Taxian bidaiatzen duen literatura

Besteren bizitzen pasarteak kontatu zale den taxilari bat eta arrakasta handirik ez duen idazle bat. Bi pertsonaia nagusi horien istorioak josiz sortu du Joxean Agirre idazleak Nobela errealista bat liburuaren kontakizuna. Memoria ariketa laburrak tartekatzeko ez ezik, literaturaren balioaz gogoetak plazaratzeko aukera eman dio horrek, baita autoparodia eginez bere buruari «egurra ematekoa» ere. Bere hamabigarren nobela du Agirrek, eta Elkar argitaletxearekin plazaratu du. Berez, martxoaren erdialdean ziren aurkeztekoak, baina asmoa bertan behera utzi behar izan zuten, konfinamenduaren eraginez. Prentsaurreko birtual baten bidez azaldu zituzten liburu berriaren nondik norakoak, atzo, idazleak berak eta Xabier Mendiguren editoreak.

Taxilaria da liburuko narratzailea. Loiuko aireportuan (Bizkaia) lan egiten du, eta bere autora igotzen diren bidaiariei istorio laburrak kontatzen dizkie. «Iragan hurbileko» pasadizoak dira, besteren bizitzenak denak. Izan ere, bere tarte libreetan, frankismoaren azken bi hamarkadetan borroka politikoan eta kulturalean zebiltzan ekintzaileen biografiak eta elkarrizketak irakurtzen ditu, eta «obsesionatuta» dago gaiarekin, Agirreren hitzetan.

Halako batean, baina, behingoz bere istorio propioa ontzeko aukera suertatuko zaio. Izan ere, hil berri den idazle baten eleberria borobiltzeko enkargua egingo dio argitaletxe batek. Mikel Lejarza El Lobo espioiaren inguruko nobela errealista bat idazten bukatu berria zen idazle hori, nahigabeko edo nahita eragindako istripu batean hil zenean. Esku artean zuen istorioagatik hil zuten susmoak ditu argitaletxeak, eta liburua argitaratu nahi du, arrakasta izango duelakoan eta haren heriotza salatzeko balioko duelakoan. Taxilaria, argitaletxeko langile baten laguntzaz, haren heriotza argitzen saiatuko da, froga guztiak bilduko dituen epilogoa idazteko. «Momentu horretatik aurrera, ez dut esango thriller bat dela, baina nobelak hartzen du abiadura bat, nire aurreko nobeletan inondik ere agertzen ez zen abiadura bat», azaldu du Agirrek.

Liburua plazaratu plazaratuko dute, baina ez dira editorialak zituen espektatibak beteko. Hala, «literaturak edo nobelak gizartean duen oihartzun eskasaren edo efikazia politiko urriaren inguruko gogoeta moduko bat» da, ildo horretan, liburuaren gai nagusia, egilearen hitzetan. «Ez dut esan nahi nobelak ez duela ezertarako balio», zehaztu du, eleberriek bizitzaren konplexutasunak agertzeko zein existentziari buruz gogoeta egiteko balio dezaketela iritzita, besteak beste. Pentsamendu literarioaren balioa ere aipatu du, Javier Marias idazlearen hitzetan jada norberak badakiena espresatzeko balio duen pentsamendua dena. Baina, aldiz, ez du uste eleberriek «konbaterako» balio dutenik, «ez badira kazetaritzaren mugan egindako nobelak».

Taxilariak bidaiariei kontatzen dizkien istorio laburrek, berriz, idazleari balio izan diote «iragan hurbilari buruzko memoria ariketa batzuk» traman tartekatzeko. Hainbat memoria liburutan jasotako pasadizoak ageri dira gidariaren ahotan, horien artean, Mario Onaindia, Mikel Azurmendi, Xabier Arzallus, Jon Idigoras, Arantza Arruti, Xanti Iparragirre, Xabier Zumalde nahiz beste hainbati buruzkoak. Beste zenbait, berriz, kanpoan utzi ditu idazleak, «ederrak» iruditu arren, narrazioarekin ongi ezkontzen ez zirelakoan. «Taxi barruan edo taberna batean kontatzeko moduko kontakizunak izan behar zuten».

Umorea eta autoparodia

Taxilariaren pasadizoak elkarren artean desberdinak diren arren, guztiak ahozkotasunetik gertu daudela azaldu zuen Agirrek, eta umoreak ere lekua duela horietan. Idatzitakoa berriro irakurtzean «pare bat aldiz algaratxo batzuk» egin zituela aitortu zuen, eta espero du irakurleei ere irriren bat aterako diela liburuak.

Umorez bustitako beste osagai batzuk ere baditu nobelak. Izan ere, aurretik beste lan batzuetan egin duen gisan, oraingoan idazlearen pertsonaia baliatu du auto-parodia moduko bat egin eta bere buruari «egurra emateko». Zarauztarra da hura ere, eta Agirrezabal jarri dio izena. «Tentazio bat da. Gozamen handia da zure antzeko pertsonaia bat sartu eta egurra ematea. Uste dut idaztean zure buruari permititu behar dizkiozula halako momentu batzuk; bestela, aspertu egiten zara».