Museoek alda dezakete mundua

«Mundua museo bat da./ Eta museo batek alda dezake mundua./ Ez da soilik argazkiak ateratzeko,/ bisitatzeko, esateko bertan egon garela». Mende laurden beteko du aurten Bilboko Guggenheim museoak, eta, urteurren horren harira, museoari zein haren historia eta testuinguruari eskainitako hainbat poema idatzi ditu Kirmen Uribe idazle eta BERRIAko podcast egileak. Museoko atrioan bertan irakurriko ditu bihar testuak jendaurrean, Bilboko Koral Elkartearekin eta Euskadi Brass metal orkestrarekin batera eskainiko duen emanaldi musikal eta poetikoan. Mundua museo bat da deitu dute saioa, eta 20:00etan hasiko da.

Uribek dioenez, artelan bat egitea izan da asmoa: «Artelan bat ahotsezkoa eta musikazkoa». «Hitz gutxi, poemak, eta, hor, norbera sar dadila musikaren, kantuaren eta poesiaren mundu, giro eta atmosfera horretan. Ebokazioak sortu nahi ditugu, pixka bat koadro bat begiratzean bezala. Ze koadro bat begiratzean, ez dago azalpen handirik, norberak irakurri behar du koadroa bera, imajinatu eta zer esaten dion sentitu. Eta guk ere horrelako zerbait egin nahi dugu: artelan bat egin dugu, zuzenekoa, desegin egingo dena momentuan».

Bitartean heldu eskutik poema bilduma izan zuen lehen literatur sorkuntza lana Uribek, 2001ean, eta, beste poema bilduma bat ez ezik, lau eleberri ere eman ditu argitara geroztik. Bilbao-New York-Bilbao izan zen lehena, 2008an, eta Izurdeen aurreko bizitza izan da azkena, iaz argitaratutakoa. Prosa apur batez utzi eta poesiari ekiteko baliatu du orain aukera idazleak, eta, dioenez, «atsegina» egin zaio itzulera.

Zehaztu duenez, Bilboko Guggenheim museoaren historia jasoko dute emanaldirako idatzi dituen poemetako batzuek, eta baita beste gai hauek ere, besteak beste: Bilbo, abangoardiak eta XX. mendearen hasiera. Bilboko Guggenheim museoaren bildumaren parte diren hainbat artista ere aipatuko dira testuetan, Jorge Oteiza, Ansel Kieffer, Yoko Ono eta Sonia Delaunay, kasurako. «Gero, hortik gaur egunera ere egingo dugu jauzi, eta ikusiko dugu zer den Euskal Herrian sortzea, euskaraz sortzea, munduari begira, eta nola, baita ere, museoek egin egiten gaituzten, eta ez diren, besterik gabe, hor dauden eraikin batzuk, pasiboak. Egin egiten dute pertsona, eta egin egiten dute herria. Pisu handia daukate imajinarioa sortzen eta imajinario hori sendotzen».

Ez da Uribek Bilboko museo batekin egiten duen lehen lankidetza. Aurrez, 2018an, Bilboko Arte Ederren Museoak eskatuta, erakundearen bildumaren parte ziren artelanak erakusteko narratiba berri bat sortu zuen Uribek. Funtsak alderik alde aztertu, obra guztiak ikusi, eta alfabeto modura muntatu zuen ibilbidea idazleak kasu hartan, eta iazko azarora arte iraun du zabalik, hain justu handitze lanak hasi diren arte. «Oso museozalea naiz», aitortu du, «eta asko gustatzen zait artea».

Biharko errezitalekoa lan «libreagoa» izango dela dio idazleak. «Poesia asko hurreratzen da arte figuratiboetara. Lotura handia dute. Kolore bakarrarekin gauza asko esaten ditu, adibidez, [Mark] Rothkok, eta esaldi batekin asko esan dezakete poetek».

Puntu abangoardista bat

Maitea nun zira herrikoia eta Aita Donostiaren eta Jesus Guridiren konposizioak ez ezik, Jim Parker, Raymond Premru, Joseph Haydn eta John Rutter konpositoreen lanak ere eskainiko dituzte Bilboko Korala Elkarteak eta Euskadi Brass orkestrak emanaldian. Eta pozik azaldu da Uribe errepertorioarekin. Izango ditu pasarte klasikoak eta bertakoak, eta baita «puntu abangoardista» bat ere, nagusiki Euskadi Brassekoen eskutik.

Enrique Azurzak zuzenduko ditu koruko kideak, eta Alberto Urretxok orkestrako kideak. Horrez gainera, Alberto Saez Puente ere arituko da, organoan.

Emanaldirako beren-beregi sortutako poemez gainera, aurrez argitaratutako zenbait testu ere irakurriko ditu Uribek. Eta, dioenez, eszenaratze soila izango du saioak. Proiekziorik eta bestelako artelanen presentziarik gabe. «Saioa atrioan izango denez, Frank Gehryren eraikina bera da artelana. Barruan zaude. Jendeak entzutea nahi genuen, kasik begiak itxita; dena entzutekoa izatea nahi genuen».