Azaroak 6, astelehena
Hogeita hamaikagarren eguna. Gaur goizean Mohammed Al-Jaja hil dute, eta haren familia guztia. Berria jakin orduko, negarrez hasi naiz, ezin sinetsi. Atzo bertan egon ginen elkarrekin, prentsaren eraikinean. Ni zaintzen ibili zen, niri hanka sendatzen laguntzen. Azken lau asteetan prentsaren eraikinera etorri izan da Mohammed, balen kontrako «Prentsa» jaka urdin bat soinean, eta gurekin hizketan egon da. Kazetari lanetan ez ezik, erakunde sozialentzat eta laguntza taldeentzat lanean ere ibiltzen zen. Okindegietako eta supermerkatuetako langileekin hitz egiten pasatu du denbora gehiena gerra honetan, UNRWAren eskoletara desplazatutakoentzako ogi eta jaki bila. Lan horiek guztiak egiteaz gainera, denbora hartu du tarte batzuetan guregana etorri eta egoeraren larriaz gogoeta egiteko, eta aurreko erasoekin konparatzeko oraingoa, eta gerraosteko etorkizunean zer egin pentsatzeko. Orain, ordea, etorkizunik ez du; ez Mohammedek, ez haren familiak. Prentsaren eraikineko atean egon nintzen harekin atzo, eta esan nion ez gelditzeko bere etxean, Nasser auzoan, han dena arriskutsuegia zela eta. Al-Xifa ospitalea dagoen kale berean bizi baitziren. Bilalek esan zion ekartzeko familia prentsaren eraikinera gau hartan bertan.
Hark, ordea, ezetz. Eta, bazihoala, esan zigun: «Bihar egongo gara».
Joan Gazako egunerokoa-ren hasierara
Wissam bisitatzera joan naizenean, Mohammeden gorpua ikusi dut ospitalearen kanpoaldean, lurrean, dozena bat gorpuren artean, bart Al-Xatiko kanpalekuaren eta Nasser auzoaren kontra egindako erasoen harrapakinak denak. Hasieran ez naiz ohartu bera zela; jaka urdina ikusi dut hasieran, eta pentsatu dut: «Pena, beste kazetari bat». Ez zait burutik pasatu ere egin bera zenik. Ezta inondik ere… Atzo egon ginen elkarrekin, eta herenegun ere bai, eta joan den astean, eta duela bi aste…
Orain ez dut izango bazkari garaian ogia nori eskatu. Azken aste honetan, egunero-egunero bost ogi pakete ekarri ditu Mohammedek prentsaren eraikinera, lagunen artean banatzeko, gure artean banatzeko. Hala, astebete pasatxoan, gainetik kendu dut ogi bila aritu beharraren larritasuna. Batzuetan, noski, ez zuen eskuratzen, eta errudun sentitzen zen esku hutsik azaltzen bazen. «Ondo da», esaten zuen. «Gizonak bizirik iraun dezake ogirik gabe ere». Orain Mohammed gabe iraun beharko dugu bizirik. Hari begira nago orain telefonoko argazki batean, bezperan izan genuen elkarrizketa gogoan… Kontatu zigun zer beldur eta zer asmo zituen tankeak erretiratzen zirenerako. Emaztea eta seme-alabak Europara eraman nahi zituen oporretan. «Hilabete ibiliko gara kanpoan», esan zuen. Nik, berriz, harrituta galdetu nion: «Benetan alde egiteko asmotan zabiltza?». Eta hark, tinko: «Ez. Etorkizuna hobea izango da Gazan». Bene-benetan esan zuen. Bere bizitza eta ibilbide osoa eman du Gazari eta gazatarrei laguntzen.
Bilalen ondoan eserita egon naiz luzaro, biok isilik. Gero, isiltasuna hautsi dut: «Bat falta zaigu orain. Hiru izaten ginen gela honetan. Orain, bi gara.
«Batzuetan, noski, ez zuen ogirik eskuratzen, eta errudun sentitzen zen esku hutsik azaltzen bazen. 'Ondo da', esaten zuen. 'Gizonak bizirik iraun dezake ogirik gabe ere'. Orain Mohammed gabe iraun beharko dugu bizirik».
