«Astelehenero testu bat irakurtzea, eta bukaeran pentsatzen jartzea, eta irudipena izatea, izan dela kilker baten kantua, kantu soila; kir-kir egitea, trafiko handiko autopista baten erdian». Bernardo Atxaga idazleak etsipen sentsazio bera izaten zuen astelehenero Euskadi Irratiko Faktoria saioan bere gogoetak plazaratzen zituenean. Zaila egiten zitzaion pentsatzea irakurtzen zituenak zarataren artean, informazioaren autobidean galdu gabe, norbaitengana iritsiko zirela. Baina astero-astero lortzen zuen etsipena gainditzeko kemena, 115 astelehenez. Uhinetan esandakoak paperera irauli ditu orain, Kilker bat autopistan liburuan. Pamielarekin eman du argitara, eta gaur aurkeztu du, Aingeru Epaltza idazlearekin batera.
Aurtengo uztailera arte Faktoria saioaren zuzendari izandako Maite Artolak liburuaren hitzaurrean dio Atxagarengana jo zutela «agerikoak, zaratak, estaltzen duen hotsaren bila». Informazioaren zalapartaren azpian zer zegoen bilatzera. Hori izan ohi baita zutabegileen lana: albistearen haritik tiraka, gogoetak osatzea. Ordea, Atxagaren kasuan, abiapuntua eta helmuga beste batzuk dira, Aingeru Epaltzaren ustetan: «Atxagarentzat, errealitatea ez da abiapuntua: helmuga da. Errealitatearekin topo egiten du, eraikitzen edo marrazten duen bide horretan. Eta kazetaritzatik baino, kontakizunetik, saiakeratik edo memoria ariketatik gehiago duten testu horiek ez dute albistearen oihartzuna isiltzearekin batera balioa galtzen: irauten dute».
Irratiko zutabeetan, Atxaga aste osoan pentsatutakoa azaltzen saiatu da, eta sarritan talka izan du abiapuntu: «Errealitatearekin talka, tope, egin dudanean, hortik abiatuta, gogoeta eginez, antolatu ditut testuak». 2016ko udazkenetik aurtengo udara bitartean ondutako artikuluak dira liburuan bildu dituenak, eta aitortu duenez, bakar bat ere ez zitzaion eskura bakarrik etorri: oztopoak gaindituta eraiki zituen guztiak, kilkerrak autopistan bezala, «pentsamendu kritikoak dakartzan zailtasunekin».
Artolarena ez ezik, Joseba Sarrionandiaren hitzaurrea ere badu lanak. Sarrionandia ahots kritikoen premiaz mintzatu da: «Kilker bat bezala paratu beharra dago autopistako zangan, inork entzuten edo ulertzen ez duen mezu batekin apika, jendearen bizitza ziztu bizian doan artean».
Zerura igo da
Idazleak hiru ataletan banatu du liburua, hiru garaitan irakurri zituelako testuak: lehenengoari Minutuak kontatuta izena jarri dio, hasieran, 2016 eta 2017 artean, zutabeak hamar minutukoak zirelako, eta idazlea «erlojuaren aurka» aritzen zelako. Bigarrenak Zeruko kronikak izena du, haren aurreko euskal idazleak aipatzeko modu baten bila zegoela fikziora jo zuelako: zerura. «Denak zeruan daudenez, ni ere joan nintzen zerura, eta hor egokitu nituen denak». Hirugarrena, Lagunarteko kontuak izenekoa, aurten idatzitako testuekin osatu du, eta adiskideekin izandako solasaldietan oinarritu. Oztopoak izan ditu, jakina, izurriak kontaktuak murriztera behartu baitu.
Atxagarentzat, bigarren pasartea da bereziena, idazle askorekin elkartu baita testuetan: Julio Caro Baroja, Andolin Eguzkitza, Virginia Woolf, Gabriel Aresti... Testuetako batzuk idaztea hunkigarri gertatu zaio, baina umoretik egin ditu hein handi batean. Umorea du oinarri idazleak aurkezpenean adibidetzat jarritako pasarteak ere: «Zerura egin nuen aurreneko joanean Koldo Mitxelenarekin egokitu nintzen zeruko atean. Ari zen erretzen, zigarroa erretzen, hemen, munduan erretzen zuen bezala. Esan nion: orduan zu ere zeruan zaude? Eta esan zidan: bai, aukera eman zidaten zeruan edo infernuan egoteko, baina infernuan erretzea galarazita dago».
Irratian aireratutako testuek ahozko kutsu nabarmena zutenez, papererako egokitu behar izan ditu. Asun Garikanoren laguntzarekin editatu ditu, eta «lan itzela» izan dela aitortu du: «Liburuak esanaren kutsua hartu behar zuen, baina aldi berean testu izan. Gutxienez hiru hilabete hartu zituen lan horrek». Emaitza, 342 orriko liburua da. Artolak hitzaurrean dioen moduan, «
