«Armekin edo armarik gabe, FARCek beti politika egin du»

FARC-EP Kolonbiako Indar Armatu Iraultzaileak-Herriaren Armadako komandantea eta gobernuarekiko Negoziazio Mahaian gerrillaren ordezkaritza burua ere badena elkarrizketatu du BERRIAk Habanan. Bake negoziazioen gaur egungo une erabakigarriari buruzko ikuspegi zabal bat eman du, eta Batzar Nazional Konstituziogile baten premia nabarmendu du.

Bake negoziazioak hasi zenituztenetik urte eta erdi igarota, zer balantze egiten duzu? Zenbat aurreratu da eta zer falta da zehazteko zeuok alor horretan ezarritako estrategian?

Aurrerapauso nabarmenak eman ditugula iruditzen zait. Esku artean dauzkagu hiru atal, zatikako hiru akordio: legez kanpoko drogei —oso gai arantzatsu bat—, lurrei eta parte hartze politikoari dagozkienak. Horri guztiari buruz, aurrerago heltzekotan utzi ditugu 28 salbuespen, guztiak oso garrantzitsuak.

Salbuetsitako gai horietako bat latifundioei dagokiena da?

Latifundioaren arazoa hor dago, bai. Kolonbiako Gobernuak ez dio horri heldu nahi izan, zeren, haren argudioen arabera, gisa horretako neurri batek berriro paramilitarismoaren deabruak pitz baititzake. Lurraren atzerritartzeari muga jartzeko gure proposamen bat ere oso uzkur hartu du gobernuak. Beste gai giltzarri bat, meatzaritzako ustiaketa energetikoari eta horren gizarte eta ingurumen eraginari buruzkoa da.

Azpimarratu dugu, baita ere, ezinbestekoa dela estatuak Segurtasun Nazionalaren Doktrina, barne etsaiaren kontzeptu hori, baztertzea eta paramilitarismoaren arazoa behin betiko konpontzea. Inor ez dadila Kolonbian bere ideiengatik jazarria izan, eta, are gutxiago, eraila. Halaber, egiturazko erreforma batzuk azkartu egin behar dira —hauteskunde sistemaren politika, esaterako—, eta baita herrialde osoak eskatzen duen bat ere: sistema judizial ustel eta erabat mendekoaren eraberritzea. Batzar Konstituziogile baten bidetik, hori guztia posible ikusten dugu guk.

Egiazki, zeuk aipatzen dituzun aurrerapen horiek guztiak izan dira; baina, hein berean, agerikoa da Kolonbiako lurraldean ez dela jasotzen mahaian hitzartutako gehiena. Zer iritzi du FARC-EPk errealitate horri buruz?

Gobernuaren erretorikaren eta benetan gertatzen ari denaren arteko koherentzia faltaren erakusle argi bat iruditzen zaigu. Zailtasunen aurrean indar apur bat biltzeko, aldi berean legeak onartzen ari da gobernua, mahaian jada onartu ditugun gauzak atzenduz.

Adibidez?

Lugorriei buruzko lege proiektu bat badago, zeinak, lurrik gabeko nekazariak babestu beharrean, kapital finantzarioaren alde egin nahi duen. Mahaian protesta gogor bat ere egin dugu, ez baita posible giza eskubideen aldeko ekintzaileak hiltzen edo biktimak are biktimago bihurtzea jarraitzea. Gertatu egin baita bakea segurtatzeko gure esku dagoen guztia egin behar dugula esatera Habanara etorri zaigun jende asko, gero, Kolonbiara itzuli direnean, erreprimitu, jazarri eta mehatxatu egin dituztela.

AEBetako Gobernuak duela gutxi berretsi du bere gizonetako bat, Bernard Aronson, ordezkari gisa ariko dela Kolonbiako bake prozesuan. Zer iritzi duzue esku hartze horri buruz?

Begi onez hartu dugu, jakina baitaKolonbiako egunerokoan AEBek oso pisu handia dutela alor politikoan, sozialean, ekonomikoan eta militarrean. Haiek parte hartze oso handia daukate gerraren finantzaketan eta indar armatu ofizialak gerrako ekipoz eta puntako teknologiaz hornitzeko orduan.

Guk egoki ikusten dugu AEBak gerraren eta haserrearen sustatzaile bihurtu dituen bide horretatik zertxobait aldentzea, eta beren ahaleginak kolonbiarron arteko adiskidetzea laguntzera bideratzea.

Meniaren auziari dagokionez, zer arrazoi izan ditzake Juan Manuel Santos presidenteak, zeure iritzian, FARCek proposatutako alde biko su-etenari men ez egiteko?

Egiazki, ulertezina da gerrillak su-etena politikoki eta militarki indartzeko baliatuko lukeela dioen argudio hori. Heldulekurik ez dauka. Geu betetzen ari garen su-eten horrek, gainera oraingoz alde bakarrekoa, helburu humanitario bat dauka. Puntu honetan gobernua oker jokatzen ari dela diogu: herritar zibilei mesedegarriagoa zaiena lehenetsi behar luke, ondorioa ekintza militarrak bertan behera uztea izaki. Dena den, Santos zentzatzen ari dela iruditzen zait, su-etenaren auziari helduko dion azpibatzordean ariko diren jeneral eta ofizialei agindu baitie ahalik eta lasterren helburu hori lortzeko modua bilatzeko.

