Ideiak apurka egosten dituztenetakoa da Olatz Salvador (Donostia, 1990). Gai bat, olerki bat, letra bat bururatu, eta segituan apuntatzen du. Berdin doinuekin. Gitarrarekin delarik gustuko duen doinu bat ateraz gero, grabatu egiten du. Ez daki noizko izango zaizkion baliogarri horiek guztiak, baina badaki erabiliko dituela. Hain zuzen, duela hiruzpalau urtekoak dira Zainak eman (Balaunka, 2024) diskoaren lehen zirriborroak. Eta, orain, diskoa dagoeneko plazaratua dela ere, burua martxan du etorkizunean baliagarri izango zaizkion horien zerrenda osatzeko.
Solasaldi musikatuekin hasi zuen diskoa jende aurrean aurkezteko ibilbidea, eta, urriaz geroztik, zuzenekoetan murgilduta dabil. Hurrengo ostiralean, otsailaren 14an, Eibarko (Gipuzkoa) Coliseo antzokian ariko da, martxoaren 1ean Donostiako Viktoria Eugenian, eta martxoaren 14an Hendaiako Mendi zolan (Lapurdi).
Pasatu dira hilabete batzuk diskoa atera zenuenetik —irailean atera zenuen—. Eman al dizu astia dena digeritzeko, edo horretan ari zara oraindik?
Egia esan, lanez gainezka pasatu ditut hilabete batzuk: zuzenekoak prestatzeko lan guztia, promozio lanak, solasaldi musikatuak, eta bestelako lan batzuk ere elkartu zaizkit —gastu batzuei aurre egiteko behar nituenak—. Urrian egin genuen lehen kontzertua; hor hasi genuen zuzenekoen bira ere. Urtezaharrarekin batera amaitzen zen lehen fase ero hori. Pentsatzen dut hemendik aurrera lasaiago hartzeko aukera izango dudala, nahiz eta kontzertuekin jarraitu.
Nahiz eta «fase ero» hori igaro berri duzun, gustura zaude hark emandakoarekin?
Bai, oso ondo joan da. Azkenean, gure laneko gauzarik politenetako bat jendearekin kontaktua izatea da. Horretan, babestua sentitzea garrantzitsua da. Inoiz ez dakizu ea jarraitu ahal izango duzun zure jardunean; jendearekiko audientzia minimo bat bermatu behar duzu jarraitu ahal izateko. Hori izate hutsa sari bat da.
Lehen kolpean behintzat, Zainak eman-en ez da aurreko lanetan erakusten zenuen Olatz Salvador haren arrastorik ia. Arriskatu egin duzula esan daiteke. Nondik etorri zen zerbait desberdina egiteko hautua?
Halako behar artistiko bat izan zen. Ni neu ere aldakorra naiz nire bizitzan, eta gustatzen zait alde batetik bestera joatea, gauza berriak probatzea... Nik uste dut esperimentazio horren emaitza edo fruitua dela, eta azkenean ez dela gauza bat estrategikoki egina, baizik behar artistiko bati lotutakoa.
Zerbait desberdina egin nahi zenuen, baina ba al zenekien nondik jo?
Bueno, ba, azkenean, aurreko diskoarekin [Aho uhal, 2020] aseta geratu nintzen, baina, bestalde, bazeuden arakatzeko geratu zitzaizkidan bide batzuk. Bai elektronikan, bai efektuen munduan; gauza distortsionatuak, soinu zikinagoak... horiek probatzeko gogoz geratu nintzen. Azkenean, nire ustez, aurreko diskoan geratutako arantzak kentzen dira disko berriarekin. Kasu honetan horrela izan da.
Zergatik aukeratu duzu musika elektronikoa?
Jendea agian harritu egin da, baina, adibidez, Skakeitan taldean pasatu nituen urte asko, eta bertan musika elektroniko asko sortzen genuen. Zenbaiti arraroa egin zaio nire ahotsa autotunearekin entzutea, baina hori aspalditik egiten dut. Ni eroso sentitzen naiz bai efektuen munduan, bai mundu «garbiago» batean. Baina, azken finean, beharra dago gauza berriak probatzeko, eta dauden aukerekin apur bat jokatzeko.
