«Musika bakoitzak dauka bere zergatia»

Atzetik aurrera. Bizi osoa ezkutuan edo talde lanean aritu ondoren, orain oholtzan bakarrik eta inolako galbaherik gabe agertzen da Iban Urizar (Elgoibar, Gipuzkoa, 1975). Izen artistikoz, Amorante. Ia nahi gabe igo zen bakarrik Azkoitiko (Gipuzkoa) Matadeixeko agertokira orain bi urte, eta Paperezko Kontzertuak saiorako deitu zuten Zarauzko Garoa liburu dendakoek geroago. «Hori gakoa izan zen.5.000 ikustaldi baino gehiago ditu bideo horrek». Zokoan, Frijolo, Cafe Teatro, Menguele Quarteteta Bizarra taldeetan aritutakoa da tronpeta jotzaile gisa, esperimentazioaren eta inprobisazioaren alorrean sarri; aritu da Joseba Irazoki eta Lagunekin, Joseba Tapiarekin... eta Andrakan taldearekin hartu zuen aurrenekoz bere kantuak gitarrarekin eta ahotsarekin defenditzeko ardura. Orain, ordea, pauso bat eman, eta herri musikaren parametroetan kokatzen den proiektuarekin ari da. Eta «harrituta» dago izan duen harrerarekin. «Dena hitz politak izan dira, eta horrek susmoa pizten dit. Bainabatek daki non egongo garen hiru hilabete barru».

Zuzenean landutakoa disko ez den diskora eraman du orain. Bost kantu bildu ditu —tartean Bixenta Mogelek idatzitako koplekin osatutako Oiloarena—, eta Bandcampetik deskargatzeko aukera eman duten soinu postal gisa argitaratu ditu. «82 ziren, eta denak daude salduta».

Leku eta modu ezberdinetan egindako grabazioak dira.

Ez da hautu artistiko bat izan, baizik eta erabat funtzionala. Horrek ekarri du kantu bakoitzak bere soinua eta identitatea izatea... Ikusi dut bost kantu nituela grabatzeko moduan, eta aurrera.

Harrituta zaude izan duzun harrerarekin. Ez zenuen espero?

Ez; gainera, iruditzen zait publiko nahiko zabala bildu dudala inguruan. Proiektuak duen izaera herrikoi horregatik da agian. Ni bezalakoak orain arte underground eremuetan mugitu izan gara, eta, beharbada, puntu herrikoi horrek piztu du jendearen arreta.

Beti egon zara bigarren lerroan. Zergatik salto hau?

Tronpeta izan da nire betidaniko tresna, eta horrek beti eraman nau bigarren lerroan egotera. Jazz talde batean jotzen ez baduzu, tronpetarekin beti zaude pixka bat ezkutuan... Amorante nolabaiteko katarsi bat da niretzat...

Behar bati erantzuten dio?

Amorante kasualitatez sortu zen. Andrakanen garaian nik egiten nituen kantuak, baina abesti batzuek proiektu hartan lekurik ez zuten, eta gorde egiten nituen. Orain bi urte, Matadeixetik deitu zidaten kontzertua egiteko Bizarrarekin. Mikel [Etxegarai, Bizarrako kidea] aita izan berri zen, eta, ez dakit nola, esan nien: «Nik egingo dut kontzertua». Amorante izena ere gordea nuen, eta, baiezkoa eman zidatenean, ez zuen atzera bueltarik. Gaur arte. Erabat inkontzientea izan zen!

Orduan ohartu zinen Amorante sortu zela proiektu gisa?

Bai, oso gustura gelditu nintzen, konturatu nintzelako banuela zer eskaini. Ordura arte kantuak nituen, izena, baina hor hasi zen Amorante kontzeptu gisa sortzen. Gero ni neu ere joan naiz ahotsa aurkituz, gero eta segurtasun handiagoarekin aritzeraino.

Kantautorea zara?

Kantautore edo kansautore, Tapiak dioen moduan! [barrez] Baina egia da orain arte ez diedala hitzei garrantzi berezirik eman; ni neu letrak egiten hasi naizen arte. Orain ezinbestekoak iruditzen zaizkit, eta koherenteak dira neure barne munduarekin.

Musika esperimentalera ohitua dagoena eta kantu tradizionala gustuko duena dauzkazu zaleen artean.

Bi mundu oso ezberdin dira. Eta aurreko batean lagun batek esaten zidan oso zaila den gauza bat lortu dudala. Kuriosoa da, zeren eta ni ez bainaiz horren bila joan!

