Pasolini, Pier Paolok azaldua

Gain egiten jarraitzen du Pier Paolo Pasolinik (Bologna, 1922- Erroma, 1975). Gaur dira ehun urte jaio zenetik, eta, oraindik ere, gatazkaz, tentsioz eta idealez zamatutako sasoi oso bat kondentsatzen segitzen du haren figurak, eta, era berean, oraindik ere, haren obrara gerturatzeak beti uzten du osotasunaren izpi solte batzuk bakarrik harrapatzera heldu izanaren sentsazioa. 40 liburu baino gehiagoko bibliografiarekin, eta 25 film inguruko filmografiarekin, indartsua da haren emaria. XX. mendeko bigarren erdialdeko ikono bat. Bere burua forma zehatz eta mugatu batera errenditzeko lehian ikus daiteke idazle eta zinemagilea bera ere, 1966 eta 1967an New Yorkeko kazetari ezezagun batentzat poema itxuran idatzitako testu luze batean. Argitaratu gabeko paper bat gehiago izan zen luzaro, argitaratu gabe geratutako beste hamaika paperen artean, dena ohar, ezabatutako pasarte, eta aurrerago garatzeko utzitako ideia zirriborroz beteta. Autorearen heriotza bortitzaren ostean soilik eman zen argitara, Errautsen poeta izenburuarekin, eta haren itzalari segika igar daiteke autorea bertan. Bakarrizketa bizian.

«1922an atariz betetako hiri batean jaio zen/ bat naiz./ Berrogeita lau urte ditut beraz, ongi daramatzadanak/ (atzo bertan bi edo hiru soldaduk, puten basotxo batean,/ hogeita lau bota zizkidaten —mutil gizajoak,/ume baten adinkidetzat hartu ninduten—);/ nire aita 59an hil zen,/ ama bizi da./ Oraindik negar egiten dut, Guido anaiarekin/ gogoratzen naizenero:/ partisano bat beste partisanoen esku hila, komunistak/ (nire gomendioz sartu zen Ekintzaren Alderdian:/ Erresistentzia komunistan hasi zen bera),/ Alpe aurreetako muino gris eta nahigabetu txikiz zizelkatutako/muga inguruko mendietan, madarikatuak [...]».

«Ama izan da bizitzan gertatu zaidan garrantzitsuena/(orain bakarrik gehitu zaio Ninetto*)./ 42an eman nuen argitara nire lehen poema liburuxka [...]/ ordurako ere konformista zen Casarsako poemak izenburupean, / konformismo hutsez, aitari eskainia,/ zeinak Kenyan zegoela jaso baitzuen./ Preso zegoen han, gerra faxistaren/ biktima ezjakin eta akritikoa./ Oso gustura jaso zuen, badakit:/ etsai handiak ginen,/ baina zoriaren parte zen gure arteko etsaitasuna, gugandik kanpoko zerbait./ Hari eskainitako liburu hura/ Friuliko dialektoz idatzita zegoen eta hori da/ gure arteko gorroto haren froga, froga eztabaidaezina [...]./ Gehitu behar nuke gure aitak ontzat zuela faxismoa./ Eta hori da bigarren kontraesana, publikoa:/ faxismoak ez zituelako onartzen dialektoak, jaioterri dudan/ herri honen batasun amaitu gabearen zeinutzat baitzituzten [...]./ Faxismoaren amaierarekin hasi zen nire aitaren amaiera./ Faxismoarena akaso aitzakia hutsa da, ordea, gizon gixajo honi nion gorroto/ bidegabea justifikatzeko: nahiz eta, esan behar dudan, gorroto hura/ errukiz beldurgarriki bustita zegoela [...]».

«Amarekin egin nuen ihes**, maleta bat eta gerora faltsuak zirela jakin genuen harribitxi batzuekin,/ merkantzia tren geldo batean [...]./ Erromara iritsi ginen [...]./ Heriotzara kondenatu bat bizi daitekeen bezala bizi nintzen ni/ beti pentsamendu hori gainean itsatsita:/ desohorea, langabezia, miseria [...]».

«Nola bilakatu nintzen marxista?/ Ba, tira... udaberriko loretxo apal eta nabar-lore artean ibiltzen nintzen [...],/ eta laku txikien ertzetan idazten [...],/ laborarien seme gazteekin batera [...]/ hori 43an izan zen;/ 45ean dena izan zelako ezberdina./ Laborarien seme haiek, hazixeago jadanik,/ egun batez zapi gorria lotu zuten lepoan,/ eta han abiatu ziren/ agintarien egoitzetara, beren ate/ eta jauregi veneziar txikiekin./ Hala jakin nuen jornaleroak zirela/ eta beraz patroiak ere bazirela./ Jornaleroen alde jarri nintzen eta Marx irakurri nuen. [...]»

«Ragazzi di vita eta Una vita violenta dira/ italiar gorroto arrazista itxaroten ari zen/nire bi nobela horien izenak,/ 50eko hamarkadako bihotzarekin idatzitakoak./ Eta honako hauek dira sasoi hartan ernaldutako/ nire poema liburuen tituluak:/ Gramsciren errautsak ***,/ La religione del mio tempo/ Poesia in forma di rosa [...]».

Ekintzaren lengoaia

«Zergatik pasatu nintzen literaturatik zinemara? [...]/ Erantzun izan dut teknika aldatzeagatik izan zela,/teknika berri bat behar nuela zerbait berria esan ahal izateko,/ edo kontrakoa: beti esaten nuela gauza bera eta horregatik/ teknika aldatu behar nuela [...]./ Baina ez nintzen erabat zintzoa izaten [...]/ Eta orduan aitortu nituen nire hautuaren aurretiko/ izan ziren motibo ilunak:/ zenbat aldiz ez ote nuen esan/ nire italiar hiritartasunari uko egin nahi niola!/ Bada, italiar hizkuntza abandonatuz, eta harekin batera,/ bide batez, baita literatura ere,/ uko egiten nion nire herritartasunari [...]./ Baina jarraitzen nuen erabat zintzo izan gabe/ oraindik ere./ Zinema ez baita esperientzia linguistiko soil bat,/ ikerketa linguistiko bat izanik, badelako esperientzia filosofiko bat ere [...]./ Ekintzaren lengoaia, irudikatzen den bizitzarena,/ infinituki liluragarriagoa da poesia baino![...]

«Bada aitortuko dizut, joan aurretik,/ musika idazle izan nahi nukeela,/ eta musika tresnekin bizi/ erostea lortzen ez dudan Viterboko dorrean,/ munduko paisaiarik ederrenean[...] agian, hori baita errealitatearen ekintzak bezain/ altu eta definigaitz den ekintza adierazkor bakarra».

* Ninetto Davoli, Pasolinik zuzendutako bederatzi filmetan aktore eta haren bikote izandakoa.

** Poliziak «haur galtzaile» salaketapean atxilo hartu zuen Pasolini, eta akusazio hori oinarri hartuta kaleratu zuten Alderdi Komunistatik ere, eta horregatik egin zuen ihes hiriburura.

*** Iñigo Aranbarrik euskaratu du poema, eta irakurgai dago www.armiarma.eus atarian. Besteak beste, Gauza baten ametsa eleberria ere argitaratu zuen Alberdaniak, Josu Zabaletak itzulia.