Hiru mosketariak bezalakoak ginen. Imajinatzen genuen tinko eutsiko geniola harik eta tankeak atera bertara iritsi arte; orduan bakarrik behartuko gintuzten irtetera, eskuburdinak jarrita edo, segur aski, bridatuta. Ez zeukan inolako zentzurik Israelgo armadari bere asmoa betetzen laguntzeak eta hiria eta iparralde osoa ebakuatzeak. Hegoaldea ere arriskutsua da, berdin-berdin. Osasun Ministerioaren arabera, hildakoen %42 hegoaldean hil dira. Atzo eta herenegun, Israelgo armadaren bozeramaileak iragarri zuen herritarrak hegoalderantz atera ahalko zirela Salah ad-Din izeneko errepidetik, arratsaldeko ordu batetik lauretara bitarte. Jende askok egin zion kasu, eta, hala eta guztiz ere, bidean bonbardatu eta hil zituzten. Israeldarrek eskumena dute lehenago esan duten guztiaren aurka egiteko, «segurtasun arrazoiak» argudiatuta. Bidetik desbideratuz gero, pausaldi bat eginez gero edo soldaduen susmoa piztu duen zerbait eramanez gero aldean, «segurtasun arrazoi bat» bihur zaitezke bat-batean. Gainera, noiznahi, beharbada autotik atera beharko duzu, edo zoazen garraiobidetik, eta hurrengo hiruzpalau kilometroak oinez egin. Ezin aldean ezer eraman: nortasun agiria baino ez, eskuan. Zenbaitek diotenez, soldadu israeldarrak gizonak biluzarazten ari dira, kamiseta hutsean gera daitezen. Halako umiliazioak ikusita edo halakoen berri izanda, askok erabaki dute iparraldera itzultzea.
Al-Xifako ospitaleko laugarren solairuko leihotik, izugarria da ikuspegia. Gorpuak nonahi, lurrean sakabanatuta. Kamerariak elkarrizketatuen inguruan bildu-bildu eginda. Neskatila batzuk elkarrekin jolasean, jostailu batzuk hartuta. Gizon bat eta emakume bat kanpadenda bat muntatzen familiarentzat, leku pixka bat egin nahian seme-alabentzat eta berentzat. Hiru anbulantzia iritsi dira, bart gaueko bonbardaketetan hildako jende gehiago ekarriz. Dozena bat gizon ilaran daude bizartegiaren aurrean, ilea mozteko zain. Neska gazte bat hijaba ondo jartzen ari da, egokiago geratzeko buruan. Ordubete eman dut Al-Xifako hiri berri honi begira: lehen Gaza esaten zitzaion hiri batetik etorritako iheslariek eratutako hiri bat da.
Bart, Al-Xatiko kanpalekuari eraso zioten bonbaz, eta iparralde ia guztia suntsitu zuten. Erizain batek honela galdetu dio zauritu bati: «Zer gertatu da?». Eta hark erantzun: «Ez naiz gogoratzen. Gogoan dudan azken gauza da bulegoan nengoela, botila bat urez betetzen. Hamabost lagun geunden han».
«Al-Xifako ospitaleko laugarren solairuko leihotik, izugarria da ikuspegia. Gorpuak nonahi, lurrean sakabanatuta».
F16 abioiek Jaffa-ko meskitari ere eraso zioten bart; Farajen etxetik gertu dago. Ohituta gaude erasoak hain hurbil izatera. Ia gauero izaten dira. Gure etxean kristalik ez dauka leiho bakar batek ere; azkena atzo lehertu zen. Aterik ere ez da gelditzen gontzetan jarria. Dena berdin leku guztietan: soinuak, eztandak, kea eta sua. Goizaldeko ordu biak eta laurden ziren. Leihotik begiratu, eta kea ikusi dut berehala, zerurantz igotzen. Oraingoan, hondakinik ez. Inor ez da zauritu. Gure etxean ez behintzat. Desastre hutsa da etxea bart gauetik, baina bertan bizi gaitezke oraindik. Berriro lokartu nintzen. Egia esan, ohitu naiz bizimodu honetara. Ahal dudan guztietan, burua burkoan jarri eta lotan saiatzen naiz. Beti esnatzen nau eztandaren batek, luze gabe; ahalik eta gehiena aprobetxatu behar dut.
Gaur goizean esnatu naizenetik, ezin izan naiz ezertan kontzentratu. Prentsaren eraikinean, etengabe pentsatzen aritu naiz hortxe azalduko dela Mohammed Al-Jaja bat-batean, albisteren bat, txisteren bat eta agian ogi pixka bat ekartzera, eta aldiro-aldiro harritu naiz gogoratuta ezetz, ez dela etorriko.
Gero eta txikiagoa da hiria. Egunetik egunera leku gutxiago dugu erabiltzeko, mugitzeko, lo egiteko, arnasa hartzeko. Supermerkatu gutxiago, okindegi gutxiago, jaki gutxiago, farmazia gutxiago eta jende maite gutxiago. Murrizten ari da hiria, ketan eta hautsetan desagertzen. Hondakin metastasiak ditu orain: noranahi hedatzen ari zaizkio, gaitz bat bezala. Argazki bat, gai nagusia ezabaturik eta hondoa bakarrik ikusgai: halakoxea da Gaza orain.
Hurrengo atala: «Gaza husten ari da ziztuan, odolusten»
Atef Abu Saif Palestinako Aginte Nazionaleko Kultura ministroa eta idazlea da. Urriaren 7an Gazan zen, eta han gelditzea erabaki zuen Israelen erasoa hasi zenean. Bertatik idazten ari den egunerokoa BERRIAren esku jarri du, eta egunez egun argitaratuko da.
