Desagerpenak, hasieratik: ezkerreko begia galdu zuen 13 urterekin, ama hil zitzaion 38 zituenean, senarrarengandik banatu zen aspaldi, eta amoranteagandik berriki; umetokiz kanpoko pare bat haurdunaldiren ondotik, Falopioren tronpak erauzi zizkioten, eta galera horren arrasto bazterrezina du, sabelaldea bitan banatzen dion ebakiondoa, hura gorputzeko alderik itsusiena bihurtzen duena, haren iritziz. «Estirpazioak badira leitmotiv poetikoa nire bizitzan». Hala dio Miren Agur Meaberen Kristalezko begi bat (Susa, 2013) nobelako narratzaileak, hala utzi zuen esanda orain dela hamar urte, eta hala berreskuratu du gaur goizean irakurle batek, Bilboko Arriaga antzokiko foyerrean. Bilbo Zaharra euskaltegiak antolatuta, XVI. Irakurraldi Jarraitua egin dute, eta, 14:00ak bitartean, berrehun bat lagunek gorpuztu dituzte Meaberen berbak.
Agerpenak ere, hasieratik: gorputz bat sortzen atriletik igarotzen diren hamaika lagunen artean, bizipenak eta emozioak taxutzen kontaketa indartsuekin, edo prosodia lauagoekin. Zahartzen ari den gorputz bat, gordin, emakume gazte baten ahoan. «Sabela bigundu egiten zaizu, bularrak ere bai. Besoetako giharrek dantzan egiten dizute eta hanketakoek kulunka. Orban banakak ateratzen zaizkizu bekokian. Bular-puntak, aldiz, zurbildu egiten dira. Ilea urdintzen hasten zaizu buruan eta aluan. Beheko ezpainak mehetu egiten zaizkizu». Eta bagina sikatua, begi lehorra, medikuen gomendioak, pilula mineralak, eta sexu gosea. «Egokitu zaidan testuak menopausiaren ondorioak azalatzen ditu», nabarmendu du Miren Abril Bilbo Zaharreko ikasleak.
Nola mamitu literatura bihurtutako mamia? «Esaldiaren arabera, intonazio bat edo bestea erabiltzen duzu», esan du Sonia Salas euskaltegiko ikasleak. «Gorputza badago nobelan, inportantea da, ze haustura sentimental bat kontatzen da, eta haustura horrek pertsonaiari uzten dion ajea, eritasuna, ondoeza... Aldi berean, bada birjaiotza sinboliko baten istorioa ere, berreraikuntza pertsonalarena», xehatu du Meabek. «Geure indarra nonbaitetik atera behar da, eta hori ematen digu gorputzak, eta hizkuntzak. Askotan, geure buruari nola hitz egiten diogun, nola jartzen garen gu hizkuntzaren barruan: horrek lagundu egiten digu gorputz izaten, edo gorputz zutitua izaten».
Abegitsu ari da hartzen atrila utzitako irakurleak: eskerrak eman dizkie askori, besarkatu ditu beste batzuk, txaloen keinuak egin dizkio bere pasartea bizi-bizi irakurri duen andre bati. Adi-adi dago, hitzaldi gehienei erne. «Egia esanda, pasarte batzuk entzuterakoan, urrutiratze sentsazioa izan dut, nobelan deskribatzen dudan egoeran pittin bat esajeratua izan izanarena, beste bizi fase batean nagoelako». Baina pozik dago: bere testua partekatzen ari dira. «Opari bat iruditzen zait jendearen ahotsetan entzutea neure ahotsa. Nik beti aldarrikatu dut nire lanetan izenordain singularra egon arren ni hori beste ni askoren bozeramailea dela. Eta, alde horretatik, koru bat geratu dela iruditzen zait, eta koru horretan bat egiten dugula, bakoitzak bere esperientzia ludikotik, bere bizi esperientziatik edo bere esperientzia estetikotik».
Hitzak bereganatzea
Euforia sentitu du narratzaileak, bat-batean; edo txakur batzuk inguratu dute, eta ikarak hartu du; edo amorantearen nortasuna deskribatu du, baita harekiko mina ere. Besoak astinduta, aurpegierak esajeratuta, eskua hainbatetan paparrera eramanda, besteetan ahora: narratzailearen inarrosaldiak islatu dituzte Amagoia Osinalde interpretearen mugimenduek. «Gorputz adierazpena zeinu hizkuntzaren parte da, ezinbestekoa da», adierazi du. Eta abstrakzioa ere mamitu daiteke, orobat. «Metaforak dira zeinu hizkuntzak duen zailtasun handienetako bat, eta liburu hau metaforaz beteta dago. Metafora horiek askatu behar dira. Orduan, ez da hitzezko itzulpen bat: interpretazio bat da».
Bilbo Zaharreko taldearekin landu ditu testuak —hiru egokitu zaizkio, guztira—, gako batzuk ulertzeko heldulekuen bila. Testura are gehiago gerturatu du horrek. «Analisi bat egitea eskatzen dizu». Zehazki, Osinaldek emozioak azpimarratu ditu. «Harremanari erreparatu diot, eta bakoitzak harreman hori kudeatzeko moduari, emozioen arabera: nola ulertzen duzun bestea, nola bilatzen duzun bestea...». Egon litezke beste bide batzuk, halere. «Hanka sartzeko aukera ere badago: nik ulertutakoak ez du zertan bat egin egileak esan nahi zuenarekin». Alabaina, egilearentzat aberasgarria da irakurleak bere testuarekin sortu duen harremana. «Irakurleak entzunda, sortu zait ideia edo galdera hau: pertsona horrek nola biziko du testua, zer istorio dauka pertsonak, zer esango dio irakurtzen duen pasarteak? Zirraragarria izango da berarentzat? Axolagabe utziko du? Beste istorio batzuk imajinatzeko kinada moduko bat da; hainbeste pertsona dira...».
Axolagabe ez; kontrara, pasartearekin identifikatu egin da Bilbo Zaharra euskaltegiko ikasle Ines Fuertes. Narratzailearen atzera begirako gogoeta bat kontatzea egokitu zaio berari: haren zalantzak, leihorik gabeko bulego batean beharrean hamazortzi urte egin ondoren. «Narratzaileak dio horrek kendu egin zizkiola umearekin eta senarrarekin egoteko denbora. Esango nuke esan nahi duela gazteak garenean lan ondo-ondo egin nahi dugula, eta horrek denbora kentzen digula lagunekin edo familiarekin egoteko». Bakoitzaren kristalezko begiak.
