Bihar izango da Esaera Zaharren Sopelako Txapelketaren 30. aldia, Eguzkixak nora, zapixak hara lelopean. AEK-ko irakaslea da Aitor Fernandez de Martikorena Rodriguez (Bilbo, 1970), eta 26 urtez ibili da lehiaketaren antolaketa lanetan. Fernandez de Martikorenak adierazi du sariketa «polita, entretenigarria eta oso alaia» dela, nahiz eta «zaila» den bertsoak entzunda atsotitzak asmatzea.
Nola sortu zen Esaera Zaharren Sopelako Txapelketa?
Esaera Zaharren txapelketa 1992an sortu zen. Garai hartan Uribe Kostako AEKn euskara irakasle zebiltzan Josu Landeta eta Gabi Basañez; biak ala biak musikazaleak eta bertsozaleak. Esaera zaharrak eta bertsoak uztartzea bururatu zitzaien, euren ikasle taldeen arteko lehiaketa egiteko. Horiek horrela, atsotitz batzuk aukeratu eta horien gaineko koplak idatzi zituzten. Bertsoa entzunda, hori zein esaera zaharri zegokion asmatzea zen kontua. Lehenengo lehiaketa hura Algortako Lauaxeta euskaltegian jokatu zuten.
Hala ere, 1995era arte ez zen Sopelan egin. Gainera, AEK-ko ikasleei ez ezik, euskaltegitik kanpoko euskaltzaleei ere parte hartzeko aukera eman zieten. Pandemia garaian kenduta, ordutik hona urtez urte egin izan da esaera zaharren txapelketa. Horregatik esaten dugu aurtengoa 30. aldia dela.
Parte hartzaile gehienak AEK-ko irakasleak eta ikasleak izan ohi dira?
Txapelketaren helburuetako bat beti izan da AEKn dabiltzan lagunak erakartzea. Eta, neurri batean, irakasleekin lortu izan dugu. Inoiz etorri izan dira Gipuzkoatik edo Nafarroatik. Eta Uribe Kostako hainbat irakaslek urtero parte hartzen dute. Ikasleak erakartzea, ordea, ez dugu lortu. Lehiaketa zaila dela eta esfortzu handia eskatzen duela pentsatzen dutelako izan daiteke. Neurri batean, arrazoia dute. Izan ere, zerrendan agertzen diren ehun esaera zaharrak buruz ikasi behar dituzte parte hartzaileek. Dena dela, irakasleen lana ere bada ikasleak lehiaketan parte hartzera bultzatzea.
Zer eratako atsotitzak daude?
Aukeratutako atsotitzen artean, denetarik dago: Bizkaikoak, Gipuzkoakoak, Ipar Euskal Herrikoak... Beti ahalegintzen gara euskararen kolore guztiak nabarmentzen.
«Ikasleak erakartzea ez dugu lortu. Irakasleen lana ere bada haiek lehiaketan parte hartzera bultzatzea»
Gogoan duzu 30 aldi hauetako gertaera dibertigarriren bat?
Noizbait gertatu izan da talderen batek dena asmatzea eta puntu asko pilatzea goizeko saioan, baina arratsaldean, finalera iritsi eta kale egitea. Goizean, tabernaz taberna ibiltzen gara. Poteoaren, bazkariko ardoaren eta bazkalosteko tragoen ostean, zaila izaten da asmatzea batzuetan.
30. urteurrena ospatzeko, ekitaldi berezirik prestatu duzue?
Laguntza eskatu genion Sopelako Udalari, eta tokiko arduradunak jo eta su dabiltza antolaketa lanetan. Atzo kalejira eta kantu-poteoa izan genituen, Sopela Kantari taldearen laguntzaz. Gaur bertan, umeentzako disko festa egongo da, Udaletxeko plazan —euria bada, Zipiriñe eskolako patioan—. Bihar, esaera zaharren txapelketa amaitutakoan, musikariek lagunduta jaitsiko gara herrira, Artadi garagardotegitik.
Eta egun nagusia igarota, apirilaren 10ean, Esalegeak gurean hitzaldia eskainiko dute Akaitze Kamiruagak eta Iñaki Gilisastik. Azkenik, maiatzaren 20an, Adolfo Arejita euskaltzainak esaera zaharren gaineko mintzaldia egingo du. Bi solasaldi horiek Kurtzio kultur etxean izango dira. Horretaz gain, erakusketa zabaldu dugu esaera zaharren txapelketaren aurreko aldietako kartel eta argazkiekin, Kurtzion bertan.
Zertan datza esaera zaharren txapelketa?
Tabernaz taberna egiten da goizeko saioa, musikarien laguntzarekin. Horretarako, izena eman duten taldeak hainbat ibilbidetan banatzen ditugu. Bertsoa entzun ondoren, horri dagokion esaera zaharra hitzez hitz esan behar du ekipo bakoitzak. Asmatu ezean, erreboterako aukera izaten dute gainerako taldeek. Goizeko saioko bertsoak idatzita izaten dira; ALBE Algortako bertsolari eskolako lagunek egiten dituzte.
Ibilbide bakoitzean puntu gehien lortzen duten taldeak finalaurrekoetara sailkatzen dira. Saio hori bazkaldu ostean egiten da. Aurten, azken aldietan bezala, Artadi garagardotegian izango da. Baina arratsaldeko saioan, koplak idatzita eman beharrean, Libe Goenaga [Getaria, 1999] eta Asier Alcedo [Portugalete, 1996] bertsolariek bat-batean egingo dituzte, aukeratutako esaera zaharra irakurrita. Puntu gehien lortzen duten bi taldeak sailkatuko dira finalera.
«Laguntza handiagoa lortzen badugu, baliteke esaera zaharren txapelketa egiten jarraitu ahal izatea»
Zer sari egongo da aurten irabazleentzat?
Aurtengoa 30. txapelketa izango denez, sorpresa izango da. Hala ere, ez dugu sekula dirurik eman, eta ez dut uste inoiz emango dugunik.
Beste 30 urte beteko ditu esaera zaharren txapelketak?
Antolaketa lanetan beti ibili gara nahiko justu jende aldetik, baina urtero egin izan dugu aurrera. Aurten, txapelketarako diru laguntza berezi bat eman du Sopelako Udalak, eta hainbat ekitaldi bere gain hartu ditu. Udal teknikariak ere ondoan izan ditugu. Baina, agian, datorren urtean ez dugu horrenbesteko laguntzarik izango. Jende berria agertzen bada eta laguntza handiagoa lortzen badugu, baliteke esaera zaharren txapelketa egiten jarraitu ahal izatea. Bestela, nekez lortuko dugu.
Ikusle gisa joateko aukera dago?
Izena emateko epea amaitu da, baina, baten batek etorri nahi badu, datorrela eta ikus dezala giroa. Baietz hurrengo aldian izena emateko gogoa piztu! Txapelketa polita, entretenigarria eta oso alaia izaten da.