Dituzun aukerekin jokatzea aipatu duzu. Agian musikariek ez duzue beti jokatzeko edo esperimentatzeko aukerarik, ala?
Ez, hala da. Nik banekien arrisku bat zela, eta ez zen errekonozimenduaren bila egindako zerbait. Uste dut niretzat askoz ere errazagoa izango zela egin dudanetik gertuago egongo zen zerbait sortzea, baina ez zitzaidan hori ateratzen. Ez nuen neure burua ikusten egindako moldeak errepikatzeko moduan.
«Uste dut niretzat askoz ere errazagoa izango zela egin dudanetik gertuago egongo zen zerbait sortzea, baina ez zitzaidan hori ateratzen»
Esango zenuke zuk benetan nahi zenuen hori egin duzula?
Bai. Hain justu, disko ez hain eroso bat sortzea zen arriskua. Gainera, diskoa bera kontzeptu bati lotuta dago, eta jendearentzat arraroa izan daiteke. Baina nik bide hau aukeratu badut, musikari, artista edo dena delako bezala, izan dadila nahi dudana egiteko. Edo, behintzat, lizentzia batzuk hartzeko, eta ez formula jakin bat erreproduzitzeko.
Sormen prozesua apur bat korapilatsua izan dela aipatu izan duzu. Zer dela eta?
Sormen blokeo oso indartsu bat izan nuen, eta oraindik ere sentitzen dut horri buelta ematen ari naizela. Sentitu nuen ez ninduela asebetetzen idazten nuen ezerk, pentsatzen nuen esan behar nuen guztia esana nuela jada, ez neukala ezer garrantzitsua esateko... Uste dut hori guztia nolabaiteko presio batetik etorri zela; espektatibak, autoexijentzia...
Ez duzu pisu makala izan.
Egia esan, kostatu zait. Orain ere ari naiz formula egokia zein den bilatzen. Konturatu nintzen, behin diskoa bideratua nuela, bide bat ireki zitzaidala. Neure burua presiotik askatzea lortu nuen, eta zerbaitekin konektatu nuen; orduan bai lortu nuela letra berriak ateratzea. Pentsatu nuen: «Orain?», baina gero konturatu nintzen jada ez nuela presiorik nire gain, eta horregatik izan zela.
Musikariek ez dute sarritan hitz egiten blokeoez. Uste duzu azaleratu behar dela badirela horrelako prozesuak ere?
Bai. Ni pertsona komunikatiboa naizela esango nuke. Askotan, iruditzen zait jendeak geure inguruan duen irudia eta gu geu garena oso desberdinak direla. Hori dela eta, guk zer bizipen dauzkagun komunikatzeko beharra sentitzen dut, jendeak hobeto uler gaitzan eta gure inguruan duten irudia errealagoa izan dadin. Ez dakit artista guztiei gertatzen zaizkien horrelako gauzak, baina beste pertsona batzuekin hitz eginez konturatu naiz ez dela hain gauza arraroa.
Zain hitza izan da zure mantra disko honetan. Esan: zer da zain zuretzat?
Hitzak adiera dezente ditu, eta denak oso indartsuak iruditu zitzaizkidan; zaintza-tik hasita, itxaronaldi-ra, odola garraiatzen duten hodietara, erroa edo sustraia ere bada... Orduan ezagutu nuen zainak eman esamoldea ere, diskoari izenburua eman diona. Badirudi susmatu esan nahi duela. Eta hor zerbaitek oihartzun egin zidan, eta konturatu nintzen prozesu guztia intuizioari oso lotuta zegoela. Horrek argi moduko bat eman zidan; izan ere, disko osoa argi edo fede bilaketa bat izan da; desegonkortasunetik abiatuta.