Flamenkoa euskaraz egiten duzula entzun behar izan duzu, baina ez zaizu gustatzen...

Flamenkoa? Ez, ez. Ez dauka zerikusirik. Flamenkoa egiten duen baten batek zer esango luke!

Zu ausartzen zara Amorante definitzen?

Esaten dut: herritik, errotik eta erraietatik. Hori da nire musika. Herri musika. Baina horri gehitu behar zaio neure background-a: akademikoa eta esperimentala.

Badago anglosaxoiak ez diren musika batzuekiko lotura, ezta?

Hori bai. Aldarrikapen moduan ere ikus daiteke hori. Anglohiztunak diren taldeak edo musika generoak oso hegemonikoak dira industrian, eta kostatzen zaigu beste musika agerraldiak exotismotik haratago onartzea. Hain gara etnozentristak, non Europatik edo AEBetatik kanpo egiten dena exotismotzat jotzen dugu. Aldarrikatu behar dugu leku eta une bakoitzean egiten den musika, arrazoi batengatik egiten delako. Musika bakoitzak du bere zergatia: momentua, jatorria etaarrazoia. Hori ezinbestekoa da nire musika ulertzeko.

Egiten duzuna zergatik egiten duzun azaldu beharrean aurkitzen duzu zeure burua?

Bai, eta rocka edo popa egiten duenari ez zaio eskatzen hori. Rocka ez baduzu egiten, ematen du zerbaiten bila ari zarela.

AEBetan country-rocka egiten duenari ez zaio galdetzen zergatik lantzen duen aitona-amonen musika gaur egungo parametroetatik. Bixenta Mogelen edota Iparragirreren kantuak moldatzean [Zugana Manuela ekartzen du zuzenean], ez da gauza bera gertatzen. Zergatik?

Beste galdera batekin erantzungo dizut. Zilegi da Benito Lertxundik Iparragirreren bertsio bat egitea, eta Mursegok egitea ez? Ortodoxiatik atera nahi duenak justifikatu egin behar du zergatik aldarrikatzen dituen figura zaharrak. Eta gauza batzuk erreibindikagarriak dira! Iparragirreren Manuela pareka daiteke Primavera Soundera ligatzera doan eta ezer lortzen ez duen hipster batekin!

Urteetan, musika esperimentalari eta kantu forma ez-itxiei lotuta egon zara. Nola eragin du horrek Amoranten?

Nire arazo handiena hori izan da. Kantuek egitura finko bat izanda, zuzenean oso lotuta ikusten nuen neure burua. Baina ez naiz perfekzio zalea izan, eta ez diot inolako beldurrik zuzenean hanka sartzeari. Horri esker, zuzenean gauza txikiak aldatuz joaten naiz, eta kantuek arnasa hartzen dute. Ez dut sufritzen, eta hori inportantea da. Nahastu naiz? Ba, segituko dut, eta ea nora iristen naizen.

Errorearen estetika.

Hori da. Jotzen ari zarenean zerbait gaizki ateratzen bada, bi aukera dituzu: edo gelditzen zara, edo aurrera egiten duzu.

Bidea da helmuga baino garrantzitsuagoa?

Biak dira. Inprobisazio saioetan bidea da inportanteena, baina kasu honetan helmuga ere inportantea da, portu batera iritsi behar bainaiz. Horregatik, kantuek egitura bat dute, nahiz eta aldaketak egin kantuetan.

El Niño de Elchek parte hartu du Oroimenaren fruitu kantuan.

Xabi Erkiziaren bitartez egin nuen kontaktua, eta, kasualitatez, Dabadaban harekin jotzeko deitu ninduten. Xabik hitz egin zuen harekin, eta prest zegoen zerbait egiteko. Eraman zuen parking batera, eta jarri zion nire kantua. Eta han grabatu zuten bere ahotsa kontzertu egunean!!

Amorante bakarkako proiektua izango da etorkizunean ere?

Printzipioz bai, nire barne munduaren isla delako. Badakit non dauden mugak, eta beldur pixka bat ematen dit errepikatzeak, baina ez naiz banda batekin hasiko.

Aurreikusten duzu hiru urte barru Amorante zuzenean?

Gaur egungo formatuan ez. Egia da mutazioak izan ditzakeela, eta mutazio naturalak izango dira.

Euskaraz abesten jarraituko duzu.

Bai, zalantzarik gabe. Andrakanen ingelesez abesten nuen, eta damututa nago. Damutzen naiz, ez naizelako ingeles hiztuna. Gero eta garbiago daukat. Ingelesez abesten iruzurgile bat naiz.