Zentzu guztietan handia

Neurri handiko itzalak ageri dira agertokian. Norbait kexaka ari da, sufritzen ari delako. Migel Joakin Eleizegi da, Altzoko Handia goitizenez ezaguna. Gaixotasun bat dela eta, hazi eta hazi hasiko da, 2,42 metro luze izan arte. Gizaki batek halako garaiera izatea bitxia da, eta, horregatik, Europan barrena bidaiatuko du. Baina ez berak hala nahi duelako. Haren tamaina harrigarria da ingurukoentzat, eta bat baino gehiago horrekin negozioa egiten saiatuko da. «Zirkuko fenomeno bat balitz bezala erabiliko dute», azaldu du Idoia Otegi Topic-eko zuzendariak. Hezur haragizko gizakia izan zen Eleizegi (1818-1861), eta, orain, txotxongilo itxura hartu du. Benetan gertatutako istorio hartan oinarrituta, Altzoko Haundia haurrentzako txotxongilo opera sortu dute Donostia 2016k, Topic Tolosako Nazioarteko Txotxongilo Zentroak eta Barakaldoko Antzokiak. Donostiako Viktoria Eugenia antzokian emango dute igandean, 12:00etan eta 18:00etan.

Topic-ek aspalditik buruan zerabilen proiektua da AltzokoHaundia. Otegik azaldu duenez, ez da ohikoa txotxongiloak eta opera uztartzea Euskal Herrian, eta «ilusioa» egiten zien halako zerbait egiteak. Donostia 2016ri proposatu zioten ideia, eta haren laguntzarekin jarri dute martxan. Dena den, talde lan baten emaitza da ikuskizuna: David Azurza konpositoreak sortu du musika, Koldo Izagirrek idatzi du libretoa, eta Nestor Basterretxeak diseinatutakoak dira txotxongiloak. Denen artean, istorio tristea kontatu ordez, Eleizegiren umiltasuna eta samurtasuna islatzen saiatu dira, poesiaz eta bizitzaren inguruko metaforez jositako istorio baten bidez. Neurriz ez ezik, izaeraz ere handia izan zela adierazteko.

Oholtza gainean, Orfeoi Txikiko 30 haur inguru ariko dira kantuan, Esteban Urzelairen zuzendaritzapean, eta, abesteaz gain, era aktiboan parte hartuko dute emanaldian. Haiekin batera, beste hamasei lagun igoko dira oholtzara. Bakarlari lanak egingo dituzte Jagoba Fadrique eta Xabier Ormazabal baxuek, David Azurza eta Adrian Garcia de los Ojos tenorrek —azken hori txotxongilolari ere ariko da—, eta Marife Nogales eta Haizea Muñoz mezzosopranoek. Bestalde, musikari lanetan ariko dira Tomas Ruti biolin jotzailea, Luis San Sebastian klarinete jotzailea, Rakel Rivera txirula jotzailea, Iraide Ansorena eta Carlos Sagi perkusionistak, eta Aitor Furundarena eta Maria Zubimendi eskusoinu jotzaileak. Txotxongilolari lanetan, berriz, Iñaki Mata, Xabier Ormazabal, Marta Alvarez, Itziar Recalde eta Sandra Fernandez ariko dira.

Proiektuaren ernamuina diren izen ezagunak direla eta, ikuskizuna «kalitate handikoa» dela nabarmendu dute antolatzaileek, eta argitu dute atzerriko herrialde ugarik hara eramateko interesa agertu dutela: besteak beste, Errusiak, Hegoafrikak, Belgikak, Espainiako zenbait hirik... Izan ere, Euskal Herrian ez ezik, atzerrian emateko ere pentsatuta dago ikuskizuna. Hemen Orfeoi Txikia ariko da kantuan, baina herrialde bakoitzean hango abesbatza batek parte hartuko du,nahiz eta gainontzeko hamasei partaideak hemengoak izan. Otegiren arabera, modu horretan «hemengo kulturaz zertxobait gehiago jakingo dute kanpoan».

Balio unibertsalak

Altzo (Gipuzkoa) bezalako herri txiki batekoa izan arren, mundu osoko balioak jartzen ditu mahai gainean Eleizegiren bizitzak. Xabi Paya Donostia 2016ko programazio arduradunaren iritziz, elkarbizitzaren ideiarekin bat egiten du emanaldiak, «ezberdin» baten istorioa kontatzen duelako. Sarritan, baztertu egingo dute pertsonaia bere itxura fisikoagatik, eta bakardadea pairatu beharko du. Halakoetan, errespetuak zenbaterainoko garrantzia duen erakutsiko dute ikuskizunean.

Mundu osoan egiteko pentsatuta dagoenez, bi bertsio ditu ikuskizunak: euskarazkoa etagaztelaniazkoa. Baina horrek ez du esan nahi atzerrian gaztelaniazkoa lehenetsiko dutenik. Hegoafrikako emanaldia euskaraz egingo dute, Frantzian euskaraz eman zuten joan den irailean... Kasu horietan, azpidatziak dira ulergarritasunerako bidea.

Euskal Herriko estreinaldi ofiziala izango da igandekoa, baina ez da ikuskizuna taula gainean jarriko duten lehen aldia. Irailean aurrestreinaldi bat egin zuten Tolosan (Gipuzkoa), eta Charleville-Mezieres hiriko (Frantzia) nazioarteko txotxongilo jaialdian ere eman zuten. Payaren arabera, «oso harrera ona» izan zuen bi leku horietan. Otegik uste du «berrikuntza» bat delako gustatu zaiola jendeari: «Egin dira operak txotxongiloekin, baina ez modernoak. Guztiek ikuskizunaren kalitate musikala azpimarratzen dute».

Oraingoz, maiatzean izango dira hurrengo ikuskizunak: Barakaldon egingo dute bat, eta Donostian bestea, World Puppet jaialdian. Gainera, Mexiko Hirian obraren bertsio bat prestatzen ari da hango talde bat; ekainean estreinatuko dute printzipioz, eta Latinoamerikako herrialdeetan emateko asmoa dute.

Eleizegi batera eta bestera ibili zen bere garaian, eta hala ibiliko da haren inguruko txotxongilo-opera ere. Baina bada haren bizitzaren inguruan argitu gabeko kontu bat: jaioterrian lurperatu zuten, eta hezurrak ostu zituzten. Dena den, ikuskizunaren amaieran adierazten denez, bizirik iraungo du haren oroimenak.