Fikzioa da. Baina, RRV Euskal Rock Erradikalaren aparrean girotutako nobela izanik, London Calling eleberriak (Elkar, 2024) ukitu autobiografikoak ere baditu, ezinbestean. Errobi, The Clash eta Hertzainak dituzte gogoan etengabe Josu eta Mikel protagonistek, eta, hain justu, hiru talde horiek aipatu ditu Goio Ramos egileak (Basauri, 1966) liburuko esker oneko mezuan. «14 urterekin edo, Errobi deskubritu nuen, eta konturatu nintzen euskaraz ere rocka egin zitekeela. Beharbada Errobiri esker naiz euskalduna, musikazalea eta ezkerreko abertzalea», nabarmendu du elkarrizketan. 1984tik 1987ra arteko urteetan arakatu du, musika talde bat sortzea erabaki duen lagun talde baten begietatik, polifonia erabilita: hirugarren pertsonan garatu du istorioa, eta lehen pertsonaz ere baliatu da kontu intimoak «hurbilago eta sinesgarriago» egite aldera.
Musikak ardazten du London Calling nobela. Kapitulu bakoitza kantu jakin baten QR kodearekin eta hitzen zati batekin hasten da. Gertaeren tonua zehazteko ere balio izan dizute abestiek?
Alderantziz izan da: atalean aipatzen delako aukeratu dut kantua, edo ataleko giroa bat zetorrelako kanta horrekin...
Kontzertu baten egitura erabili duzu liburua ordenatzeko. Horrek zelan baldintzatu du istorioa?
Intro bat, setlist bat eta outro bat daude. Berez, setlist-a da eleberria, kontzertua litzatekeena, berrehun bat orrialde dira eta. Eta badaude intro eta outro laburrak, gaur egun kontatutakoak, Londresen, emakume gazte baten ahotik. Kontzertu batean, introak arrastoa ematen du taldeak zer musika mota joko duen, edo zer ideologia duen...
Gaur egungo kontakizunean, badago nostalgia puntu bat? Emakume gazteak aita zena oroitzen du, batetik, eta ia desagertua dagoen giro bat, bestetik.
Baina harentzat ez dago desagertua. Ez nuke esango nostalgia denik; beharbada, misterioa da. Izan ere, Londresen dago, eta bat-batean aita zenaren taldearen kantu bat entzungo du, euskarazkoa —non-eta Londresen—, eta, gainera, inoiz argitaratu gabea. Kontakizunak hortik 1980ko hamarkadara egiten du atzera.
Gaur egungo pasarteak Londresen gertatzen dira, 1980ko hamarkadako lagun taldea ere Londresera doa... Zer garrantzi du hiri horrek?
Izenburutik hasita du garrantzia. Nire ustez, musikaren historian egon den eta egongo den diskorik onena da London Calling. The Clash-en oso zalea naiz [besoan daraman tatuajea erakutsi du]. Protagonistak ere The Clash-en oso zaleak dira, London Calling ja aterata dago haiek musikan hasten direnean, eta disko horrek asko eragingo die.
«Batzuetan, ez dugu horren argi ondorioak izaten dituela esaten ez dugunak ere, hartzen ez ditugun erabakiek»
1980ko hamarkadako kontakizunean, Josuk, Mikelek eta beste lagun batzuek musika talde bat sortzea erabakiko dute, jotzen jakin gabe ere. Garai hartan, edonorentzat zegoen tokia musikan?
Bai. Eta punk mugimenduaren filosofia zera zen: do it yourself, egizu zuk. Uste dut batzuetan gogoak garrantzi handiagoa duela teknikak baino. Lagunek gogo handia dute, entzun eta ikusten dituzten kontzertu horietan egon nahi dute, bai oholtzatik kanpo, bai oholtza gainean; sortzea da haien ametsa.
Musika taldea politizaziorako bidea ere bada Josurentzat eta Mikelentzat?
