreka bat erabat dezakeela eremuan.