Mugalarien goraipamena

Hesira egindako azken jauzian Melillan sartzea lortu zuten 133 errefuxiatuek manifestazioa egin dute ostiral arratsaldean herriaren erdigunean, mugan hildako lagunak gogoratzeko eta Europako Batasunean sartzen saiatzeagatik izandako 37 heriotzen inguruko ikerketa independente bat eskatzeko. Heriotza izugarri eta sumingarriak badira ere, ez direnak sorpresa. Heriotza horiek aurreikus zitezkeen. Migratzaile eta aktibistek iragarri zituzten. Ez dira lehenengoak, nahiz eta inoiz ez den hainbeste aldi berean izan. Zuzenak eta zintzoak izan gaitezen: Ceuta eta Melillako hesiak PSOEk eraiki zituen. CIEak PSOEk sortu zituen. Urtebetean deportatutako pertsonen errekorra PSOEk du (97.715 pertsona 2006an). Mugei dagokienez, eskuin muturrak Espainiako benetako immigrazioaren aurkako alderdiaren segidismoa baino ez du egiten.

Muga, kasurik onenean, XX. mendeko aldi batzuetan Europan demokrazia-espazioak ahalbidetu dituen baldintza ez-demokratikoa da. Muga beti eta funtsean ez-demokratikoa da, herritarra nor den eta nor ez ezartzen duen gailua den heinean; nork izan duen leku egokian jaiotzeko zortea eta nork jasan behar dituen argia okerreko lekuan ikustearen ondorioak. Muga ez da mapa batean herrialde bat beste batetik bereizten duen marra, baizik eta zuzenbide-, polizia-, klase-, genero- eta gizarte-baliabideak, zeinek dituen eskubideak eta nork ez ezartzen dituztenak. Lurralde-subiranotasunari buruzko doktrina klasikoaren arabera, mugek mugatzen zuten botere subiranoaren irismena. Aldiz, globalizazioaren eta nazioarteko mugikortasunaren hazkundearen testuinguruan, Estatuko lurraldetasunaren kanonetatik bananduz joan dira. Haien presentzia ez da espazio jakin batera mugatzen, baizik eta mugikorrak dira, eta presente egin daitezke eta mugatzeko eta baztertzeko ahalmena adieraz dezakete edozein unetan edo lekutan. Mugak erakunde asimetrikoak dira, haien ondorioak gurutzatzen diren aldearen araberakoak baitira, eta, batez ere, selektiboak, pertsona batzuentzat ia ez baitira existitzen eta beste batzuei beren bizi-ibilbidea markatzen baitiete. Herrialde aberats bateko aberats batentzat muga formalitate hutsa bihurtu da. Aldiz, herrialde pobre bateko behartsu batentzat, muga gainditzeko oztopo zaila izateaz gain, «Mugaren» esperientziak bizitza osoan zehar jarraitzen du, bere egunerokotasuna eta mugikortasuna —fisikoa zein soziala— baldintzatuz. EBk beste herrialde batzuekiko mugen kudeaketaren zati handi bat kanpora atera eta deslokalizatu du. Tresna horiek ezartzeak berekin dakar «urrutiko» kontrol ugari aktibatzea, muga geografiko bat fisikoki gainditu aurretik ere. Horrela, Europako mugak jatorrizko herrialdean bertan jarduten du, pertsona batek migrazio-esperientzia bati ekitea erabakitzen duen une beretik.

Europako mugen erregimena ez da Europako Batasuneko estatu kideetan jardutera mugatzen; aitzitik, erabat baldintzatzen du Afrika iparraldeko, Ekialdeko Europako, Balkanetako, Baltikoko eta Ekialde Hurbileko biztanleen bizitza. Europako eremu eta atxilotze-guneen sarea sare trinko bat bezala hedatzen da horietan guztietan. Aski da. Hamarkadak daramatzagu Europako mugen erregimenaren ondorioak azaltzen. Milaka pertsona hiltzen dira egunero Mediterraneoan, Saharan, hesietan edo Europako gainerako mugetan. Milaka pertsona, milaka familia, milaka bizi-proiektu suntsituta urtero. Ekintzara pasatzeko ordua da.

Nire bizitzako unerik zoriontsuenetako batzuk —Zoriontasun iragankorra bada ere— Barneratze-zentroen aurkako ekintza zuzenak eginez, EBko hesien aurrean manifestazioak egiten edo paperik gabeko pertsonei mugak zeharkatzen lagunduz bizi izan ditut. Ez da ekintza heroikorik egin behar. Nork erabaki behar du zein neurritan hartzen dituen arriskuak desobedientzia praktikatzeko. Ezin da eskatu inork bere gain har dezakeena baino gehiago arriskatzea. Baina ezin dugu basakeriaren ikusle hutsa izaten jarraitu. Edonoren eskura dauden praktika desobedienteen katalogo zabal bat dago: paperik gabeko pertsona batekin ezkontzea, NANa galtzea —hura galdu duenaren antza duen paperik gabeko pertsona baten eskuetan amaitzen du—, beste herrialde batera joan behar duten pertsonak garraiatzea, muga bat zeharkatzeko gastuak ordaintzea, eta abar. Bakoitza bere ahalmenaren arabera, mugalari bihur gaitezen, edo, gutxienez, erraz dezagun mugalarien lana.