«Lopategi fenomeno berri bat izan zen bertsolaritzan»

Jon Lopategirekin plaza asko konpartitutakoa da Xabier Amuriza bertsolaria (Etxano, Bizkaia, 1941). Bertsotan hasi baino lehenagotik ere haren jarraitzaile zen, eta, 1976an debutatu zuenetik geroztik, harengandik gertu ibili zen; harekin ikasten. Biek ala biek, gainera, lan garrantzitsua egin zuten bertso eskolen sorreran. Lopategik bertsolaritzari berritasuna ekarri ziola nabarmendu du Amurizak, eta arrastoa utziko duela ziurtatu. «Bertsozale guztientzat izen berezi bat da Jon Lopategirena».

Lagun handi bat izan da Jon Lopategi?

Bai. Nire bertsolari bizitza guztian izan dut Lopategi ondoan, eta lehenagotik ere haren miresle eta jarraitzaile nintzen. Gogoan dut nola apaiz egin nintzenean, nire meza-berri egunean —egun handia herrian—, ekarri nituela bertsotarako Lopategi, Jon Azpillaga, eta Abel Muniategi. Gero, nik 1976an debutatu nuen, eta haren inguruan hazi nintzen; beti harengandik gertu ibili nintzen, eta elkarrengandik ikasten; konpartitzen.

Zer nabarmenduko zenuke haren ibilbidetik?

Lopategi izan da bertsolaritzak eman duen figurarik handienetako bat. Argia eta kultua zen, ez zen bertsolari eskolagabe bat, eta fenomeno berri bat izan zen bertsolaritzan. Ekarri zuen bertsotan egiteko tankera berri bat, eduki politiko, sozial eta kultural handikoa. Gainera, oso bertsolari oportunoa zen; hau da, hark bazuen dohain bat, edozein gaitan, edozein unetan, ateraldi oportuno bat izateko eta jendearengana iristeko. Eta, Azpillagarekin batera, masak erakartzen zituen Euskal Herri osoan.

Hain zuzen, frankismo garaian lan garrantzitsua egin zuen Azpillagarekin.

Oso garrantzitsua. Saioetara joaten ziren nonahi, eta bazekiten gazteria nola bildu. Ausartu egin ziren, eta ez bakarrik ausartu: edukia zeukaten. Jendeak nahi zuen zerbait entzun, eta zerbait baino gehiago ere kantatzen zuten haiek.

Plazara ateratzen zituzten beste batzuk ateratzera ausartzen ez ziren gaiak?

Bai, zerbaitengatik zen hura fenomeno masiboa. Frankismo amaieran pizkunde bat hasi zen, olatu handi bat zetorren, eta haiek hartu zuten bertsolaritza, eta olatuaren gailurrean jarri ziren. Forma ematen zioten orduko gose eta egarriari, eta jendeak izugarri estimatzen zuen. Fenomeno berezia eta eroa izan zen.

Kantaera ere berezia zuen.

Oso berezia. Halako tonu inprezisoa zuen: ez zuen desafinatzen, baina kantaera imitaezin bat zeukan. Transmititzen zuen zerbait berezia; karisma izugarria zuen.

Bertsolariak eta bertsozaleak sortzeko lanean ere aitzindari izan zen, ezta?

Aitzindari izan zen, eta ez hori bakarrik, baita asmatzaile ere. Hor ere oso argia eta zehatza zen; ez zuen hutsik egiten. Eta bazuen modu berezi bat gauzak esateko, azaltzeko eta konbentzitzeko. Umeak eta ume ez zirenak gustura ibiltzen ziren harekin.

Nola hartu duzu haren heriotza?

Figura handi bat izan da, eta halako figurak uztea ez da erraza. Jon Lopategirena izen berezia da bertsozale guztiontzat. Orain, zoritxarrez, hil egin da, baina bere zikloa ongi bete du, bertsolari, irakasle eta sustatzaile moduan.