Zuen ustez, Santos presidenteak erabat kontrolatzen ditu indar militar ofizialak, edo badago gorabeherarik alor horretan?

Oro har, onartu beharra dago indar armatuek presidenteari men egiten diotela; baina, aldi berean, Alvaro Uribe Velez buru duen eskuin muturraren pisu handiko eragin okerra ere hor dago. Auzi hori konpontzear daukatela pentsatu nahi genuke.

Zein da zeuon bertsioa Ruben Alzate jeneralarekin gertatu zenari buruz? FARCek atxiki eta gero aske utzi zuen.

Alzate jeneralak kontatu zuena, horixe gertatu zen benetan. Gukaintzat hartzen dugu haren hitza: Atrato ibaian ez zen non sancta konturik egiten ari. Badago ofizial berrien talde bat, ekintza zibiko-militarrekin komunitateen aldeko jardun bat izan nahi duena, galdutako konfiantza berreskuratzen saiatzeko. Tokiko herritarrak fidagaitz agertzea logikoa da, Alzatek berak esan zuen gisan; eta horrexegatik sustatzen dituzte gizarte ekintzak Chocon-eta, ez energiarik, ez ur hornidura edo estoldarik, ezta errepiderik ere ez duten eremu galduetan.

Quibdotik, bere fuerte militarretik egin zuen irteera horietako batean, litekeena da jeneralak behar besteko arretarik ez jartzea bere segurtasunean, eta FARC zegoen eremu batera iritsi zen. Bera gerrillari jazartzen eta bonbardatzen jardun duen indar bateko buruzagia denez, atxiki egin zuten, eta preso gisa ibili behar izan zuen.

Alzate zena zelako eta zeukan karguagatik, gerrillak ez zuen tentaldirik izan haren askatasuna negoziatzeko, adibidez preso politikoen truke?

Gobernua azkar ibili zen haren alde egiteko, eta prozesuaren bermatzaile diren herrialdeetara jo zuen [Kuba eta Norvegia]. Nabarmen, gu prozesuaren aldeko baldintzak sortzearen alde gaude erabat, eta horregatik erabaki genuen jeneral hori askatzea, gobernuari adieraziz Kolonbiako kartzeletan egoera gaitzesgarri bat badagoela preso politikoei eta gerrako presoei dagokienez. Baldintza infrahumanoetan dauzkate, pilatuta eta giza eskubideak urratuta, eta kasu horiek guztiak ikusaraztea nahi genuke guk.

Santos presidentearengana itzulita, berak behin baino gehiagotan esan du bake negoziazioak azkartu egin behar direla. Zein dira FARCen denborak zeregin horretan?

Larritasuna ageri duela egia da, bai, baina ezin da esan prozesuak ez duela aurrera egiten gure jardunagatik. Mahai gainean proposamen konstelazio oso bat jarri dugu, nekazaritza, droga, parte hartze politiko eta biktimen auziei buruz. Gutxieneko proposamenak dira horiek guztiak, aldeen arteko hurbilketa bat lortzeko pentsatuak; baina gobernuari iraultzaileak eta muturrekoak iruditzen zaizkio. Haatik, asko konstituzioan bertan jasoak dira, eta gobernuaren betebeharra da neurri horiek ezartzea.

Beste gai larri bat da justiziari dagokiona, gobernuaren arabera gerrillak «egindako delituengatik ordaintzea» dakarrena…

Gobernuak ez luke Habanako bake prozesua auzi juridiko batekin nahasi behar. Kolonbiako gatazkari aterabide politikoak bilatu behar zaizkio. Guk ez ditugu ezagutzen gobernuak Gorteetan eta Errepublikako Kongresuan bertan onartu nahi izan dituen marko juridikoa eta trantsizioko justizia. Modu horretara Habanako hitzarmen orokorra urratzen ari dira, zeinak bi aldeak berdinen arteko plano batean jarri baititu; horrenbestez, adostu gabeko marko juridiko bat aurrera ateratzeko abentura batean sartzeak ez darama inora. Sastraka juridikoa landatzen ari da gobernua, komandante gerrillariak kartzelan amaitu behar dutela ondorioztatzeko. Guk argi diogu Habanara ez garela etorri preso sar gaitzaten. Kolonbiako gatazkarentzako aterabide politikoen, diplomatikoen bila etorri gara.

Hala ere, indarkeria ekintzen erantzuleek ordaindu egin beharko dutela ari da nabarmentzen gobernua.

Guk badakigu erantzuleak badirela, jakina! Baina iritzi publikoari sinetsarazi nahi izatea erantzule nagusia gerrilla dela… erregimen bidegabe eta laidoztatzaile baten aurka armak hartzeko eskubide unibertsala baliatzen ari garela ukatzea da hori, boteretik datorren indarkeria bati emandako erantzun bat garela ezkutatzea, hori argiki frogatuta dagoenean.