Eta nolatan aukeratu zenuen hitz hori?
Konturatu gabe hasi nintzen zain hitzarekin bueltaka. Ez dakit zein izan zen inspirazio momentu hori, baina gogoratzen naiz lehenengo zirriborroak duela lau bat urtekoak direla. Nik uste baino lehenagotik ari nintzen hori egosten. Askotan, bilaketaren bitartez iritsi naiz horrelako lekuetara.
«Askotan, iruditzen zait jendeak gure inguruan duen irudia eta gu geu garena oso desberdinak direla. Hori dela eta, guk zein bizipen dauzkagun komunikatzeko beharra sentitzen dut»
Diskoko kantetako batzuk beste batzuek idatziak dira: Izaro Bilbaok, Oihana Aranak, Leire Vargasek eta Itziar Ugartek. Nola egiten duzu: lehenengo musika konposatu, eta hitzetara egokitu gero, edo alderantziz?
Kasu honetan, eta ez da beti horrela izaten, nik nire harrikada azaldu nien. Nik kontzeptua banuen, baina adarrak falta zitzaizkidan. Kantu bakoitza zain hitzaren adiera batekin lotuta egotea nahi nuen. Hasteko Leireri [Vargas] eta Oihanari [Arana] azaldu nien, eta haiek naturarekin lotu zuten. Beraiek sortu zuten Basan kantuaren letra. Gero, Leireren bitartez ezagutu nuen Izaro Bilbao. Bazkaloste batean kontatu nien nola nenbilen letrak topatzeko buruhausteetan, eta oso modu naturalean sortu zen. Proposamen bat bidali zidan, eta hortik tiraka jarraitu genuen.
Lan egiteko beste modu bat da, azken finean.
Bai. Izan zitekeen kontrakoa ere, nik melodia edukitzea eta haiek horren arabera idatzi behar izatea, baina kasu honetan alderantziz izan da. Ni hitzetatik abiatu naiz gehienetan, Zaldi zuri bat kantan izan ezik. Horretan, egitura guztia eginda nuen, baina pila bat kostatu zitzaidan letrarekin gustura geratzea. Karmele Jaio eta Alaia Martin ere tartean ibili ziren letrekin, eta alde batera utzi behar izan nituen —horrek dakarrenarekin—. Ez zen erraza izan.
Jende dezenteren laguntza izan duzu diskorako, beraz. Asko emakumeak dira.
Ekoizpen prozesuan izan dira gizonak, baina egia da kolaboratzerako orduan —bai hitzetan, baita kantetan ere— emakumezkoak izan direla. Ez da guztiz kontzienteki hartutako erabaki bat; batzuetan, konexio handiena izan dudan pertsonetara jo dut. Egia da disko honetan saiatu naizela elkarlanak artifizialak izan ez zitezen. Abesten egindako kolaborazioei dagokienez; Izarorekin [Andres] egindakoak laguntasun harreman bat du oinarrian; eta, Alba Morenaren kasuan, hain lagunak ez ginen arren, konexio berezia genuen.
Abestien doinuek nolabaiteko trantsizioa erakusten dute: badira apur bat ilunagoak direnak, baina argitasuna ere erakutsi nahi izan duzu gero zenbaitetan.
Hala da. Disko guztia horrelako bide bat izatea nahi nuen. Letra batean esaten dut —gainera hitz horiek duela hiru urtekoak dira, baina berreskuratu nahi nituen— «zerbaitetan sinistu nahi nuke, baina zakar da giroa». Horrek laburbiltzen du bilaketa hori. Lehen mantrak aipatu dira, eta iruditzen zait musikan ere badirela mantrak. Badaude mantra gisa errepikatzen diren esaldiak. Momentu askotan gertatzen dira horrelakoak; bai instrumentuekin, bai eta hitzekin ere. Uste dut horrek entzulea egoera jakin batera eraman dezakeela; trantze moduko batera.
