«Abereen artean biziko nintzateke/ hain dira eztiak, hain dira isilak./ Luzaz egoten natzaie begira/ ez dira lanean lehertzen, ez halabeharraz kexatzen/ ez dira gauaz esna egoten/ ez dute bekatuengatik malkorik isurtzen/ ez naute jainkoarekiko betebeharraz/ eztabaidetan nazkatzen». 1978. urtean, Txomin Artolaren ahots melodiatsuak zabaldu zuen Walt Whitman poeta estatubatuarraren kidetasun desio hori euskaraz. Musikariak idazlearen zazpi poema oinarri hartuz ondu zituen Belar hostoak diskoko abesti guztiak (Xoxoa). Aitak egindako lan hori berrinterpretatuko du orain Urbil Artola musikariak, Loraldia jaialdiak proposatuta. Amaia Lasa poetak ere hartuko du parte saioan, eta, idazleari zein haren sasoiari buruzko hainbat testu irakurriko ditu, kanta eta kanta artean. Gaur izango dute estreinaldia Bilboko Bidebarrieta liburutegian, Loraldia jaialdiaren eta Bilbo Poesia jaialdiaren programen barruan.
«Disko berezia da niretzat». Semea oraindik ume zela eman zuen argitara Belar hostoak aitak, baina melodia batzuk barruan geratu zitzaizkiola dio Urbil Artolak, eta baita hitz solte batzuk ere; «neskatxa, hondartzan, eta halako batzuk». Urteekin hartu zion benetako neurria lan hari, ordea: hitzen mailagatik, melodien edertasunagatik, eta baita parte hartu zuten musikarien zerrendagatik ere. Besteak beste, Mixel Ducau, Jean Phocas, Beñat Amorena eta Robert Suhas izan baitzituen ondoan Txomin Artolak ordukoan.
Hari 'zinematografikoa'
Loraldiak proposamena egin, eta berehala esan zuen baietz Artolak. Dani Venegas musikariarengana jo zuen berehala, eta Andoni Etxebeste, Antxon Sarasua, Dani Venegas eta Jon Gurrutxaga ere batu zituen taldera. Jatorrizko abestiak nola berrinterpretatu izan zen orduan zalantza. Artola: «Hainbat taldetan hartzen dut parte, eta musikari asko ezagutzen ditut; orduan, proiektuak har zezakeen kutsu akustikoagoa, adibidez, edo bluegrass aldera jo zezakeen, ni neu banabilelako halako taldeetan, baina argi izan nuen, niretzako disko berezia den neurrian, gogoa nuela prozesuan ongi pasatzeko».
Eta, dioenez, azkenean, norabide guztietara jo dute. «Zazpi kanta dira, eta ia ez dute zerikusirik euren artean». Berrinterpretazioen artean badirelako kutsu akustikoa hartu duten kanta batzuk, esaterako, pop formatura gerturatu direlako beste batzuk, eta, Artolak dioenez, badelako, ustekabean, Ennio Morriconeren zinemarako konposizio baten airea hartu duen bat ere.
Taldea eta instrumentazioa izango dira lotura nagusia. Baina, bestela ere, emanaldiak hari moduko bati jarraituko diola dio musikariak, kanta eta kanta arteko lotura musikalei eta Lasak tartekatuko dituen azalpenei esker. «Danik [Venegasek] guztiari, kakotx artean esanda, halako berniz 'zinematografiko' bat emateko ideia izan zuen, eta abestien arteko pasarteekin hori egiten dugu, emanaldia nolabaiteko soinu banda bat izango balitz bezala».
Edonola ere, diskoaren berrinterpretazio bat izan beharrean, itzulera bat izango da Artolarena, egon, jatorrizko diskoan bertan ere badagoelako haren ahotsa. Sei urte inguru zituenean grabatu zuen diskoa aitak, Urbil Artolak gogoratzen duenez, eta estudioan ere egon zela gogoan du oraindik. Kantuan ere jarri zuen aitak estudioan, Nora arrebarekin batera, eta haien ahotsak dira Lur osoaren erasoak abesti amaiera aldera entzuten direnak. «Lur osoaren erasoak/ ezin garaitu zezakeen hiri bat,/ ikusi nuen ametsetan».
Hitzak aski konplexuak ziren haurrentzat, ordea, eta Urbil Artolak barrez gogoratu du, horregatik, umeek abestia ongi ikas zezaten aitak erabilitako metodoa: «Grabatzera joan baino hilabete batzuk lehenago, nonbait, aitak kasete batean grabatuta jarri zigun abestia jolasteko erabiltzen genuen gelan, bueltaka eta bueltaka, eta gu han egoten ginen jolasten, baina entzuten, eta konturatu gabe horrela ikasi omen genuen letra».
Estudioan bi hartualdi baino ez zituzten egin, eta horrekin moldatu ziren. «Gure barreak ere entzun daitezke diskoan».
Itxialdi giroan
Besteak beste, Sorotan Bele taldeko gitarrista eta abeslaria izandakoa da Artola, eta aktibo jarraitzen du egun ere, eta, ibilbide luze horretan, behin baino gehiagotan egin diote aitaren disko haren aipamena. «Urteekin konturatu naiz jende askori eragin diola, ezagutu izan ditudan musikari eta kantari askok aipatu didatelako». Bizitza osoan ondoan izan duen presentzia gisako bat izan da Whitmanena ere Artolarentzat, baina, dioenez, beti izan du sakonago irakurtzeko gogoa. «Oso erakargarria egiten zait».
Aitari entzundakoak hartu ditu gogoan Urbil Artolak, eta, zehaztu duenez, diskoa 1978an argitaratu zen arren, 1975ean sortu zituen bertako kanta gehienak. «Orduan ere, etxeratze agindu bat zegoen», oroitu du musikariak. Eta, koronabirusak eragindako krisiaren ondorioz, itxialdi giroan egin behar izan du berak ere haren erreskatea orain.
Loraldirako sortu dute emanaldia espresuki, baina musikariek ez diote aterik itxi nahi saio gehiago egiteko aukerari.
