140 lagun hil dira Txinan uigurren protestetan

Gutxienez 140 pertsona hil dira Txinan uigurren Xinjiang eskualdean -Txinako ipar-mendebaldea- egindako protestetan. 800 lagun pasa zauritu egin dira eta Txinako Poliziak beste ehunka atxilotu egin ditu, iturri ofizialen arabera. Poliziek dio 261 ibilgailu erre dituztela uigurrek, eta 203 saltoki eta hamalau etxebizitza suntsitu dituztela. Uigurrek atzo hasi zituzten ekimenak; euren arabera, "modu baketsuan".

Urumqi hirian izan dira protestak, eta medikuek jakinarazi dute hildakoen artean uigur eta han etnietako kideak daudela. Han da Txinako etnia nagusia. Xinjiang eskualdean, ordea, erdiak uigurrak dira -hogei milioi lagunetik bederatzi-, eta independentzia eskatzen dute.



Txinako Poliziak aurten ere hainbat uigur hil ditu, eta jokabide horren aurka oldartu egin dira.

Historia

Txinak ez ditu betetzen uigurren herri eskubideak, kulturari lotutakoetatik hasita. Uigurrak turkiarren jatorri berekoak dira. Ekialdeko otomandar inperiotik, baina, 774. urtean askatu ziren, eta lurralde zabalagoetara hedatu ziren 840. urtean. Ekialdeko Turkestan -gaurko Xinjiang- eta Gansu erresumak sortu zituzten handik gutxira.

Txinak geroago hartu zituen menpean. Mantxuen dinastia jabetu zen uigurren lurraldeez 1759an. Matxinadak, baina, berehala hasi zituzten uigurrek; horietatik luzeena 1864. eta 1877. urteen artekoa izan zen. Ekialdeko Turkestan eskuratzeko saioak egin zituen 1881 eta 1884an Errusiako inperioak. Txinak egitasmo horiei aurre egiteko eskualde berria eratu zuen: Xinjiang -Lurralde berria- .

Txinako Quing dinastia 1911n hondoratu zen. Xinjiang independentziarako bidean jarri zen. Gobernu autonomoa hogei bat urte lehenago lortu zuten, baina 1933. urtean errepublika aldarrikatu zuten: Ekialdeko Turkestango Errepublika. Sobiet Batasunak indarrez galarazi zituen uigurren askatasun asmoak. Txinako gerra zibilean (1944-1949), berriz, uigurrek erkidego autonomo bat aldarrikatu zuten Yininen -Kuomintang gobernu nazionalistaren oniritzia izan zuten-. Komunistek 1949an boterea eskuratu zutenetik, uigurren aurkako jazarpenak ez du etenik izan. Matxinadak egin dituzte uigurrek, 1954 eta 1997. urteetan bereziki. Uigurrak musulmanak dira, eta 2001eko irailaren 11ko erasoak aitzakiatzat hartu zituzten uigurren askatasun asmoak terrorismoaren kontrako borrokarekin nahasteko.