Zimendu pitzatuz eta ertz koskatuz beteriko istorioak kontatu ditu Garazi Arrula Ruiz itzultzaile, editore eta idazleak (Tafalla, Nafarroa, 1987) bere azken lanean: Lurraz beste. Zortzi narrazioko bilduma ondu du, eta Txalaparta argitaletxearekin plazaratu. Norbere erroen galerak edo horiek zimeltzen ari diren sentipenak harilkatzen dituzte, batik bat, askotariko moldez idatzitako ipuinek.
Askotariko pasarteak trazatu ditu Arrulak; hala nola amonaren errautsak non gorde ez dakienarena, kanpin batean harrikoa egiten ari delarik gogoetan ari denarena eta Andreak Nora ezagutu zuenekoa. Nork bere lana definizio hertsi batean sartzea zaila dela iradoki du idazleak, baina editore izan duen Iratxe Retolazak egin du ahalegina, Iruñeko Laba aretoan eginiko aurkezpenean: «Lizunak aurkitu ditut liburuaren tolestura askotan. Hau da, iruditzen zait izugarri ondo daudela garatuta pertsonaien tolesetan gordetzen diren eta, azkenean, lizun bihurtzen diren kontuak».
Arrularen bigarren narrazio liburua da Lurraz beste —Gu orduko hauek (Txalaparta, 2017) izan zuen estreinakoa—. Kontatu duenez, orain dela hiru urte abiatu zuen berriki kaleratutako lanaren idazketa, 2020aren hasieran. Ordea, ez zen bestela bezala hasi hitzak paperera ekartzen: «Irudiak eta ideiak eramaten ditut bidean, eta, pixkanaka, lantzean-lantzean, adartxoak jartzen dizkiet; lehenbizi bat, gero beste bat... eta, halako batean, habia egina denean, edo pisu moduko bat sentitutakoan buruaren atzealde honetan, orduan hasten naiz idazten». Halaber, Arrulak aipatu du lanak «pausatzeko» aukera eman diola, «hainbeste zurrunbiloko garaiotan». «Dibertitu egin naiz».
Mugimendu askoko liburua da. Auto bidaiak, solairu arteko mugimenduak, etxe aldaketak, eta beste. Edonola ere, bestelako higidurak nabarmendu ditu idazleak: «Pertsonaiak igaroan daude, eta, batzuetan, ipuinean bertan ohartzen dira horretaz».
Retolazaren iritziz, Arrulak 2017an argitaratutako liburuan nostalgiak eta denborak osatzen zuten lanaren «haria». Harekin alderatuz, zehaztu du Lurraz beste-n «deslekutze fisikoek» eta «deserrotzeek» dutela pisu handiena. Izan ere, ipuinetako pertsonaia nagusi guztiek sentitzen dute inoiz helduleku egonkor izan zirenak desegonkor bilakatu zaizkiela. Askotariko «zartatzeek» eragiten dituzte aldaketa horiek beren bizitzetan. Dena dela, zehaztapena egin du Retolazak: dioenez , «zartatze» horiek sentipen «kontraesankorrak» baitakartzate sarri. «Batzuetan, zartatzeak aldi berean dira zama eta arindu».
Arrulak plazerez idatzi ditu «zartada» horiek, izan ere, kontatu duenez, irakurle gisan ere asko estimatzen du «harridura» eragiten duten pasarteak leitzea. «Estimatzen dut, adibidez, ezagutzen duzula uste duzun pertsonaia batek zuk esperoko ez zenuen bide batetik jotzea. Edo norberari deseroso zaizkion jarrerak azaltzea, edo lotsarazten gaituzten makurkeriak. Horietan arakatzea gustatzen zait».
Gainera, Retolazaren ustez, idazleak «komunitateak» trazatuz erdietsi du jokamolde horien guztien deskribapen xeheak egitea. Eta, zehaztu duenez, horrela, bistara gelditu dira pertsonaien arteko «mikrobiolentziak» eta botere harremanak, afektuen «angelu itsuak» eta inkomunikazioek sorturiko «amildegi txikiak», esaterako.
Arrulak ikusmenarekin lotzen du, nolabait, ipuinetako pertsonaien eta haien inguru fisikoaren eraikuntza; aitortu du teman izaten duela haiek «ukigarri» bilakatu nahia. Horregatik, idazleak kokapenari buruzko pista ugari eman du ipuinetan, eta, hala, irakurleak aise jakin dezake gauzak zehazki non gertatzen diren. Sarri aipatu ditu Iruñeko auzo eta kaleen izenak, baita billabesa lineak ere, adibidez.
Eta antzeko jardun du pertsonaiak marrazteko: «Zerrenda moduko bat egiten dut, niretzat: pertsonaiak nor bozkatzen duen, etxean zer hezkuntza jaso duen, erlijioak zer garrantzi duen haren bizitzan, zer kanta ari den entzuten... ez baitu gauza bera iradokitzen pertsonaiak Merina Gris aditzeak, edo The Beatles. Ezaugarri horien guztien hamarren bat ere ez da azalduko liburuan; baina, hori gabe, nekez».
Arkitektura plurala
Editoreak nabarmendu duenez, arkitektura narratibo «oso pluralez» eraikia dago Lurraz beste; istorioen «mesedetan», betiere. Lehen pertsonan, bigarrenean zein hirugarrenean idatzi ditu pasarteak Arrulak. Felicidad ipuinean, pertsonaietako batek bere kolkorako eginiko memoria ariketa erabili du istorioa kontatzeko; beste batzuetan, elkarrizketa biziek gidatu dute kontakizuna. Zu zara nagusia-n, bost urteko saltoak daude, behin eta berriz.
Hala ere, Arrulak aitortu du lana argitara atera aurretik ez zuela uste formetan halako aniztasunik zegoenik. Azkeneko ipuinean baizik ez zitzaion iruditu ezaugarri agerikoa: Azeri-ezkontza izenekoan. Horretan bai, idazleak berariaz erreparatu zion arkitekturari: «Banekien zer kontatu nahi nuen, eta Pier Paolo Pasoliniren Teorema eta Raymond Carverren Cathedral liburuez oroituta, kamera batekin grabatua balego bezala kontatu dut. Ez sentimendurik, ez pentsamendurik».
