Erosten ditugun elikagaien prezioa kameleoiaren kolorea bezalakoa da, asko aldatzen da. Baina nola jakin zientifikoki kameleoiaren benetako kolorea zein den? Oso erraza da: aski da kameleoia beste kameleoi baten aurrean jartzea! Baina gure elikaduraren prezio justua ezagutzeko, ezin da hain erraza izan.
Ekonomialari neoliberalek esaten digute merkatuko lege ospetsuak ezartzen duela prezioa: eskaintzaren eta eskariaren legeak. Horregatik, eskasia garaian —gerra batean, adibidez—, hain garesti da jatekoa erostea. Alderantziz, nahikoa da produktu batean gainekoizpen txiki bat egitea nekazariari ordaintzen zaion prezioan, amildu eta haren etxaldea aurrez jartzeko. Ekuazio horretan operadoreen aukera ekonomikoak ere sartu behar dira. Adibidez, kontsumitzaileen elkarteek salatu eta frogatu dute supermerkatuek produktu ekologikoei ohiko marjinak baino 2,5 aldiz handiagoak aplikatu dizkietela; diru gehiago irabazteko, bistan da! Badakigu marketinak eta publizitateak ere eskaria bihurtzen dutela. Espekulazioak, produkzio aldatzeak, marketinak... prezio zuzenen finkatzea lanbrotzen dute. Gure kameleoia erotu egiten da, Eskoziako oihal baten gainean jarria baitugu!
Eta beste galdera batzuk etortzen zaizkigu gure elikagaien prezioei buruz. Diru laguntzek eta politika publikoek eragina izan dezakete horretan. Europako Laborantza Politikak [PAC, frantsesezko sigletan] edo nekazaritzaren arau fiskalek mesede handia egiten diete etxalde handiei, eta horiek merkeago hornitu ditzakete janari txarreko industriak. Prezioan ere ez dira kontuan hartzen ekoizteko moduen ondorio negatiboak: ingurumenean —adibidez, pestizidez kutsatutako uren deskontaminazioak dakarren kostu izugarria— eta gizakien osasunean. Frantzian berriki egin den ikerketa* baten arabera, eragindako kostu zuzen horiek —ura, obesitatea, diabetesa, minbiziak— 19.000 milioi euro dira urtean! Hori ez da produktuaren prezioan zenbatuko, baizik eta uraren fakturan edo kotizazio sozialean.
Beraz, horrekin guztiarekin, nola eman benetako prezioa gure janariari? Nekazaritza ekologikotik datozen elikagaiak, osasunarentzat aberatsagoak direnak, kutsadurarik sortu ez dutenak, oso lehiakorrak dira azterketa globala eginez gero. Azterketa hori kolektiboki egin behar litzateke, demokratikoki; Ipar Euskal Herrian «elikadura demokraziaren» hainbat esperientzia sozial egiten ari dira. Elkarrekin eztabaida eta erabaki dezakegu kameleoiaren benetako kolorea, eta, eztabaidari aurrea hartu gabe, gure erantzuna sarri izango da: berdea!
(*) «Gure elikaduraren prezio injustua» (L’injuste prix de notre alimentation) - CIVAM / Solidarité Paysans /Secours Catholique / Fédération Française des Diabétiques - 2024