Diskoa aurkezteko solasaldi musikatuak egitea erabaki zenuen. Jendeak Olatz Salvador bere gitarrarekin ikusi ahal izan du, hastapenetan bezala. Nolatan aukeratu zenuen hori horrela egitea?
Askotan, nik disko bat aurkeztu izan dudan momentuan, diskoari buruzko gauza batzuk kontatu nahi ditut, eta ez dizkidate galdetzen. Solasaldi musikatu horiek ikusi nituen aukera polit bezala, diskoan zegoen hori jendeari erakusteko. Horrela ulertu zezaketen kanta horiek zer prozesutatik pasatu diren. Egia esan, oso politak izan dira; nik uste dut asmatu nuela formularekin. Askoz ere harreman horizontalagoa izan dut publikoarekin. Baionan egon nintzenean, ikusle batek esan zidan: «Zurekin kafe bat hartzea bezala izan da». Hori zen nahi nuena.
«Emakumeen loratzea dago, baina gizonezkoen loratzea are handiagoa da. Oraindik oso desorekatuta dago. Entzun behar dugu loratzea dagoela, baina, aldi berean, edozein lekutara kontzertu bat ematera goazenean, gizonez inguraturik gaude»
Durangoko Azokan ere izan zinen abenduan. Han ere izan zenuen publikoaren berotasuna jasotzeko aukera, ezta?
Bai, hala da. Jendea maitasunez gerturatu da, zorionez. Gauza berezi, sakon eta politak esan dizkidate. Hor ixten da prozesua. Azkenean, sormen prozesuan oso bakarrik egon zaitezke, eta pentsatu dezakezu: «Zertan ari naiz ni hemen nire denbora eta diru guztia xahutzen?». Beste aldean jendea badagoela ikusteak, eta sentitzeak ia zuk zeuk baino gehiago sinisten dutela zure proiektuan, horrek ematen du indarra.
Azken hilabeteetan, ikusi da euskal emakume musikarien sarea sendoa dela; esaterako, Zea Mays taldearen Elektrizitatea kantaren bertsio berriaren grabaketan. Nahiz eta batzuek ez ikusi, hor zaudete.
Azken boladan, gauza batengatik edo bestearengatik, asko elkartu gaituzten gauzak pasatu dira. Uste dut Zea Maysen grabaketa bertan egon ginenok ahaztuko ez dugun zerbait izango dela. Energia aldetik, emakume horiekin guztiekin egotea izugarrizkoa izan zen. Gure artean hitz egiten hasi garenean ikusi dugu ez garela hain arraroak, prozesu oso antzekoetatik pasatu garela, eta errepikatzen diren fenomeno batzuk daudela.
Zer fenomeno?
Gogorarazi behar dugu, adibidez, euskal panoraman ez garela berdinak. Niri elkarrizketa askotan esan didate «emakumeen loratzea» dagoela musikan. Ulertzen dut garai batean baino proiektu gehiago daudela, baina ezin dugu iparra galdu. Emakumeen loratzea dago, baina gizonezkoen loratzea are handiagoa da. Oraindik oso desorekatuta dago. Entzun behar dugu loratzea dagoela, baina, aldi berean, edozein lekutara kontzertu bat ematera goazenean, gizonez inguraturik gaude.
Emakume musikariekin elkartzea oso positiboa izan zela esan duzu. Baduzue beste espaziorik edo elkartzeko aitzakiarik horretarako?
Egia esan, ez gara hainbestetan elkartu. Duela urte batzuk topaketa batzuk antolatu zituzten. Egin dira saiakera batzuk. Ez da erraza izaten; izan ere, musika beste lan batzuekin uztartu behar izaten dugu. Kasu honetan, ez dakit nola egin zuten, baina jende pila bat elkartzea lortu zuten, ia berrogei emakume ginen. Egun horretan bertan esan genuen «beste bat egin behar dugu». Auskalo. Pentsatzen dut noizean behin horrelako zerbait egitea badela aukera bat, eta guretzat sari bat da ia.
