Izugarrikeriara ohitzea

Duela astebete, 92 errefuxiatu aurkitu zituzten biluzik Evros ibaian, Grezia eta Turkia arteko lurreko mugan. Bi herrialdeek elkarri leporatzen diote Siriako eta Afganistango nazionalitatea duten gizon horiek iraintzea. «Errefuxiatu» deitzen diet, teorian indarrean dagoen nazioarteko legediaren arabera, argi eta garbi, errefuxiatutzat hartzeko baldintza guztiak betetzen dituztelako. Baina, egia esan, inork ez ditu pertsona horiek babesten, eta larriagoa dena, ez dago pertsona horiek babesteko legezko bide segururik ere, nahiz eta gerra amaitu ez den bi herrialdetatik etorri.

Evros ibaia Europako Batasunaren kanpoko muga da. Ez dago ezer antinaturalagorik muga bat baino, baina hola deitzen diogu estatuek beren lurraldea mugatzen dutenean ibai edo mendi batekin bat eginez. Muga horretan giza eskubideak sistematikoki urratzen dira. Egunero —ez naiz beldur hori kategorikoki baieztatzeko—, ñabardurarik gabe. Egunero, Greziak eta Turkiak asilo-eskubidea urratzen dute, beste oinarrizko eskubide guztien artean. Abuztuan, bost urteko neskato errefuxiatu siriar bat hil zen ibai horren irlatxo batean, eskorpioi batek ziztatuta; bederatzi urteko neskato bat, berriz, egoera kritikoan geratu zen beste ziztada baten ondorioz. Neskak 39 errefuxiatuz osatutako talde bateko kideak ziren. Turkiako agintariek uhartetxoan sartzera behartu zituzten eta Greziak ez zien utzi hilabete batez beste ertzera igarotzen. Hilabete oso batez.

Urriaren 6an, Lesbosen, jatorri afrikarreko 16 emakume gazteren eta 15 urteko mutil baten gorpuak berreskuratu zituzten, haien ontzia Thermitik gertu hondoratu ondoren. Thermi Lesbosen dago, orain bizi naizen lekuan, aurreko zutabean azaldu nen bezala. Nire etxetik 10 kilometrotara dago. Gizon baten gorpua ere urrutixeago berreskuratu zuten. Egun hartan, Lesbos haize zakarrez astintzen ari zen. Itsasoa oso nahasita zegoen eta ikuspen gutxi zegoen, gauez ez ziren itsasertzeko argiak nabaritzen. Egun arriskutsua zen itsasora joateko. Errefuxiatu talde batzuek horregatik hautatu zuten gau hori, hain zuzen ere: itsasoa baretuta dagoenean, Frontex eta Greziako kostazainentzat askoz errazagoa da zodiakak ikustea eta atzematea. Hau da, EBk, Open Arms eta Aita Mari bezalako erreskate-ontzien ordez polizia operatibo bat jartzeaz gain, errefuxiatuek arrisku handiagoak hartu behar izaten dituzte beraien presentzia ekiditeko. Gau horretan bertan, Kythiran, Lesbosetik 400 kilometrora dagoen uharte batean, errefuxiatuz betetako beste ontzi batean zihoazen 95 pertsonetatik 80 bakarrik erreskatatu zituzten kostaldetik gertu hondoratu ondoren.

Gizadiaren garairik izugarrienetan pentsatzen dugunean, geure buruari galdetzen diogu nola begiratu ahal izan zuten beste alde batera han bizi zirenek. Nola onartu zuten krudelkeria hori? Berraragiztatu egin dela uste duen jendeak bezala aurreko bizitzetan beti izan dira Kleopatra edo printze bat, inoiz ez Erdi Aroko errementari txiki bat, iraganera bidaiatzearekin amets egiten dugunean beti imajinatzen dugu Hitler hiltzen duena garela. Baina, egia esan, August Landmesser ospetsu egin zen 1936an Horst Wessel korazatuaren uretaratzean nazien agurra egin ez zuen pertsona bakarra zelako. Beti da errazagoa iraganean heroikoa garela imajinatzea, orainean baino. Izan ere, ausardia ez da moralki zerbait edo norbait gaitzestea, baizik eta horren arabera jokatzea, ondorioak zein izango diren jakin gabe.

Azken hondoratzearen egunean, Lesboseko hiriburuan, Mitiliniko kaleetan, erabateko normaltasuna zegoen. Ez zegoen isiltasunik, inork ez zirudien bereziki errukarria, ezta zoriontsua ere, noski. Beste errefuxiatu talde baten heriotza oharkabean pasa zen. Baina, arratsaldean, gazte talde batek apatia hautsi zuen, eta Safo plazan bildu zen. Gutxi ziren. Gaur egungo August Landmesserrak dira.