Politizaziorako baino gehiago, sozializaziorako. Liburua hiru geruzatan bana daiteke. Lehena markoa da, 1984tik 1987ra doazen urteak. Agertzen diren gertakizun gehien-gehienak benetakoak dira: kontzertuak, gertakari politiko eta sozialak... Badago beste geruza bat, bigarrena: taldearen sorrera, ibilbidea eta garapena. Eta hirugarrena, eta, nire ustez, garrantzitsuena, elkarren arteko harremana, bai Mikel eta Josuren artekoa, bai Amaiarekin dutena, gainerako taldeekin... Nerabezarotik heldutasunerako bidaia bat da.
Justu, identitatearen osaketan garrantzi oso handia du garai horrek, 18-20 urte bitartekoak.
Eta hori bat dator harremanen kontuarekin. Batzuetan, oso argi dugu hartutako erabakiek ondorioak dituztela, eta onartu behar direla, onerako eta txarrerako. Baina, beste batzuetan, ez dugu horren argi ondorioak izaten dituela esaten ez dugunak ere, hartzen ez ditugun erabakiek. Liburuaren mamia hau dela uste dut: komunikazioa gaztarotik heldutasunerako saltoan.
Musikaren bidez komunikatzen dira, baina, aldi berean, ez dira gai euren artean gauza jakin batzuk esateko.
Hala da. Mikel, adibidez, taldeko kanten letragilea da; poeta, esan dezakegu. Baina, gero, ezintasunak ditu bere bizitzan gauzak adierazteko.
«Institutuan ikasten hasi ginenean, hizkuntza kulturarekin lotzen genuen, baita politikarekin ere. Euskaraz gutxi jakinda ere, ahalegindu egiten ginen euskaraz aritzen jaietan, Korrikan, Ibilaldian...»
Istorioan uztartu egiten dira musikaren arlo alaiagoa, gozamenezkoa, eta giro politiko nahasi eta goibela. Kontraste bat ere badago?
Hori izan zen garai hartako errealitatea. Hau fikzioa da, baina errealitate bat islatzen du. Ni gazte izan nintzen garai hartan. Euskal Rock Erradikalaren inguruan mugimendu bat sortu zen, ez bakarrik musikala: hor zeuden gaztetxeak, autoekoizpenak... Horrek bizitasuna eman zien orduko gazteei eta gizarteari. Baina ezin dugu ukatu berunezko urteak ere izan zirela. Txanpon beraren bi aldeak dira.
Euskarak ere garrantzia du liburuan. Zer-nolako ekarpena egin zioten musikak eta euskarak elkarri?
Alde horretatik, nire autobiografiatik ere edan du. Nire familia Gaztelakoa da [Espainia]. Institutuan ikasten hasi ginenean, hizkuntza kulturarekin lotzen genuen, baita politikarekin ere. Euskaraz gutxi jakinda ere, ahalegindu egiten ginen euskaraz aritzen jaietan, Korrikan, Ibilaldian... Gaur, ordea, uste dut alderantziz gertatzen dela: gazte gehienak D eredutik pasatu dira, gehienak euskaldunak dira, eta, hala ere, erdara da nagusi.
Askotan aipatzen duzu anaitasuna gizonezko taldeez hitz egitean, eta ahizpatasuna, emakumezkoenez hitz egitean. Bi esfera bereizi dirudite, baina batzuetan bat egiten dute. Nola landu duzu hori?
1980ko hamarkadako argazki ahal zenik eta zintzoena egin nahi nuen. Garai hartan, talde mistoak ere bazeuden, baina batzuetan oso argi zegoen kuadrilla neskena zen edo mutilena. XXI. mendean, ordea, badago beste giro bat, eta horregatik azpimarratu dut ahizpatasunarena. Gainera, Ahizpatasuna Ugaoko kantari baten diskoa da, Maite Idirinena, 1979an kaleratutakoa. Beraz, euskaraz badago hitz hori. Ahizpatasuna hitza aldarrikatu nahi nuen, baita gaur egun emakumeek eta neskek duten garrantzia ere.
Azken ataleko abestia zure taldearena da...
Nire pasio biak uztartu ditut liburu honetan: musika eta literatura. Liburuan agertzen den taldearen [Hilotzak] hitz batzuk hartu eta musikatu nituen, eta nire talde Ez Dok Bape-rekin grabatu.