Erantzule nagusien kontu horretaz negoziazio mahaian ere jardun dugu. Aurrez aurre ditugun militarrei, Mora Rangel eta Naranjo jeneralei, argi esan diegu gai hori indar militarren komandantziez haratagokoa dela: Nariño jauregia ukitzen du, hor daudelako erabakitzaileak, egilearen atzeko egileak. Erantzuleak dira presidenteak, ministroak, alderdi politikoak, eta baita, paramilitarismoaren bidez, odol eta su, lursail handiak eskuratzen dituzten lur-jabeak ere. Edo enpresari jaun-andreak, Chiquita Brands eta Drummond-en gisako bananazaleak, talde paramilitarrak finantzatzen ari direnak. Erantzuleak dira hedabide handiak, Eliza, eta finantza sektorea, narkotrafikotik datorren diruaren aktiboak zuritzen nahasia dagoena.

Guk gobernuari esan diogu: jazarri iezaiezue horiei, beraiek sustatzen dute-eta narkotrafikoaren jarduna; ez ezazue zigorra katebegi ahulenera bideratu, nekazari txiroengana eta kontsumitzaileengana.

Gure erantzukizuna ez da hainbeste urtetako gatazka hau eragin duten horien parekoa. Gu beti jazarrien alboan jartzen gara. Gurea delitu politikoa da, baina Kolonbian delitu hori itxuraldatu egin zuten. Orain argi adierazten dugu, konponbide bat nahi badute, indulturako eta amnistiarako eskubidearen bidez, delitu politikoa bere izate naturalera lehengoratu behar dela. Nola? Gerrillaren ekintzak matxinadaren berezko jardun gisa hartuz.

Berriro esango dugu: gerrillarientzat, kartzelarik ez.

Beste gai arantzatsu bat badago, armak uztearena. Zein unetan eztabaidatzen da puntu hori?

Planteamendu bat egin dugu guk, eta beste aldeak baiezkoa erantzungo duela espero dugu. Armak uzteaz ari garenean, armak politikan ez erabiltzeaz ari gara gu; eta horrek ez dio matxinoei soilik eragiten, estatuarentzat ere balio du, bere polizia eta indar armatuentzat.

Kezka handia eragiten digu estatuak arma bidez biktimizazio kolektiboak eragin dituela jakiteak, alternatiba politikoak akabatu izanak, iraultzaile belaunaldi oso bat desegin izanak, Union Patrioticako buruzagi eta militanteekin gertatu zen gisan, 5.000 hildako pairatu baitzituen. Bake akordio baten ostean, armak isildu egin behar dira. Eta beste puntu bat ere erantsi nahi dugu: armadaren zeregina mugak zaintzea izan behar da, konstituzioak agintzen duen gisan.

Erakunde armatu batetik mugimendu politiko ireki baterako jauzia zaila da imajinatzen. Zuek zer daukazue buruan?

Askok galdetzen digute etorkizunean geure burua politikagintzan ikusten ote dugun. Eta beti politika egin dugula erantzuten dugu. Armak hartuta edo armarik gabe, gure jarduna beti politikaren araberakoa da, herri ikuspegi bat daukagulako, bandera batzuk eta hamabi puntuko plataforma bat ditugulako —sorreratik 50 urtera aurkeztu genuena—, Kolonbia Berriaren aldeko Mugimendu Bolivartarrarenak.

Dena den, badakigu hitzarmen bat sinatze hutsak ez duela gure egoera aldatuko Kolonbian; gure egitekoa egoera berri bat sortzea da, tolerantzia eta benetako demokrazia izango dituena.

Paradoxikoki, AEBak Kubarekin harremanak malgutzeko prest agertu dira, eta, aldiz, Venezuela gogor zigortzen ari dira, Nicolas Maduro buru duen prozesu iraultzailea zapuztu nahian. Nola ikusten duzue Latinoamerikako gatazka egoera hori?

Behin eta berriz esan izan da Kolonbiako bakea kontinenterako bakea dela. Guk ere uste dugu iritsi beharreko bake hori inguruko herrialdeetara hedatu behar dela. Venezuelaren eta AEBen arteko arazo horiek diplomaziaren bidez konpontzea nahi genuke, errespetuz, AEBek atzeko patioa kontzeptua bazterrera utzita. Beren geroari eman beharreko norabidea erabakitzen utzi behar zaie gobernuei.

Gogoan dut Manuel Marulandak duela urte batzuk egin zioten elkarrizketa batean esan zuela agintea hartu eta sozialismoa eraikitzeko zela FARCen borroka. Horra galdera: gaur egungo FARCek, zeuok ordezkatzen duzuenak, berdin pentsatzen jarraitzen du?

Bai, noski; berdin pentsatzen jarraitzen dugu. Borroka hori baldintza egokiago batzuetan jarraitzea ahalbidetuko digun egoera baterako bidea egin nahian gabiltza, baina gure helburua sozialismoa da. Inork ez dezala dudarik egin. Hori da benetako demokrazia, justizia soziala, bake egonkor eta iraunkor bat eta, batez ere, duintasuna ekarriko dizkigun sistema. Sozialismoa gizatasuna baita.