Oskar Arantzabalek eta Mitxelko Urangak irabazi dute Zelaia saria

Kontent ziren atzo Juan Zelaia saiakera lehiaketako epaile eta antolatzaileak. Iaz ez zen saririk banatu, baina aurten bai. Hamahirugarren aldian batek baizik, bi lagunek jaso dute: Oskar Arantzabalek (Eibar, 1967) eta Mitxelko Urangak (Berango, 1978). Azpilkueta, ekonomiaren aitzindari saiakeran Martin Azpilkueta Doctor Navarrusjurista eta teologoaren ekonomialari alorra jorratzeagatik jaso du lehenbizikoak. Bigarrenak, berriz, Eros(ki).Merkatuaren erotizazioa, erotismoaren merkantilizazioa idazkian erotismoa, kontsumoa eta menderakuntzaren arteko harremanaz mintzatzeagatik. Saria 9.000 eurokoa da eta, ohi bezala, saritutako bi saiakerak Pamiela argitaletxeak kaleratuko ditu aurki.

«Bistan da ekonomiak eta politikak lotura handiak dituztela eta 500 urte geroago leku berean gaudela: krisi ekonomikoa orduan ere gertatu zen eta Azpilikueta konturatu zen», esan du Arantzabalek saria jasotzean. Izan ere, saiakeran aztertu duen pentsalaria aitzindari izan zela dio.Bere teoriek gaurkotasun handia dutela azaltzen du saiakeran, nahiz eta orain arte oso ahazturik egon dela aipatu duen. Ekonomia modernoa ulertzeko gakoak ematen zituela azaldu du egileak, esaterako, monetarismoaren teoria eta inflazioaren aurkako neurri neoliberalak bere teorietan oinarrituak direla dio.

Inflazioaren azalpena egin zuen Azpilkuetak. «Politika neoliberalek, batez ere monetarismoan oinarrituak, prezioa kontrolatu nahi izan zuten. Gaur egun ere Europako Batasunak dituen austeritate politikak horretara daude bideratuta: ez horrenbeste enplegua sortzera, baizik eta inflazioa kontrolatzera». Egungo eta Azpilkuetaren garaiko krisiak ere parekatu ditu Arantzabalek. «Harrigarriena da Felipe II.aren porrot ekonomikoak aurreikusi egin zituela, berak bazekien Ameriketatik zetorren urreak eta zilarrak prezioen iraultzak ekarriko zituela, sekulako inflazioa, guk etxebizitzarekin bizi izan dugun bezalaxe». Azpilkueta Felipe II.aren aholkulari izan zen, nahiz bera nafarra zela aldarrikatu.

Bixente Serrano Izko epaimahaiko kideak defendatu du Arantzabalen saria. Bi arrazoi nabarmendu ditu: alde batetik haien irudikoz Azpilkuetaren pentsamendu ekonomikoaz egin den lehen ikerketa monografikoa dela, euskaraz gainera. Serranok esan du ezaguna zela pentsalariaren garrantzia, baina ez ekonomialari gisa. «Gai izan zen ordura arteko eliza katolikoaren pentsamolde ekonomikoarekin hausteko, neurri batean, geroko ekonomia arloko pentsalari handien aitzindari izateraino merkatu librearen inguruan».

Bestetik, Azpilkueta abiapuntu hartuta gaurkotasun handiko gai batekin lotu izana azpimarratu du: «gaur eguneko pentsamolde ekonomiko hegemonikoak ekarritako arazoak eta krisiarekin». Izan ere, gogoeta propioa egin du neoliberalismoaz eta krisi ekonomikoaz. Gainera, «erregistro ez teknikoegia» lortu duela aipatu du, eta gaia interesgarri duen edozeinek uler dezakeela. Arantzabalek berak onartu du hori: «Saiatu naiz pixka bat didaktikoa egiten. Ulertzen dut saiakera genero literarioa dela, eta goxoa egin behar da, behintzat irakurtzeko erraza izan dadila».

Uranga ere ekonomiaz

Urangak ere ekonomiari dagokion gaia hautatu du: erotismoaren merkantilizazioa eta merkatuaren erotizazioa. «Kapitalismoak oso ondo jakin izan du gu erakartzen, eta horretarako indar erotikoaz baliatu izan da. Hau da, badaki gu kitzikatzen eta gu zirikatzen kontsumitu dezagun, eta hor egon da gakoa», esan du saiakeraren egileak. Izenburuarekin zalantzarik edo gaizki ulerturik egon ez dadin, «honek ez du inolako zer ikusirik entrepresarekin» dio lanaren hasieran.

Egoera asko aldatu da, baina. Historian zehar merkatua eta erotismoa etengabe gurutzatu direla azaldu du, batez ere azken garaietan, hartu-eman hori oso estua izan delako. Baina harremana eten dela dirudi. Horregatik, galdera bat utzi du: «Orain arazoa da, krisi garaia bizi dugun neurrian eta kontsumismoari amaiera ematen zaion neurrian—luxuzkoa salbu— zer gertatuko da? Orain ezin dugula horrenbeste kontsumitu eta gure nahiak eta desirak ase, zer gertatuko da?»

Eduardo Apodaka epaimahaiko kideak lanak airean utzitako beste galdera bat nabarmendu du: «Zeinek ekonomizatu du zein: erotismoak merkatuak edo merkatuak erotismoa? Hori jakinda merkatuak aspaldi kolonizatu zuela gure bizimodua». Esan duenez, gizarteak ez daki sexua eta erotismoa salerosketatik kanpo bizitzen. «Gertaera horietan denetan lanak boterearen konfigurazio zahar eta berrien zantzuak ikusten laguntzen digu lanak», azaldu du.

Gai eta muga anitz

Orotara hamabi lan aurkeztu dira lehiaketara. Kepa Altonaga, Eduardo Apodaka, Inma Errea, Bixente Serrano Izko eta Jose Angel Irigarai izan dira epaimahaiko kideak. Azaldu dutenez, gaiak anitzak eta interesgarriak izan dira. Lan batzuen era tekniko eta espezializatuegiei dagozkion garapenak egiaztatu dituztela esan dute, eta beste batzuetan formalki edota hizkuntza aldetik mugak. Gainera, mailari dagokionez ere gabeziak nabarmendu direla ondorioztatu dute.