Pedro Mari Otañoren hainbat eskuizkribu jaso ditu KM Kulturuneak

Antonio Zabala zenak sakonki aztertu zituen Pedro Mari Otaño bertsolariaren (Zizurkil, Gipuzkoa, 1857-Rosario Argentina, 1910) bizitza eta obra, eta horren berri eman zuen 1990eko hamarkadaren erdialdean Auspoa bilduman bildutako bi liburukitan. Joxin Azkue Zizurkilgo Hernandorena kultur elkarteko kidearen esanetan, Zabalak bazeukan pena bat, ordea: «Bi liburu horiek Otañoren Biblia dira. Zabala, dena den, etsita zegoen, ezin izan zituelako nahi moduan ikertu Argentinan pasatutako urteak». Baina Hernandorenakoek bertsolaria han bizi izandako urteen lekuko diren eskuizkribu batzuk eskuratu ahal izan zituzten orain bizpahiru urte, eta iruditu zitzaien material horrek denen eskura egon beharra zeukala. Hortaz, Gipuzkoako Foru Aldundiarekin jarri ziren harremanetan, eta adostasun bat lortu zuten. Eskuizkribu horiek diputazioari utzi zizkioten dohaintzan, eta orain Donostiako Koldo Mitxelena kulturunean daude, edozeinek erabili ahal izateko moduan.

Digitalki ere kontsultatu daitezke, eta, gainera, Pello Esnal ikertzaileak eta Auspoa taldekoek apailatutako liburu bat editatu dute dokumentuen faksimileekin. 50 ale soilik argitaratu dituzte, eta Hernandorena elkartean, Zizurkilgo udaletxean eta oinordekoen zein Argentinako kultur erakundeen artean banatzeko asmoa daukate.

Halabeharrez, gerra karlisten (1833-1876) eta horrek eragindako haustura sozialaren eraginez, alde egin behar izan zuen Argentinara, bizimodua atera ahal izateko intentzioarekin. Han hil zen bertsolari familiako semea, eta 2010ean, haren heriotzaren mendeurrena zela-eta, Hernandorenako kideek erabaki zuten harantz joatea. Bertsolariaren bilobetako batekin jarri ziren harremanetan, Susana Ardanaz Txuri-rekin.

Kontatu zioten Zabalak zeukan ustea, Biblia hura osatzeko «atal bat» falta zela. «Orduan, Argentina guztia astintzen hasi zen, jendearekin hitz egiten, tiraderen izkinetan miatzen», dio Azkuek. Eta poliki-poliki izan bazen ere, hasi zen dokumentazioa, «altxorra» topatzen. Hil zen Txuri, eta familiakoei azkeneko nahi bat zuela adierazi zien: «Eskuizkribu guztiak Hernandorenakoen esku gera zitezela; guk jakingo genuela haiekin zer egin». Topatutako eskuizkribuek Zabalak 1993an eta 1994an argitaratutako Pedro Mari Otaño eta bere ingurua eta Otañoren Bertso guztiak azterketak osatzen dituzte.

Bertsotarako berezko dotorezia zuen, eta, adituen esanetan, bertso apartak utzi zituen; esaterako, Limosnatxo bat eta Mutil koxkor sortak. Herrimina izan zuen gai nagusi, Amerikako Pampetan poeman adierazi bezala. Besteak beste, artzain ibili zen hango lurretan, eta Hego Amerikako lehen euskara irakaslea izan zen.