Lehen Mundu Gerra ardatz

Lehen Mundu Gerra 1918an bururatu zela eta, mendeurrena markatu nahi du Xiru jaialdia antolatzen duen Abotia elkarteak, gaur hasi eta asteburu osoan Gotainen (Zuberoa) luzatuko denjaialdian. Adibide bat ematearren, gaur bertan, Lehen Mundu Gerran Alemanian preso egon ziren euskal kantarien grabaketak aurkeztuko ditu Maider Bedaxagarrek, Amaren Alabak eta Argentinako Hermanas Caronni kantuan ariko direla. Hitzordua 21:00etan dute Gotaineko elizan. Hortik landa igandera arte egitasmo andana bat aldizkatuko da. Musika, dantza, antzerkia eta baita arte plastikoak ere. Koldobika Jauregi artistaren Pareta obra estreinatuko dute bihar Hiribarneko Ütürzabalan, 17:00etan.

Bihar, beti, Barbau Hamalau ikusgarria dute Gotainen, 21:00etan. Dominika Rekalt Ttittika-k idatzia, dantza, suak eta musikak osatzen dute antzerki emanaldia. Ikusgarria 2014an zuten estreinatu, urte hartan gerraren hasieraren mendeurrena zela eta. Bi aldiz uholdeengatik atzeratu behar izan zutela eta, agian baldintzak ez zirela onenak izan gogoratzen du antolatzaileetako bat den Mixel Etxekoparrek. Ondotik, gainera, uste zuten han edo hemen emanen zutela. Baina ez zen hala gertatu. Hortik, beraz, emanaldi berri hau. Eta aldi honetan erdi barneko bertsio bat dute pentsatua. Kanpoko suak baztertu gabe, baina aroaren gorabeheren menpekotasuna ez dute hain handia izanen.

Eduki aldetik, aldiz, aitzinekoaren bide bera jarraitzen du ikusgarriak: «Nola gizarte batek gerlarako bidea egiten duen demokrazia izanik ere», laburbiltzen du Mixel Etxekoparrek. Gaur egungo jendartearen bilakaerari begira oihartzunak eragiteko xede bat badu ikuskizunak.

Hor dago, adibidez, Super Urdin izeneko buruzagiak egiten duen hitzartzea. Nicolas Sarkozyk Frantziako presidente zela 2011ko azaroaren 11an egin zuen diskurtsoa hitzez hitz ematen du hitzartze horretan buruzagiak. Lehen Mundu Gerran hil ziren gazteei zuzendu hitzartzea izan zen hura, Rekaltek esplikatu duenez: «Kasik plazerez hil zirela, hori da hitzartzearen zentzua. Eta Sarkozyk hori kontatzea... Zer aurpegia duen!».

Gaurkotasuna ikusleek berek sentitzen dutela azpimarratu du Rekaltek. «Harrigarria» dela diskurtso horiek zein gaurkoak diren erran izan diote ikusleek: «Macron ere horrela mintzo da. Hollande ere bai. De Gaulle. Da hizkuntza formateatu bat. Nazio. Estatu. Ospea. Frantzia. Jendeek telebistan entzuten dutena, politiko inportanteek errana entzun dezaten zeharka. Ari naiz, ba, hor diren 400 pertsonei agian zerbait egiten diela, begiak irekitzen».

Frantsesez bota zuen Sarkozyk, eta frantsesez atxiki dute diskurtsoa antzerkian, baita, oro har, Super Urdin agintariaren hitzartze guztiak. Beste pertsonaiak euskaraz ari badira, agintaria frantsesez mintzo da. Frantsesak «boterea sinbolizatzen du», azaldu du Rekaltek. «Nik euskaraz idazten dudalarik ez nezake horrela idatz. Barnean dudan hizkuntzak ez du harropuzkeria hori. Euskarak mementoz ez du aski kolonialismo harropuzkeria barneratua horrelako predikuentzat», gaineratu du idazleak.

Horrelako gauzarik ez duela asmatu nahi esan du Rekaltek, «bestela politika egin nezake». Baina, halere, kontua ez dela euskaraz «ez dela posible» horrelakorik egitea, zehaztu nahi izan du Rekaltek. Xiruko publikoaren gehiengoa ez denez euskalduna, hauek hobeki hunkitzeko egin hautu bat ote den galdetzean, ezetz ihardesten du Rekaltek. Egin hautua «sinbolikoa» dela insistitu du: «Hizkuntza hori menperatzailea da. Egun ere. Entzuten duzu euskara ez dakien bat: 'Baina ez duzu frantsesez hitz egiten ahal? Zer da hori?'. Frantsesa mantendu dut inperialismo baten hizkuntza delako».