«Geldotasuna aldarri bihurtu da niretzat»
Estudioan sartu orduko, prestatutako guztia «botatzera» ohituta zegoen Salvador. Oraingoan, ordea, martxa moteltzea erabaki du. Hilabetean soilik lau egunez egin ditu ekoizpen lanak, Katalunian. Joan-etorriak nekagarriak egin zaizkion arren, «masterclass» baten modukoa izan da ekoizpen prozesua. Industriaren abiadurarekin kritiko da donostiarra.
Katalunian (Banyoles, Girona) egin duzu diskoaren ekoizpena. Ekoizpena «bere erritmora eta bere modura» egiten duen etxe batekin. Zer dela eta?
Estetikoki eta soinu aldetik beste leku batera abiatzeko beharra nuen. Borja Anton deitzen den lagun batekin nolabaiteko aurrelan bat egin nuen. Aldi berean, soinu estetika berri baten bila ibili nintzen. Garai hartan txundituta utzi ninduen kontzertu bat ikusi nuen; Clara Peya izeneko Bartzelonako artistarena. Kontzertua ikusitakoan, pentsatu nuen: «Hau zer izan da? Nork egin du?», eta ekoizlea ezagutzeko aukera izan nuen, taldeko baxu jolea ere badena. Bilera bat egin, eta kanta batekin probatzea erabaki genuen. Haiekin lan egitea erabaki nuen azkenean. Haien lan egiteko modua zen hilabetean hiru egunez lan egitea. Distantzia kontuengatik, nik lau egunez lan egitea negoziatu nuen. Bost hilabete-edo pasa nituen joan-etorriak egiten.
Eta zer-nolako balorazioa egiten duzu?
Alde batetik, aberasgarria izan da, aurrez ez dudalako inoiz horrela lanik egin. Ni ohituta nago dena prestatu, estudio batean sartu eta guztia botatzera. Hau guztiz kontrakoa zen. Bertan probatzen genuen dena; instrumentu pila bat zituzten, eta jolas baten modukoa izaten zen: kanta entzun, jostailu guztiak probatu, eta bidea zein zen ikusi. Erabaki pila bat hartu behar dira, baina prozesu bezala oso aberasgarria da. Esan zidaten ez dutela ikusi inor ekoizpen prozesuan hain adi egon denik.
«Zerbait transmitituko duen zerbait sortu nahi dut, eta horretarako uste dut garrantzitsuak direla prozesua, denbora eta lasaitasuna»
Motelago lan egiteko hautua egin duzu, industria abiadura bizian doan honetan.
Bai; egia esan, ez dut horrela lan egin duen inor ezagutzen. Halere, onartu behar dut oso luzea egin zaidala. Joan-etorrietan mila kontu pasatu zaizkit: hegaldi pila bat atzeratu dizkidate, autoan ere mila abentura... probatzeko grina nuen, eta egin dut. Geldotasuna aldarri bihurtu da niretzat. Musika entzuteko streaming plataformek saritzen dute denbora guztian abestiak ateratzen egotea; beste formula batzuk eta beste logika batzuk dira. Nik erabakia hartu nuen algoritmo horietatik eta logika horietatik ateratzekoa. Nire jardunari zegokionez, ez nion zentzurik ikusten. Zerbait transmitituko duen zerbait sortu nahi dut, eta, horretarako, uste dut garrantzitsuak direla prozesua, denbora eta lasaitasuna.
Azken finean, musikariak «produktu» bat ateratzera behartuta zaudete.
Bai, hori da. Gainera, industria pixka bat krudela da, eta badirudi zerbait kaleratzen ez baduzu jendea zutaz ahaztuko dela. Nik erabaki asko hartu ditut disko hau kaleratzerakoan, eta horietako bat zen gauzak nik nahi nituen bezala edo nik behar nuen bezala egiten ez banituen ez zuela mereziko. Hainbeste gauzari egiten zaie uko hau egiteko, non iruditzen zaidan gutxienekoa dela nahi bezala egitea.
