Jose Antonio Sistiaga (Donostia, 1932-Ziburu, 2023) margolariak Ziburun pasatu zuen bere biziaren parte handi bat, eta han hil zen iazko ekainean. Bizi izan zen etxetik hurbil kokatua da Arte Bideak galeria, eta han erakutsiak dira haren obrak. Izan ere, Sistiagari omenez erakusketa estreinatu zuten iragan astean, eta artistaren dozena bat obra ikusgai izanen dira maiatzaren 26ra arte. «Haren ibilbide artistikoaren muina erakutsi nahi izan dugu, eta izan duen ibilbide oparoa omendu», esplikatu du Pierre Bidegain galeriaren eramaileetariko batek.
Zazpi urte dira Bidegainek galeria eramaten duela, Anne Marie Bidegain andrearekin batean. Bikoteak 2020an ezagutu zuen Sistiaga, eta adiskidetu ziren berehala. «Ziburutar gisa eredugarria izan den artistaren omenaldia ezin genuen huts egin. Sistiagak ez du sekulan artearen merkatua gustukoa izan, baina berehala onartu zuen 2020an bere obrak erakuts genitzan. Ulertu zuen gure helburua zein zen». Esker onez mintzatu da Pierre Bidegain, margolariaz: «Galeria ttipi bat dugu, eta guretzat haren obrak izatea zinez bultzada bat izan da. Biziki hunkitua naiz orain omenaldi hau egin ahal izateaz. Margolan gutti izanik ere, haren obra oparoa ageri da. Denak lotzen dituena jestua dela argi gelditzen da».
Zubi lana
Erraterako, Bidegainek argi du Euskal Herriko artista garaikideen erakusleiho izan nahi duela galeriak, eta «Iparraldearen eta Hegoaldearen arteko zubi lana» egiten entseatzen dela. Haren ustez, Iparraldeko jende anitzentzat «ezezagunak» dira Hegoaldeko artistak, «eta alderantziz ere bai». Ildo horretan, uste du mugak eragina baduela: «Pena da horrela erratea, baina muga bat bada; beste arloetan ez dakit, baina artearen arloan eragiten duela, segur».
«Galeria ttipi bat dugu, eta guretzat haren obrak izatea zinez bultzada bat izan da. Biziki hunkitua naiz orain omenaldi hau egin ahal izateaz. Margolan gutti izanik ere, haren obra oparoa ageri da».
PIERRE BIDEGAIN Ziburuko Arte Bideak galeriako jabea
Erakusketa osatzeko, Sisitagaren seme-alabengana jo dute Anne Marie eta Pierre Bidegainek. «Oso ongi ezagutzen dugu haren obra, eta bagenekien gutxi gorabehera zer nahi genuen. Zailtasuna da galeria ttipia dela eta obra anitz ez direla sartzen, baina saiatu gara haren ibilbidea nolakoa izan den erakusten. Milaka obra egin dituen artista da; egunero-egunero tindatzen zuen». Nahiz eta ibilbide oparoa izan, Bidegainen arabera, «Sistiagak ez du sekula obrak saltzea gustukoa izan».
Tinta, zira eta olioa
«Orotariko berrikuntza artistikoa» ekarri zuen artista gisa definitu du Sistiaga. Aski da galeriako sartzearen parean den margolan handiari so egitea zer erran nahi duen ulertzeko. Itsasoan izena du obrak: zira urdin argia kartoi gainean, eta uhinak marraztuak dira. Sistiaga 1973an Bordatxoa izeneko ontzi batean egon zen, itsasoan gaindi, zazpi hilabetez; bidaia denborako obra da, eta Ziburuko erakusketako handiena. Esperimentazio bereziak egitea izan da, besteak beste, Sistiagaren artearen oinarria. Zirrara handiz mintzatu da Bidegain margolanari buruz: «Zinez harrigarria eta liluragarria da, sinestezina!».
Ondoko paretan, artistak 1959an tindatutako obra bat ageri da, Txinako tintarekin egina: Ekintza dinamikoa. Eta horren eskuinean, 2009an tindatu zuen bat, Abiadura, argia, kolorea seriekoa. Olioa baliatu zuen kartoiaren gainean, eta kosmosa iduri duen taula bat marraztu. «Kasik bizi oso bat bada bi margolan horien artean, alta, jestua bera da», erran du, bi obrei so, Bidegainek, eskuarekin goitik beherako eta behetik gorako keinu bat eginez. «Zinez, ezohiko gauzak egin dituen artista da, eragin handikoa».
Bidegainek detaile bat atera du obra guziei so eginik: obra gehienetan, artistaren sinadura ez da kasik ageri. «Beti margolanaren barnean kukutua da, edo eremu ilun batean, edo marra batean disimulaturik. Artearen merkatua ez du sekula maite izan, eta manera bat da errateko ez dela hori inportanteena, artea bera baizik».
Sistiaga aitzindaria izan zen gauza anitzetan. 1966an, beste artista batzuekin batean, Gaur artisten elkartea sortu zuten: Eduardo Txilida, Jorge Oteiza, Nestor Basterretxea, Jose Luiz Zumeta, Rafael Ruiz Balerdi, Remigio Mendiburu eta Amable Ariasekin batean. Euskal Herriko artisten artean abangoardia bat sortzea zuten helburu, esperimentazioak eginez. «Frankismo garaian erakutsi nahi zuen haustura bat posible zela arte tradizionalarekin», esplikatu du Pierre Bidegainek. Horren lekuko izan da Sistiagaren zinemagintza ere; sustut, Ere erera baleibu izik subua aruaren egin zuen filma esperimentala: kamerarik gabe, zeluloideak tindatuta.
